آرجونتین

ویکی‌پدیا، آزادِ دانشنومه، جه
(آرژانتین جه بموئه)

مختصات: غربی′۳۸°۵۳ جنوبی′۱۵°۲۶ / عبارتون خطا: < ِعملگر اَمه وسّه آشنا نی‌یه ۲۶٫۲۵شومالی / عبارتی خطا: این کلمه ره نشناسمبی «w»;۲۶٫۲۵ (Argentina's easternmost continental point)

República Argentina
آرژانتین
ملی شعاراتحاد و آزادی میون
آرژانتین ِموقعیت
نیشتنگا
(و گتترین شهر)
بوینس آیرس
شرقی′۲۴°۱۳ شمالی′۳۱°۵۲ / ۱۳٫۴غرب ۵۲٫۵۱۷جنوب / −۱۳٫۴;−۵۲٫۵۱۷
رسمی زوون ایسپانیولی (دوفاکتو)
حکومت ِنوع فدرال ِجمهوری
حاکمون نوع 
• رئیس جمهور

مائوریسیو ماکری 
گتی
 -  گتی ۲٬۷۸۰٬۴۰۰کیلومتر مربع (۸ام)
 -  ‌ئو‌ (٪) ۱٫۱
جمعیت
 -  سرشماری ۴۱٫۰۹۰٫۰۰۰ 
(۳۲ام)
 -  جمعیت انبسی ۱۴‎/km۲‏ (۱۹۵ام)
جی‌دی‌پی (تخمین ۲۰۰۷)
 -  مجموع ۵۲۳٫۷ میلیارد دلار (۲۲ام)
 -  سرانه ۱۴۸۳۸ دلار (۴۸ام)
اچ‌دی‌آی (۲۰۰۶) ۸۶۳/۰ (بالا) (۳۶ام)
پول یکا پزو (ARS)
زمونی منطقه ART (جهونی ساعت-۳)
 -  تابستونی (DST) ARST (جهونی ساعت)
اینترنتی دامنه .ar
تلفن پیش‌شماره +۵۴

آرجونتین یا آرجانتین اتا کشور جنوبی آمریکای ِجنوبی مناطق دله هسته. این کشور ِنیشتنگا نوم بوینس آیرس هسته. آرژانتین ِجمعیت ۴۱ میلیون نفر هسته و برزیل ِپه دومین گت ِکشور جنوبی آمریکا دله حیساب وانه. این کشور ِاقتصاد نسبتاً لاتین ِامریکا دله خاره.

نوم[دچی‌ین]

ایسپانیاییون سال ۱۵۱۶ میلادی بمونه آرژانتین دله. وشون بِشناست‌بینه که این منطقه دله «نقره کوه» پیدا وانه و این نوم که لاتین ِریشه دانّه (argentum)، آرژانتین ِسَر بَموندِسته.

این کشور ِرسمی نوم آرژانتین جمهوری هسته (خطای لوآ در ماژول:Lang در خط 1139: attempt to index local 'language_name' (a nil value).). ولی بعضی جائون وه ره Nación Argentina (آرژانتین ِکشور) هم گانّه. مازرونی زوون دله آرژانتین ره آرجانتین هم گانّه.

تاریخ[دچی‌ین]

آرژانتین قبلاً ایسپانیای ِامپراتوری ِمستعمرات جه بی‌یه و وه ره ریو دلا پلاتا ِفرمانداری گاتِنه. سال ۱۳۲۳ ِمازرونی تقویم این کشور مستقل بیّه. اون گادِر که آرژانتین ایسپانیا جه سیوا بیّه، دله‌یی (=داخلی) جنگون شروع بَیینه که قرن نوزهم دله این کشور ره ضعیف هاکردنه همینسه قرن بیستم دله اتخله کودتا و سیاسی ِبی‌ثباتی و اقتصادی بحران پیش بِمونه.

جهونی جنگ دوم دله آرجانتین شرکت نکرده و خله نازی‌ها وقتی آلمان شکست بخرده، فرار هاکردنه آرجانتین. اونجه ملی‌گرایی هم رُش هکته و پرون جنبش ات‌گال قدرت بیته و هنتا هم طرفدارونی دارنه.

