رانا سانگا
رانا سانگا
|
یتم سنگرم سینگه کا وه ره رانا سانگا اشناسنه، دولت میوارۀ رانا یا همو کیا بیئه. وه سیسودیا خانمون جا بیموئه و وه راجستون، گجرات و مادیا پراش رو حکم رانیه؛ ونه نیشتگا چیترر شهر بیئه. شائون و دشمندون ونه جا خار بائوتننه بابرۀ بسان کا وه ره «گت ترین هندی کیا» بخوندسنه. عبدالقادر ابن ملوک شاء بدائونی رانا سانگا و پریثویراج چوهان ره زله دار ترین راجپوت شون میون خونه. رانا نظامی نظر جا خارۀ باش شه همساده سلطونی حکومتۀ براوری دس بیاردنه. وه بتنسنه اولین کش وسه راجپوت تیره ئون ره هم بیاره و اته اعتلاف بابرۀ براوری بساجنه. ایی صورت جا رانا سانگا خانوا نورد ره بباتنه پو بابرۀ سلات شون تشی بالو داشتننه کا هندیون وشون تشی بالون ره نداشتننه. [۱]
جوونی و تخت هنیشتن:
[دچیین]رانا سانگائه پر کیا رایمال و ونه مار ملکه راتان خونوار بیئه. تاریخی متون ونه ولادت روج راجب ننویشتننه. ارچه وشون گاننه سیاره ئونۀ جاجوآ ونه ولادت روج دله شادساتی و خشبخشی رج دنسنه. گئوریشانکا هیرچند اُجها سانگائه ولادت ره 1482 میلادی گاننه. سانگا رایماله سِیُم وچه بیئه و دمالتر کا وچون گت بوننه دیی تابری وسه بجنگسنه. سانگا شه نورد دله شه برابرونۀ براوری پریثوفراج و جگمال، شه اته چش ره بباتنه. سر آخر سانگا باش بونه میوار حکومت ره هیره.
ونه نظامی زندگونی
[دچیین]رانا سانگا بتنسه دهلی سلطون، ملوار سلطون و گجرات سلطون ره هشت الجه دله بنه بزنه و دمالتر راجستون،هاریانا،اوتا پرادش،عمرکوت و سندۀ کنترل ره هیره. بابرنومه دله سانگا ره گت ترین کافر کیا هندوستون دله، امپراطور کیریشنا دیورایا پلی اشناسنه. پیشتر بابر گانه:
«سانگا اسائی شه زله و ول آئین جا خله زبر بییه و ونه شائی شمال هند دله موهم بییه.»
هستنکۀ وَرا، سانگا 100 نورد دله دییه و وشونه جا تینار اته نورد ره بباتنه. وه شه بال گردن ره نورد دله بباتنه و ونه لینگ تیر چک هاکاردنۀ بسته زیل بی بیئه. 80 زهم ونه تن رو دینه کا هکش بکش ئونۀ دله هیتنه. رانا سانگا شه نظامی زندگونی دله مالوائه رو هاجرا بییه و شه حکومت ره شمال گجرات رو ستیر هاکاردنه. راچپوت شون وه ره شه سلر دَننه کا دهلی سلطونه براوری ابراهیم لودی اس کانه. سانگا جزیه ره هیندو جرگرۀ دوش هیتنه.
هاجرائی مالوائه رو:
[دچیین]مدینی رای لویزۀ وزیر محمود براوری پیتنه، رانا سانگا مدینی رای پش بنی ره قول دنه. انه سر ملوا کیا شه تابری ئون ره برستنه رانا سانگا قاشونۀ دیمه کا وشون گاگرون بیم دله دیم بدیم بوننه و جنگننه، آخرسر رانا سانگا باش بونه و اینتا هاجرائی دمالتر اون سفه چن توکش بوکش ره باش بییه؛ ملوائه شرق شمال ره گیرنه. همیتی چندیری ره گیرنه و مدینی رای ره اوجه النه و مدینی رای چندیری شهر ره شه نیشتگا کانه. هموگدر سلهادی مالوائه غربی شمال کیا بونه و سرنگپور بیم ره گیرنه. اون سفه اته هیندو حکومت ملوائه بیم رو حاکم بونه و سانگا فرموتنه جزیه قانون ره کا اسلامی حکومتون دله رشم بیئه ره بنه بلن.
نورد لودیۀ براوری:
[دچیین]ملوائه هیتنۀ په، رانا سانگا راجستون ره قصد هاکاردنه. اونگدر راجستون ابراهیم لودیۀ کنترل بن دییه، لودی دودمون اته دودمون بیئنه کا دهلی رو حکم رانیینه. اونگدر ابراهیم لودی آجیر بونه رانا سانگا چم چم گیرنه کا ونه بیم ئون ره وره بیاره، شه بوردنه و اته قاشون هم بیاردنه و ملوارئه دیمه قاشون بکشیه. سانگا ابراهیم قاشون جا خَتُلی بیم دله دیم بدیم بونه و ختولی نورد پا گیرنه. لودیۀ قاشون سنگین پلی گیرنه و چن لودی شازده دسبند و زنونی بوننه. اینتا نورد دله سانگا شه بال گردن ره ول آئین ضرب بسته بباتنه. ونه لینگ نورد میون تیر بخردنه و وه تا شه زندگونیۀ لمربن شلک بینه. اتّی نورد دله لودی اَی پلی گیرنه و راجستون بیم ره درسی بباتنه.
