هزار و یک شو
هزار و یک شو الف ليلة وليلة (عربی)  
|
الف و لیل که ونه معنی هٮزار و یک شو وونه، اتا آسنی کتاب هسته که ونه دله ات‌خله پچیک‌ته آسنی دره. این پچ-پچیک آسنی ره بصتینکلا شهرزاد دره شاه وسّه هر شو تعریف کنده که وه ره خو بیره. ظارا، هزار و یک شو اصلی نسخه فارسی زوون جه بی‌یه که اسا دنی‌یه ولی ونه عربی دگارست هنتا کَته. این کتاب خله جدیدِ دوران شناسا بیّه و ونه سر جه خله فیلم و آسنی و کا بساتنه.
تاریخچه[دچی‌ین]
آسنی دله گردِ شخصیتون و کاراکترون نوم ایرانی هسته ولی فورمی که آسنی دارنه، هند ادبیات جه إنه. ونه کال‌آسنی‌ئونِ تنوع و وشونِ جوغرافیایی تَنِکی اینتی هسته که خال‌کندی ات نفر بعید بوئه تموم اینان ره بنویشت بوئه. ضمناً ونه محاوره‌ای یا کِتاری متن و گرامری اٮشتٮباه أنده زیاد هسته که تونده این فرضیه ره تأیید هاکنه که هر آسنی ره اتی بائوته چون عربون ِحرفه‌ای نویسندگون اینتی ننویشتنه.
اولین کسی که این کٮتاب جه تاریخ دله إشاره هاکرده، مسعودی هسته که شه تاریخِ کٮتاب دله سال ۹۴۷ میلادی «هزار افسانه فارسی» ره معرفی کنده و گنه که مردم وه ره «هزار شو» إشناسنّه و ونه درون ایرانی و هندی و یونانی آسنی مشت هسته. ابن ندیم هم سال ۹۸۷ این کٮتاب خَوِری اتا إشاره کنده؛ وه گنه که «ابوعبدالله بن عبدالله جهشیاری» شروع هاکرده که هٮزارتا ایرانی، عربی و یونانی آسنی سر ره أت‌جا جمع هاکنه ولی ونه عُمر نرسی‌یه و زمونی که سال ۹۴۲ شه کٮتاب دله ۴۸۰تا آسنی ره بنویشت بی‌یه، دَکته بمرده. ظارا ۱۰۰۰ نوم ره این‌سه کٮتاب سر بی‌یشتنه که سٮراق هاده خله زیاد هسته وگرنا بعید هسته که اتندچی آسنی ونه دله دئی بو.
قرن بیستم جه غربی محققون اتفاق نظر دارنه که این کٮتاب اتا ترکیبی اثر بی‌یه که ونه دله کِتاری (شفاهی) آسنی که مردم تِک سر دیّه ره آدمون مختلف چند قرن جمع هاکرد بینه و دوره‌ئون و جاهون مختلف این مجموعه سر جدید-جدید آسنی یشتنه. آگوست مولر سال ۱۸۸۷ باته که چند لایه آسنی ره بنشنه این مجموعه دله جه سٮوا هاکردن که مثل اتاشون میّن هسه بغداد شنه و اتی‌شون مصر دله بنویشته بیّه.
دِتا عربی دِگارست دَرنه که فارسی سر جه ترجمه بَینه و ألف خرافة یا ألف لیلة نوم دارنه. اتا قرن نهم میلادی نسخه هم کته که ونه دله چنتا آسنی ویشته دره و ونه نوم هم ألف لیلة هسه و یحتمل جهشیاری کٮتاب بوئه. قرن دوازدهم میلادی هم اتا مصری نسخه بنویشتنه که باقی بمونسته و تا قرن شونزهم ونه بنویشتن ره ادامه دانه و ونه درون علایده بر اونچی از قبل دیّه، صلیبیون جنگ خَوری هم داستان دره و مغولون حمله ره هم روایت کنده.
اولین مترجمی که این آسنی ره اروپا دله تنک هاکرده، آنتونی گالاند بی‌یه که Les Mille et Une Nuits، contes arabes traduits en français ره فرانسوی بنویشته. این نسخه که هنتا ونه دست‌نویس کته، چار جلد بی‌یه و مَردی سوریه جه وه ره پیدا هاکرد بی‌یه و بعداً کِتاری بشنوست که داشته ره ونه سر ره هم بی‌یشته. این آسنی تا قرن نوزده اروپا دله دیّه و حتا ونه ات‌شر ره عربی ترجمه هاکرد بینه. همین کتاب ترجمه ره بوردنه کلکته و عربی جه چار جلد چاپ هاکردنه. سال 1835 مصر دله اتی دیگر نسخه ره وولگیت چاپ هاکرده که من‌بعد اصلی نسخه بشناست بیّه. پئی‌ته افراد دیگه هم نسخه‌ئون دیگری ره همین چارچوب جه اروپا دله تنک هاکردنه و سر ریچارد برتون یا جان پین هم انگلیسی جه ونه دستوری کتاب بنویشتنه.
علاءالدین، علی بابا و سندباد که إسا اروپای فرهنگ دله اتی فولکلوریک شخصیت پیدا هاکردنه، قرن هیژدهم میلادی اروپاییونِ اقتباسی کٮتابون دله پٮدا بینه.[۶]
آسنی[دچی‌ین]
هٮزار و یک شو نویسنده و زمانه ره دقیقاً ننشنه میّن هاکردن ولی ونه آسنی و داستان میونی آسیا دله گذرنه یا شاید چین و هند جه وَردَگرده. این کٮتاب ِاصلی روایت اینتی هسته که اتا شاه، «شهریار» نومی، وقتی دَر وَرنه که ونه زِنا ونجه خیانت هاکرده، وه ره کِشنه و مردهایی که ونجه بختنه ره هم بکوشته و من‌بعد دشتِ زنان جه وه ره بد إنه و هر شو اتا کیجا جه خِسنه و هر زمون که اتا کیجا دیگه ون‌سه بیارن، قبلی ره دستور دِنه بکوشن. ونه «وزیر» دِتا کیجا دارنه که گت‌تری ره «شهرزاد» و پٮچیکی ره «دنیازاد» گنّه. شهرزاد اتا نقشه شننده و شه پییر جه خانه که وه ره شاهِ زنا هاکنن. وه هر شو شونه شاه وَر و ون‌سه اتا آسنی گنه تا شاه ره خو بیره و شه آسنی ره ناقص إلنه و شاه ره قول دِنه که فردا-شو شه داستان ره سر کنده. ونه داستان‌ها خله شاه وسّه مزه کنده و شهرزاد این نقشه ره أنده پیش وَرنه که شاه ونه بکوشتن جه گذرنه.[۶]
منابع[دچی‌ین]
- ↑ ونه نوم اینجه بمو: برگه‌دان مستند نام‌ها. جی‌ان‌دی: 4131342-2. هارشی‌ین تاریخ: ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳. اثر یا نومِ زوون: آلمانی زبون. نویسنده: کتابخانه ملی آلمان.
- ↑ ونه نوم اینجه بمو: BnF authorities. شناسهٔ BNF: 12008368t. هارشی‌ین تاریخ: ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳. نویسنده: کتابخانه ملی فرانسه. اثر یا نومِ زوون: فرانسوی زوون.
- ↑ Aarne–Thompson–Uther Tale Type Index: بدون مقدار.
- ↑ Aarne–Thompson–Uther Tale Type Index: 561.
- ↑ Aarne–Thompson–Uther Tale Type Index: 954.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Tikkanen، Amy. The Thousand and One Nights. بریتانیکا، 2024.