میوار پادشائی
| میوار پادشائی | |||||
| |||||
| |||||
 | |||||
| پایتخت | |||||
| زبان(ها) | میواری[۴] | ||||
| مذهب | هندو | ||||
| دولت |
| ||||
| ماهارانا | |||||
| - 566-586 | راوال گوهیل | ||||
| - 728-764 | بپا راوال | ||||
| - 1326-1364 | همیر سنگه | ||||
| - 1508-1528 | رانا سانگا | ||||
| - 1572-1597 | ماهارانا پارتاپ | ||||
| - 1930-1948 | بهوپل سینگه | ||||
| تاریخچه | |||||
| - تأسیس | 566 میلادی | ||||
| - هند دله الحاق بییه | 1949 (1327 شمسی) | ||||
| امروزه بخشی از | هند پاکستان | ||||
میوار شائی اته هندو خدسر شائی راجپوتانا زیار دله دییه. اینتا پادشائی ره بنوره گوهیلا دودمون بنا هاکردنه و دمالتر سیسودیا دودمون وه ره په گیرنه. دم دمه شائی راجستون جنوب دله دییه؛ آراوالی سی سن غربی شمال جا، اَجمر شمال جا، گجرات، واگاد و مالوا زیار جنوب جا و هدوتی زیار شرق جا ونه سامون رسینه. میوار شائی بتاراول بسته قرن 7 دله روشناس بونه، بتاراول اونتا کس بیئه کا عرب شون براوری سور هرسائه و نشتنه وشون بیین هند درو. دَئُم میلادی قرن دم دمه میوار اته خدسر حکومت بیئه و شه همساده شون جا پیجنه. گوهیلا دودمون په سیسودیا دودمون کا اته چله گوهیلا دودمون جا بیئه میوار زیار سر هاجرا بونه.سیسودیا دودمون زرین زمونه ره انگاره هاکردنه و شه نظومی سامون ره الار هاکردنه. میوار شائی ماهارانا کومبها و ونه نوه ماهارانا سانگائه زمونه، اسلامی سلاطین جا جنگسنه.[۵]
میوار شائی رخنه:
[دچی‌ین]میوار شائی رخنه راجب خله ندومبی؛ گوهیلا دودمون ونه دله جکم رانیه، گوهاداتا وشونه یکم شاء بیئه. دمالتر بپاراول زمونه وه تونه چیتور شهر ره هیره و موری امپراطوری ره ونه دله جا در هاکنه.اونگدر ناگدا میوار شائی نیشتگاء بیئه. بپاراول عرب قشون جا بجنگسنه و امویان حاکمین بتونسنه ونه سامون ره هیرن و بیین هند دله.
۱۳۰۳ میلادی دله علاالدین خلجی میوار شائی سامون سر هه بوردنه و چیتور ره کوس هدائه. رانا لاخان و شه هف تا ریکا دوره دله بمردنه و زناکون جوهار ره صورت هدائنه. ارچه آجی سینگه دوره جا زنّه بمونسنه و بتونسنه در بوره و دمالتر هامیر ره بنا هاکنه.
اسَّر هیتن سیسودیا دودمون جا:
[دچی‌ین]علاالدین الجه دمالی ۱۳۰۳ میلادی دله گوهیلا دودمون تالون بونه؛ ۱۳۲۶ دله هامیر سینگه سیسودیا وره هاکردنه تا میوار زیار ره هیره ولی ونه تاته ئون ونه وسه بره نداشتنه. اته ریکا علاالدین جا کا خضر خان نوم داشتنه، ناچار بونه شه جاجوآ ره دگش هاکنه و همیسه ملدو شنگاراچوهان دودمون جا میوار سر حکومت هاکردنه. سرآخر هامیر جیلوارا دز ره وره هاکردنه و ونه سر هاجرا بییه و کلوارا سامون دله شه پایگا ره بشتنه کا وه ره جال دائه ویشتر سامون هیره کا سیروهی و ایدار ونه شامل بیئه. دمالتر هامیر چیتورگره ره أی گیرنه و تونه دهلی سلطون قشون ره سینگلی نورد دله بنه بزنه.
رانا کشترا برازا اشکل اجمر سر هاجرا بونه و دمالتر هادوتی و ماندالگار ره گیرنه. وه دابو شون ره دابو شون ره ایدار دله تش او بزوئه و ونه ور دلاور خان مالوا سلطون ره بنه بزوئه. کشترائه په ونه ریکا لاخا تخت نیشنه کا دمالتر مروارائه سر هاجرا بونه. ونه سامون همساده ماروار شائی دییه. رائو رانمال راثوره ماروار شازده بیئه، رانمال خاستنه تابری هیره و لاخا وه ره دس هدائه. شازده راثوره تونه تخت هنیشه و میوار شائی تابری ماروار شائی سر بنا بونه. وه همتی ماروارۀ جِربنا ره اسّر رچ هاکردنه کا دویسا علا الدین خلجی وشون ره وران هاکرد بیئه. ونه زمونه دله ونه ریکا چوندا شه کچکه برابر وسه موکال ور بزوئه؛ لاخائه ریکا موکال سینگه شه خوردی کینا شاء بونه و ونه مار نظارت بن هانسا بائی حکم رانیئه. وه خله خار هور ئون براوری دفاع هاکردنه و آجمر و سمبهار ره شه سامون دله داشتنه و جالور سر هاجرا بییه هنتا ونه عامو وه ره بکوشتنه.