بچا جنگ گدر، وشون ارتش اتا نظامی دیکتاتوری بساته که وه ره خونتا گاتنه. خونتا کمونیست‌های سرکوب اسم جه، خله جوون‌ها و مردم ره شکنجه هدا و جنایت هاکرده و بکوشته. خله مردمون ره این گدر سربه‌نیست هاکردنه و اقیانوس دله دمبدانه. این دوره ره لچر جنگ (dirty war) نوم اشناسنه. [۱]

فالکلند جنگ[دچی‌ین]

اصلی بنویشته‌: فالکلند جنگ

فالکلند اتا جزیروئه که آرژانتین ِفلات دله قرار دانه ولی بریتانیا وه ره صاحاب بَیی‌یه. این جزایر باعث بَیینه که این دِتا کشور جنگ دَکفِن. آرژانتین ِارتش ۲ آوریل سال ۱۹۸۲ فالکلند ره تصرف هاکرده، اما بریتانیایی نیروها موفق بَیینه که ۲۰ مه همون سال دِباره فالکلند ره بَییرِن. این جنگ دله ۲۵۰تا بریتانیایی سرباز و ۶۵۰تا آرژانتینی سرباز بمردنه.[۲]

مردمون[دچی‌ین]

پاپ فرانسیس وقتی که رسماً پاپ بیّه، اولین جایی که بورده شه وطن بی‌یه.

۹۷ درصد آرژانتین دله اروپایی‌تبار هستنه که ویشترشون ایتالیایی و ایسپانیایی ِنژاد دارنه. ۹۲ درصد مردمون مسیحیت په‌روو هستنه و ۱٫۹ درصد مسلمون هم دارنه. ویشترین یهودیون هم این قاره دله آرژانتین دله دَرنه.[۳] پاپ فرانسیس این کشور ِاولین آدِم هسته که اتا پاپ ِمقوم جه بَرسی‌یه.

لاتین آمریکای ِدله آرژانتین همه جه ویشته مهاجرپذیر هسته و قرن بیستم دله ویشترین مهاجر ره بَدی‌یه. سال ۲۰۰۱ آرژانتین ۱ میلیون مهاجر لاتینِ آمریکا جه داشته که ۳۲ درصد پاراگوئه جه بینه.[۴]

سیاست[دچی‌ین]

نظامی دیکتاتورها میون سال‌های ۱۹۷۶-۱۹۸۳ سیاسی قتل‌های زیادی داشتنه.[۵] خورخه ویدلا میون سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ اتا دیکتاتوری ره کنترل کارده و وه ره متهم کانّه که جنگون و قتل‌عامون ره باعث بی‌یه. وه ره اسا حبس ابد هِدانه. بیش از سی هزار نفر که سوسیالیستی تفکرات داشتنه لچر جنگ دله بمردنه یا غیب بَیینه. اوا پرون اتا محبوب و مردمی رهبر بی‌یه که فقیرون ره توجه هاکرده. [۶]

آرژانتین ِاقتصاد سال ۲۰۰۲ دَر پاشنی‌یه بی‌یه ولی نستور کیرشنر، که میون ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ ریاست جمهوری ره بعهده داشته، موفق بیّه بدهیون ره، که ۹٫۵ میلیارد دلار بینه، پس هاده.[۷]

کریستینا فرناندز د کیرشنر، نستور کیرشنر ِزنا، اولین بار سال ۲۰۰۷ میلادی ریاست‎جمهوری ِمقوم ره بَییته. سال ۲۰۱۱ هم وه اکثریت آرا جه ابقا بیّه. وه خاسته اساسی قانون ره عوض هاکنه تا سومین بار هم رییس‌جمهور بَواشه،[۸] ولی سال ۲۰۱۵ مائوریسیو ماکری ریاست جمهوریِ انتخابات ره، هشتاد درصد آراء جه، برنده بیّه. [۹]


جوغرافی[دچی‌ین]

آرژانتین دله خله جورواجور زیستگائون دَره همینسه این کشور توریستون جه خله درآمد دریانّه و مکزیک ِپه دومین توریستی کشور لاتین ِآمریکا دله هسته. اتی که $4.41 بیلیون دلار سال 2013, و $4.89 بیلیون دلار هم سال 2012 این صنعت جه دربیارده.[۱۰] حدود سه میلیون نفر توریست هر سال شونّه آرژانتین.