بینُک گجرات بیم دله:
[دچیین]
اِدار نورد سرجم سه الجه بیئه کا ده شازده دیی جنگسنه؛ اته شازده بهارمال بیئه کا گجرات سلطون دیم مظفر ونه پش بن بیئه؛ اَتی رای مال هسه کا راجپوت شونه پس بنی ره داشتنه. رانا سانگائه تبش نوردۀ دله بوردن وسه اتی بیئه کا رای مال ره شه قانون تخت رو هنشائه و همیتی سلطون دیم مظفرۀ زبر بیین ره دم هیره. 1517 میلادی دله رای مال باش بونه و سلطون مظفر پلی هیتنه و رای مال تخت هنیشتنه. 1520 میلادی دله رانا سانگا گجرات ره وره ایارنه و شه سلرئون ره هم ایارنه و مسلمون قاشون کا نظام خان ئه نظارت بن بیئنه ره بنه زنه. رانا سانگائه قاشون کشی تا احمد آوادۀ بیست مایلی رسینه، رانا سانگا گجرات دله مچدئون ره فور بیاردنه و وشونه جه معبد بساتنه.
الجه گورکانیون جا:
[دچیین]21 آپریل 1526 میلادی دله، بابر شه پنجمین کش وسه هند ره وره کانه و ابراهیم لودی ره پانی پت الجه دله بنه زنه و وه ره کوشنه. رانا سانگا کا بابرۀ پش بوردن ره ایشنه، راجپوت تیره ئون ره هم بیاردنه و اته اعتلاف بابرۀ براوری بساتنه. گورکانی قاشون بایانا قلا ره هیتننه ولی رانا سانگائه قاشون همو بایانا بیم دله وشونه جا دپیتنه و گورکانی قاشون ابدالعزیز کنترل بن پلی هیتنه و رانا سانگا باش بونه تا بایانا قلا ره پس هیره. اینتا گورکانیون پلی هیتن آخرین هاجرائی سانگائه وسه بیئه. بابر اته پروپاگاندا رانا سانگائه وسه بساتنه و شه الجه ره جهاد بخوندسنه و خمره شرابئون ره بشکندسنه. دیر الجه، خانوا نورد دله رانا سانگا پلی هیتنه چو بابرۀ قاشون تب و پِلته ئی تیفنگ و تشی بالو داشتننه؛ رانا سانگا نورد دله اته تیر خرنه و غش کانه و ونه زن برار پریثویراج سینگَه وه ره نورد آچک جا در بیاردنه؛ همیتی نورد میون سلهادی رانا سانگا ره پله کشنه و بابرۀ ور شونه. بابر شه هاجرائی په دسوره هدائه راجپوت سلات شونۀ کاچ سر جا اته بورج بساجن. اینتا کار ره تیمور گورکانی کاردنه تا شه دشمندون ره ترسه تو هده.

گورکانیونۀ هاجرائی خله ارج دارنه و بابر اینتا نورد دله راجپوت شون ره ترسه تو هدائه و گت ترین تابری شمالۀ هند دله بونه. بابرۀ هاجرائی هندوستونۀ بجنگسن رسوم ره دگش هاکاردنه. ارچه رجپوت شونۀ تابری هنده درسّی تالون نییه ولی رانا سانگا نتنسنه راجستون بیم ره سرجم هیره؛ رانا سانگا دوسه بیم ئه سرا اته بینُک ساجنه تا چم چم هیره اَتی کش بابرۀ جا بجنگه.
ونه میر و ونه وارث
[دچیین]سانگا شه ویشاری په قشم بخردنه دیر چیتر نشه تا اونگدر بابر ره هندوستون دله جا در هاکانه، همیتی وه اَدّی عمامه شه سر رو نشتنه و ونه جه اته دستار شه سر رو دوستنه. وه داشتنه اَتی الجه وسه چم چم گیتنه کا ونه سلر وه ره سم هدائنه و سانگا ره بکوشتنه. ونه سلرئون وه ره بکوشتننه چو وشون ناخاسنه اَتی الجه بابرۀ جا بداشته بوئن. جنیونری 1528 میلادی دله سانگا کلپی بیم دله بمردنه و ونه ریکا دیم راتا سینگَه تخت هنیشتنه. سانگا پلی هیتن په ونه سلر مدینی رای چندیری دوره ئه دله بابر جا پلی گیرنه و بابر بتنسنه چندیری شهرکا نیشتگا بیئه ره هیره. رائو مالدیو رانا سانگائه تابری خلاء ره مشت هاکاردنه و راجپوت شونۀ کیا بییه.