ماهارانا کومبها:
[دچی‌ین]
رانا موکال بمردن په ونه ریکا رانا کومبها 1432 میلادی دله تخت نیشنه، بنوره وه قصد هاکردنه شه پرۀ خونکار شون ره بکوشه. رائو رانمال راثوره کا اونگدر ماروار شاء بی بیئه، وه ره دس هدائه تا رانا کومبها بتونه شه پرۀ خونکارشون جا انتقام هیره. اته خونکارشون جا مهپا پانوار، ماندو سلطونۀ پلی پرس بزوئه و رانا کومبها خائش هاکردنه پانوار ره شه وسه وابلن ولیکن محمود خلجی وه ره جباب هاکردنه. رانا کومبها تیش هرسائه و سلطون شه قشون جا پش بوردنه و رانا کومبها قشون جا دیم بدیم بینه. ددار وره بیاردنۀ دمالتر ماندو سلطون پلی گیرنه و پش نیشنه ماندو دز دله. رانا کومبها وشون ره په هیتنه و ماندو دز ره کوس هدائه و بتونسنه دز سر هاجرا بییه و سلطون ره دس بن هاکنه ولی دمالتر سلطون ره لار کنه.
رانا کومبها گارون زیارئون ره هیتنه. وه همتی هادوتی زیار ره شه سامون دله بیاردنه. ازیمار ماندو سلطون هه بوردنه تا شه انتقام ره هیره، اتی مندلگرهی نورد و باناس نورد پا هیتننه و ماندو سلطون هر دِه دله ره بباتنه.
رانا کومبها قصد هاکردنه ناگور ره هیره چو اوجه هندو شون دمه سر لو إشتنه. ناگور سلطونۀ ریکا شمس خان بوریتنه و رانا کومبها پلی پرس بزوئه. شمس خان رانا کومبهائه پشبن ره بخاستنه و رانا کومبها کا آزگار نخشه داشتنه تا ناگور ره هیره شادشات بونه و ونه خائش ره داهیتنه. وه شمس خان جا قول هیتنه کا الجه په تونه ناگور دله تخت هنیشه ولی ونه نذر اتی هسه اپره ناگور دزئون ره ونه کومبها وسه فور بیاره.
همتی بونه و رانا کومبها قشون کشنه و الجه دله مجاهد ره بنه زنه و مجاهد بوریتنه گجرات. شمس خان تخت هنیشتنه. رانا کومبها شمس خان جا بخاستنه شه پیمون ره صورت هده ولی شمس خان رانا کومبها ره دعا هاکردنه تا دز ره بداره تا گت مردی شون وه ره نکوشن. وه قول هدائه دمالتر شه دز ئون ره فور بیاره؛ رانا کومبها دا هیتنه و دگرسنه میوار.
پرتوم نگذرنه کا رانا کومبها آجیر بونه شمس خان ترازو بنه بزوئه و وران هاکردنۀ دگش رچ هاکردنه. رانا کومبها أی قشون بکشیه ناگور. شمس خان بوریتنه و رانا ونه زیار سر هاجرا بییه. رانا کومبها دز ئون ره فور بیاردنه و تا اونگدر شمس خان احمدآباد دله دییه. احمد آباد سلطون قشون بکشیه ناگور ولی پلی هیتنه.
ماهارانا رایمال شه پرۀ خونکار ئون اودای سینگه جا بجنگسنه و وه ره تونه جاوار نورد دله بنه بزنه. ماهارانا رایمال حکومتۀ دم دمه غیاث شاء پیتور ره وره هاکردنه ولی بباتنه. پرتوم نگذشتنه کا غیاث شائه سلر ظفرخان میوارشائی ره وره هاکردنه ولی ماندالگار و خیرآباد دله پلی هیتنه. ماهارانا رایمال زمونه دله گودوار،تودا و اجمر ره شه سامون دله داشتنه.
ماهارانا رایمال بمردن په سینگرم سینگه رانا سانگا ۱۵۰۹ تخت نیشنه. ۱۵۱۷ میلادی هداری محمود خلجی سلطون مالوائه زمونه مدینی رای تابری هیتنه و سلطون و مسلمون شون ره مگرمج هاکردنه. مدینی رای تش راس هاکردنه و رانا سانگا مدینی رای پشوون بونه. مالوا ره محمد خلجی بباتنه. رانا سانگا لمباره الجه ابراهیم لودی جا داشتنه کا ابراهیم لودی ره ختولی نورد و دهولپور نورد دله بنه بزوئه.
۱۵۱۸ میلادی دله دیم محمد خلجی اته گت قشون هم بیاردنه و گاگرون جا میوار شائی ره وره بیاردنه. خلجی الجه دله پلی هیتنه و دسبن بونه، رانا سانگا ونه وسه اته حکیم ونه وسه بیاردنه و وه ره دگردانیه ماندو شائی.
۱۵۲۶ دله بابر وره هاکردنه و ابراهیم لودی ره پانی پت الجه دله بنه بزوئه و ابراهیم لودی اینتا نورد دله رفتگار بونه. دمالتر رانا سانگا بابر جا بجنگسنه ولی خانوا نورد دله پلی گیرنه و دمالتر شه سلر شون بسته وه مسموم بونه و میرنه.
منابع
[دچی‌ین]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Bhattacharya, A.N. (2000). Human Geography of Mewar. Himanshu Publications. ISBN 9788186231906.
- ↑ Agarwal, B.D. (1979). Rajasthan District Gazetteers, Udaipur. Jaipur: Directorate of District Gazetteers.
- ↑ Ram Vallabh Somani 1976، صص. 245.
- ↑ Ojha, Gaurishankar Hirachand (1990). उदयपुर राज्य का इतिहास [History of Udaipur State]. Rajasthani Granthagar.
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Mewar