فتحعلی آخوندزاده

فتحعلی آخوندزاده شخصی معلومات بزا-روز 12 ژوئیه 1812 شکی (en) بمردن ۱۰ مارس ۱۸۷۸ مِزار Pantheon of Azeri figures (en) ملیت(ون) خانات شکی (fa) — روسیه امپراتوری تحصیلات Nukha Uyezd School (en) گپ بزوئن زوون آذری — فارسی — عربی — روسی زوونی که نوشته آذری — فارسی — روسی پیشه‌ئون   لیست… نویسنده نمایش‌نویس منتقد ادبی (fa) فیلسوف (fa) شاعر مترجم (fa) وچون Rashid bey Akhundov (mul) دیگر معلومات تخصصی رشته فلسفه جوایز   لیست…  Order of Saint Anna, 3rd class (en)  4th class, Order of the Medjidie (en)  نشان افتخار شیر و خورشید ایران (fa)  Order of Saint Stanislaus (en)  نشان آنای مقدس (سنت آنا) (fa)  Commander of the Order of the Lion and the Sun (en)  croix pour service au Caucase (fr)  Grand Officer of the Order of the Lion and the Sun (en)  Order of Saint Stanislaus, 2nd class (en)  Order of Saint Stanislaus, 3rd class (en)  Order of the Medjidie (en)

 

  میرزا فتحعلی آخوندْزاده (بزائه‌ی ۱۸۱۲ - بمرده‌ی ۱۸۷۸ میلادی) اتا ایرانی-آذربایجانی روشن‌فکر، نویسنده و شاعر بی‌یه.

زندگی

وه اتا اربابی خانواده دله دنیا بمو. ونه گت‌ببا نوم ره «حاج احمد» گتنه که رشتی بی‌یه و اونجه جه شه کوچ ره بورد بی‌یه تبریز. ونه پییر نوم ره هم «میرزا محمدتقی» گتنه که خامنه مله‌یِ كدخدا بی‌یه ولی ۱۸۱۱ میلادی سال، عباس میرزا (نایب‌‌السلطنه) جه دعوا دکته و مله ره سر بی‌یشته و بی زن-وچه بورده نوخا که دکت بی‌یه روسیه امپراتوری دست‌بن و جعفرقلی‌خان خویی اونجه روسِ دست‌هکت بی‌یه. میرزا محمدتقی اونجه از-سر زن بیته و ونه زنا، نعنا خانم، «آخوند حاج علی‌اصغر» ِبرار-زا بی‌یه. فتحعلی این وصلت جه دنیا بمو. چلیک بی‌یه که ۱۲۲۸ قمری / ۱۸۱۳ میلادی، شكی رسماً گلستان پیمون په، دکته روسیه سامون دله و همین‌گدر جعفرقلی خان دکته بمرده و میرزا محمدتقی هم شه زن-وچه دست ره دماسه و دگرسته ایران. وشون بمونه أی خامنه ولی نعنا خانم نتونسته هَوو پلی تاب بیره و ۱۲۳۳ق / ۱۸۱۸م شه وچه دست ره بیته و بورده شه عمو خانه که اسا مشكین‌شهر دئینه. اینجه جه فتحعلی دیگه شه پییر ره ندی‌یه و ونه مارِ عامی ونه قیّم بیّه و دکّل ونه شهرت ره بیته و همین‌سه وه ره «آخوندزاده» گنه.

هوراند مَحله دله یک‌سال مار-وچه دئینه تا فتحعلی ۷ ساله بیه و وه ره بوردنه مكتب. ۱۲۳۶ق / ۱۸۲۱م حاج علی‌اصغر وشون ره بیته و بورده ایل انكوت میون ات‌گال دئینه. ۱۲۴۱ق / ۱۸۲۵م سال دله، حاج علی‌اصغر وشون ره بَورده نوخا و اونجه جه أی بوردنه گنجه. چن ماه بگذشته په، ایران و روس دومین جنگ راه دکته و ونه مال-منال ره روس ارتش بالا هکشینه. ۱۲۴۷ق / ۱۸۳۲م حاج علی‌اصغر بورده حج و فتحعلی ره برسنی‌یه گنجه که اتا ملّا پلی درس بخونده. فتحعلی فقه و اصول و خوش‌نویسی یاد گیته. «میرزا شفیع» ونه اتا معلم بی‌یه که فلسفه و عرفان دونسته و ات‌که شل‌مذهب بی‌یه و فتحعلی ره ونجه خِش إمو. میرزا شفیع وه ره ملا و آخوند بیّن جه منصرف هاکرده. حاج علی‌اصغر ۱۲۴۹ق / ۱۸۳۳م مکه جه دگرسته و میرزا فتحعلی ره وردگردنی‌یه نوخا. فتحعلی اونجه بورده اتا روسی مدرسه درس بخونده ولی ات سال ویشته نی‌یشتنه دووئه. ۱۲۵۰ق / ۱۸۳۴م حاج علی‌اصغر وه ره راهی هاکرده تفلیس و اتا روسِ سردار جه بخاسته وه ره کار یاد بده. «بارون روزین» وه ره اتا مترجمِ دست‌بن دینگو و «عباسقلی‌بیك» معروف به «بكی‌خان» ره باته که وه ره روسی بتتر یاد هاده. اتا سند که ۱۳ نوامبر ۱۸۳۴ (۱۱ رجب ۱۲۵۰) جه دره، سراق دِنه که وه فارسی، عربی، ترکی و روسی ره قشنگ بلد بی‌یه.

فتحعلی همین ارتش دله رشد هاکرده و ترکی ره دانشگاه دله درس دائه و ۴۳ سال روسیه ارتش ره خدمت هاکرده و تا سرهنگی درجه ره بیته. ۱۲۵۲ق / ۱۸۳۶م ژنرال روزین وه ره راهی هاکرده سیو دریا و گرجستون وَری روسیه سامون ره میّن هاکنه. ۱۲۵۳ق / ۱۸۳۷م سال دله مارلینسكی، روسِ نویسنده، همراهی بورده آدلر. ات‌کش هم بورده شوشی و قاسم‌بیک (ترکِ شاعر) جه آشنا بیه. ۱۲۵۵ق / ۱۸۳۹م اتا کومیسیون دله دیه که روس و عثمانی سامون ره مین کردنه. ۱۲۶۴ق / ۱۸۴۸م بعنوان مترجم اتا روسِ نماینده همراه بمو تهران که ناصرالدین شاه تاج‌گذاری دله دیّه و اینجه میرزا تقی‌خان امیركبیر ره بدی‌یه و پئی‌ته اتا خارِ شعر ونه خَوه باته. روس‌ها که ورگردستنه، فتحعلی ۴ ماه ایران بموندسته. روسیه لشكركشی کرده عثمانی، ۱۲۷۲ق / ۱۸۵۵م، وه هم دیه.

فتحعلی خار-خِش زندگی داشته. طوبى خانم (حاج علی‌اصغر کیجا) ره بَورده (۱۲۵۷ق / ۱۸۴۱م) و ونجه ۳ تا کیجا و اتا ریکا بیارده. ونه ریکا، رشید، بورده بروکسل مهندسی بخونسته. ونه ۳ تا کیجا جه هم اتا وچگی بمرده و اتی جوونی دکته-بمرده و سومی، نساء خانم، محمدشاه قاجار برار-زا خانه بورده.

میرزا فتحعلی شه تفلیس دله دیّه که بمرده و وه ره مسلمون‌های قَورستونی چال هاکردنه. بمرده په، ونه سِره ره تفتیش هاکردنه که هچّی نکت بی‌یه.