ارمنیج الفبا
ارمنیج الفبا یا ارمنیج خط (ارمنیج: Հայոց գրեր) اته خط ارمنیج زوون وسه هسه کا گال به گال اتی زوونون جا استفاده بی بیئه. اینتا خط اته تاریخی خط جنوبی قفقاز چکه جا دره. اینتا خط ره اته زوون اشناس و دونامردی وسه مسروپ ماشتوتس بسات بیه. اینتا خط 36 حرف دارنه و اپره زمونه ئون 39 حرف هداشتنه.
ونه بگذشتی و توسعه:
[دچی‌ین]اته کلاسیک نقل گنه ماسروپ ماشتوتسۀ پیش پیش ارمنیج الفبا ره فیلو اسکندریه نویشتنه (20 میلادۀ پیش _ 50 میلادی)،وه یونانی فلاسفه مکتوبات ره نویشتنه کا ونه مکتوبات دمالتر ارمنیج زوون وسه دگردان بیه. گننه مسروپ اونگدر تیگراس شائه آسونه دله دیه ونه مکتوبات ره بنگیتنه. هیپولیتوس رومی(170.م_232.م) گنه ارمنیج شون اون گرپه ملت ئونی درنه کا شه خط ره دارننه.
فیلوسطراتوس کا اته سوفسطا بیئه نویسنه:
گننه اته صواحی اته پلنگ ره هیتنه کا ونه گلی دور اته زرین زنجیل دیه و ونه رو ارمنیج خط جا بنویشت بی بیئه:"آرشاس پاتشا نیسیا خادائه وسه."
موسی خورنی ارمنیج مورخ هنمائه بردیصان اته مسیحی عارف (154.م_222.م) بوردنه اته ارمنیج قلا دله کا کماه دله دیه و اوجه وه اته پیش پیشک کشیشۀ کار ره بخوندسنه. اینتا کشیش بنویشت بی بیئه؛ میترائی خط جا ارمنیج معبد دله میهر(ارمنیج:Միհր) بنویشت بی بیئه. میهر ارمنیج شونۀ خادا هسه کا خور و راسیۀ رجه هسه. اینتا کشیشۀ مکتوبات منا، اته رست دره کا چارم تیگراس نوم ره هنمائه. بردیصان شه کشیشۀ مکتوبات ره سریانی وسه دگردانیه و دمالتر یونانی وسه. اتی رجه کا رج دنه ماشتوتسۀ پیش اینتا خط دیه إتی هسه کا باستانی ارامنه اته خادا تیر نوم هداشتنه کا بنویشتن و دونائی خادا هسه. یعنی زارا ارمنیج شون ماشتوتس پیش خط هداشتنه. وارطان آرولتسی 12 میلادی صده دله هنمائه:"ارمنیج خط، پیش پیشک دیه."
خلق ماشتوتس وَره
[دچی‌ین].jpg)
ارمنیج خط ره ماشتوتس و ساهاک پارتو شناس هاکردننه(45.م) دله. مین صده منوبع گننه مسروپ جز ارمنیج خط، گرجی خط و آلبانی قفقاز خط ره بساتنه. امثال سلیمان کتوب دله ماشتوتس شه اولین ارمنیج جمله ره بنویشتنه:
حکمت و علم بدونسن؛ کلماتۀ بفمسن وسه
اپره خطون ارمنیج خطۀ نمونه دینه؛ پهلوی خط بمون کا ارمنیج خطۀ پیش ارمنسون دله استفاده بیئه. اتی خط سریانی خط هسه کا مسیحی شون ونه جا استفاده کردننه. ولی یونانی الفبا خله ارمنیج الفبائه یر هسه؛ اینتا نظر دره کا ارمنیج خط ره یونانی خط رو هیتنه و وشون چمرئون کا یونانی الفبا دله دینه ره ری هاکردننه. اپره حروف هدیۀ موننا هسنه. اتی نظریه اتی هسه کا ارمنیج خط اته خط رو الهام هیتنه کا وه آفریقا دله دیه،ونه نوم گغز خط هسه ولی هنده هچ ارمنیج اشنوس اینتا نظریه ره اَره نائوتنه.
استفاده اتی زوونون
[دچی‌ین],_1318%D5%A9,_103.jpg)
250 سول وسه 18 صده تا 1950 میلادی، 2000 کتوب جا ویشتر ارمنیج خط جا بنویشت بی بیئه کا وشونه زوون ترکی بیئنه. تینار ارمنیج شون ایشون مکتوبات ره ناخوندسنه ولکه اتی نتاج ئون هم ایشون ره خوندسنه. اولین رمان کا عثمانی سامون دله بنویشت بیه ره وارطان پاشا (Վարդան փաշա) 1851 میلادی دله بنویشتنه. اینتا رمان نوم "آکابی آسنی" هسه کا ارمنیج خط و ترکی زوون جا بنویشت بیه. همتی کوردی زوون وسه ارمنیج خط جا عثمانیۀ گدر استفاده کردنه، همتی شوروی زمونه ئم استفاده بیئه.