اقتصاد[دچی‌ین]

آرجانتین ِکشاورزی و دامداری خله رونق دارنه. وشون کشور دله شصت میلیون دام دره و گوشتِ گتِ تولیدکَرون جه هستنه. نصف صادراتی که دارنه ولی کشاورزی جه رسنه. وشون گننم تولید سَره خله پول دریارنه. خله ماشین‌سازیِ شرکتون هم اونجه تولیدی دارنه. (پژو، فورد، کایسلر، تویتا و... واری) انرژی، توریسم، رفاهی خدمات هم چی‌ئون دیگه‌یی هستنه که آرژانتین اقتصاد سَره اهمیت دارنه.[۱۱]

ورزش[دچی‌ین]

آرژانتین دله پاتو ملی‌ورزش حیساب وانه. این ورزش خله چوگان ره موندِنه و اسب‌سوارون ونه توپ ره سبد دله کَپِّل هاکِنِن. [۱۲]

پرطرفدارترین ورزش هم فوتوال هسته. آرژانتین ِفوتوال دله آلفردو دی استفانو، دیگو مارادونا و لیونل مسی خله معروف هستنه و این کشور ِمعروفترین ورزشکارون حیساب وانّه.[۱۳] این کشور سه بار فوتوال جهونی جام دله قهرمان بیه.

تقسیمات[دچی‌ین]

آرژانتین ۲۳ اوستاندانه (provincias) که فدرالیسم ِپه عمل کانّه و استقلال دارنه. این کشور اتا شه‌گردون شهر هم دانّه که بوینس آیرس هسته.

  1. بوینس آیرس ِشهری و فدرال ِمنطقه
  2. بوینس آیرس اوستان
  3. کاتامارکا
  4. چاکو
  5. چوبوت
  6. کوردوبا
  7. کورینتس
  8. انتره ریوز
  9. فرموزا
  10. خوخوی
  11. لاپامپا
  12. لاریوخا
  13. مندوزا
  14. میسیونز
  15. نئوکن
  16. ریونگرو
  17. سالتا
  18. سان خوآن
  19. سان لوئیز
  20. سانتا کوروز
  21. سانتافه
  22. سانتیاگو دل استرو
  23. تییرا دل فیوگو
  24. توکومان

منابع[دچی‌ین]

  1. بریتانیکای آرجانتین مدخل.
  2. دویچه‌وله فارسی: یادبود قربانیان جنگ فالکند پس از ۳۰ سال. بازدید: آوریل ۲۰۱۳.
  3. کارلوس منم متهم به پنهان کردن شواهد بمبگذاری سال ۱۹۹۴, بی‌بی‌سی فارسی
  4. An atlas and survey of Latin American history / Michael J. Larosa and Germán R. Mejía، Armonk, NY، ۲۰۰۷. p. ۱۲۸
  5. شهلا، رستمی: آرژانتین در عزای «نستور کرشنر». در: رادیو فرانسه. ۲۸ اکتبر ۲۰۱۰.
  6. بی‌بی‌سی فارسی، بازدید: آوریل ۲۰۱۳.
  7. شهلا، رستمی: آرژانتین در عزای «نستور کرشنر». در: رادیو فرانسه. ۲۸ اکتبر ۲۰۱۰.
  8. دویچه‌وله فارسی، بازدید: آوریل ۲۰۱۳.
  9. بی‌بی‌سی
  10. "UNWTO Tourism Highlights, 2014 Edition". World Tourism Organization (UNWTO). Retrieved 27 April 2015.
  11. Энсиклопедияи Миллии Тоҷик
  12. Decreto No. 17468/1953, 25 de septiembre de 1953, B.O., (17490) (in Spanish)
  13. Friedman, Ian C. (2007). Latino Athletes. New York, NY, USA: Infobase Publishing. ISBN 978-1438107844.