دیلمستون
دیلم اتّا تاریخی ایسم ئیران دله هسته اینتا منطقه گیلون بـِن(جنوب) دره ئو کوه‌ئون دله قرار دانّه ولی بعضی زمونا کول گیلون ره با اینتا ایسم یاد کاردنه. دیلم مردمون ره دیلمی گانّه، وشون اتا زوون دارنه که ونه گپ بزوئن شومال ئیران زوونا ره موندنه.
بنویشته‌ئون نویسندگون درباره دیلمستون
[دچی‌ین]کسروی: « ولایت جنگلی و کوه‌ئی که نخشه امروزی ئیران، گیلان ایسم بیته، زمون ساسانیون موقع به دیلمون یا دیلمستون مئروف بیه. تاریخ دله این منطقه ۲تا قوم دینه که وشون ایسم ره "گیل" ئو "دیلم" گِنِش کاردنّه. گیلون یا نیژاد گیل کناره‌ئون مازرون دریو دینه هم‌اونجه که الآن رشت و لاهیجان هسته نیشبینه ئو با آذربایجون ئو زنجان نزدیک ئو هم‌سامون بینه. ولی دیلمون کوهستون جنوبی وه ولایت در اونجائون که الآن رودبار ئو الموت هسته جا داشته ئو ویشتر با قزوین ئو ری هم‌سامون ئو نزدیک بینِه. »
رابینو ، کیتاب ولایات دارالمرز ئیران هم از دیلمستون ایسم بَوِرده ئو نویسنه که: « زمونیکه فرمانروایون دیلم، تبرستون ره ایشغال هکردنه، مخصوصا زمون قدرت بویه ی آل ئو در اوج ایقتیدار وشون به هارشا رسنه که این ایسم به تموم نوائی کوهستونی از شمیران در طارم تا دشت گرگان بائوته بیِه. »
دهخدا با نقل قول از سفرنومه ناصرخسرو درباره دیلمیون و دیلمستون نویسنه: « دیلمیون مردمون دیلمی ساکن سرزمین دیلمستون بینِه ئو بویه ی آل فامیل دیلمی بینِه که از ۳۲۰ تا ۴۴۸ هـ. ق. ئیران ئو عیراق دله فرمونروائی داشتنه. بویه‌ی آل ره هارشا به دیلمی بین، دیالمه هم بخوندسنه. »
منابع
[دچی‌ین]احمد کسروی. شهریاران گمنام. ناشر: دنیای کتاب. ۱۳۸۴. ابراهیم اصلاح عربانی. کتاب گیلون (جلد ۲). ۱۳۷۴. رابینو، ولایات دارالمرز ئیران: گیلون. جعفر خمامی زاده، رشت، انتشارات طاعتی، ۱۳۷۴ش.