اشکانی ارمنسون سلسله

اشکانی ارمنسون سلسله
سلطنت	ارمنسون
خاندان	آرشاکونیون Արշակունի
سلسله	اشکونیون ارمنسون
پییر	تیرداد یکم
دین	مسیحی

آرشاکونی دودمون (ارمنی جه: Արշակունի) اته دودمون اشکانی تخم و تین جا بی ینه کا سه سده ئه قائد ارمنسون رو حکم رانیِنه. اشکانی شائون آرتاشسی دودمون دمالتر هرکه هرکه سالون دله دم به رج سلطنت ره گیتنه تا اون گدر تیرداد یکم آرشاکونیون حکمبرانیین ره ارمنسون رو ستیر هکردنه و چو تیرداده بیموئن اتی معنی دائه روم ارمنسون دله شه تابری ره باتنه و وشونه دشمند وسه اته برجه بی یه، رومیون قصد هکردننه ارمنسون ره هه بیارن و نوئی شاء ره هوزنن. اینتا کار تا ۵۸ میلادی سول بنگوئنه و ایی گدر دله تیرداد قلا داشتنه تا شه سلطنت پزی ره ستیر هکنه. ایی هور اته الجه بیه کا چار سول طول بکشیه و ونه راستا، ارمنسون کا اشکانیونه پشتوونی ره داشتنه بتونستنه رومیون جا دپیچنه و سرباش باونه. ارچه تیرداد نتونسته شه ایل تبار ره رمالتر تخت رو هنشانییه و تا بلاش پنجم سلطنت گدر جور واجور اشکانی خانمون جا جورواجور کسون حکمبرانیینه. پنجم بلاش بتونستنه ارمنسون دله شه دودمون ره بسازه کا تا سول 428 بی ینه و شائون ساسانی وشونه ره تالون هکردنه .

۶۶ میلادی سول دله نرون روم امپراتور، تیرداد یکم ره ارمنسون پادشائی برسانیینه. اشکانی ارمنسون دودمون روم امپراتوریه تحت الحمایه بی یه.

ده گته کار ارمنسون دله بیه کا اشکانی حکومت بن کار دکته؛ اته 301 سول دله دین ره مسیحیت بگردانینه توسط روشن وین گریگوری جا و اتی ۴۰۵ میلادی سول دله ارمنی الفبا ره بساتن مسروب ماشتوتس جا هسنه. اشکانیون سلطه ارمنسون رو رج دنه اشکانیون باش بی ینهارمنسون رو..

ارمنسون اشکانیونه بیدق

ارمنسون نورد روم جا

آرشاکونیونه سمانه جاجوا و پنی

ارمنسون قاشون بتونستنه رومی سردار کوربولون معاون کا پاکتیوس ونه نوم بی یه ره بنه بزنه. پاکیتوس شه سرارم کوبولون ره بائوتنه کا ارمنیون ناتوننه شه خد ره هرسن و همی خار قلا هسه کا وشون ره وی هو هکنیم؛ و کروبون نظر ول دیم وه پله هکردنه کا شه نخشه ره صورت هده. اتی بیه کا وه هه بیاردنه وپلی بیتنه، و پش بنی قاشون کا کوربون پاکیتوس پشته وونی وسه رایی هکردنه هم پلی بیتنه .

اتی رومیون بتونستنه ایبری شاء ارمنی مهرداد ره شه پشته وونی وسه الجه دله بیارن، وه شمال جا ارمنسون ره هه بیاردننه. تیرداد و ونه قاشون ناچار بینه اتی خط گارون براوری پس هنیشه. کلائون تا آخر سگ سری هکردنه و مدافعان هوجنینه شه خد ره بکوشن و رومیونه تسلیم نائوننه.

59.م سول دله روم قاشون ایروان اتک برسییه و اونجه تیرداد اته دشوار نورد را دمهدائه. ونه وسه رومی قاشون ویشتر بی ینه تیرداد بد بنه بخردنه و ناچار بیه شه بمونس قاشون جا ارمنسون ره انگاره هکرنه و اشکانیون ور پرس بیتنه. کوربولون ارتاشات شر کا ارمنسونه نیشتگاه بی یه ره هاچنگه هکردنه و شر ره تش بزوئنه و بسوجانیه.رومیون ارچه ارمنسون ره بیتننه، ناچار بینه اشکانیون جا الجه ره دمال هکنه، چو اسا ارمنسونه قاشون، تیرداد سرارم جا، اشکانیون ور هم دس بینه.

کوربولون ناچار بیه بجنگه؛ وه لشگر خوراک تعمین وسه موشکلاتی داشتنه. اونتی کا شه قاشون تینار گوشت خردنه. سراخر وه اشکانیون و ارمنیون چمچیله براوری تاب نیاردنه. اشکانیون چم و چیله اتی بی یه کا اول شه قاشون ره پاش دائه و اونسفه همه ور هه ایاردنه. اتی تونستنه آذوقه په بن ره دونن و همیتی کوربولون و شه قاشون ارمنسون ره انگار هکردنه.

62م رومیون کا پشبن بیت بی ینه بخاستنه ای دپیچن و تا ایی کش باش باون. رومی قاشون شه بنه جا کیلیکیه و سوریه بیموئنه کا دِه قاشون بی بی ینه. اولی قاشون ونه سرارم کوبولون بی یه سه لژیون رومی و پسبنی دسه ئون بی ینه. ده یم قاشونه سرارم جنرال پائوس بی یه سه لژیون و پشبنی پنتوس قاشون بسات بی یه.

اته پیل تیرداد برار وسه ولاش اول

ایی وجود جا، هر ده قاشون اته اشتفا هکردننه کا شه تک توئون ره هیرا رج و خاجیر نکردنه. ونه برجه اتی بیه اته مله دله کا ونه روم راندی هسه (خاربد شره پره – الازیغ) پائتوس قاشون ره دور بیتنه و بنه بزنه.

تیرداد و کوربولون هیرا ملاقات هکردنه راندی اتک دله و توافق برسیننه:

الف:روم تیرداده سلطنت ره رسمی اشناسنه و ب: تیردادم رومه حاکمیت بن شونه؛ قرار بیه کا اته نمایشی تک تو، تیرداد اول تاج و شائی رج شون ره نرونه تندیل چک رو بله و وشون ره فقط نرون جا پس بیره. ده حریق تیرداد و کوربولون هدی ره کشه بکشینه. تیرداد تاج بشتن ره نرون .

ایی کار فوروم میدون دله (روشناس میدون روم دله) چککه بزوئن جا و چنگروم جمعیت کار دکتنه. تیرداد نرون ره اتی بائوتنه:

« من اونتی تو مره دسور هدی خامه دووشم، و ادی مه بخش و اقبال تو هسی »

و نرون پسغوم هدائه:

« تو خله خار کار هکردنی که بیموئی ایجه. اونچی ته پر (بلاش یکم) ته وسه ندائه و اونچی ته برابر نتونستنه ته وسه تضمین هکنه ره من تره دمه، و ارمنسون سلطنت تخت رو تره نیشامه. »

اته نقاشی تیرداد یکم جا پانوس ترلمزیان اثر هسه

اونسفه نرون شائی تاج ره تیرداد سر رو بیشتنه. ارمنسون سمان جنگ وسه وران بی بیه و ونه نیشتگا رع رومی قاشون تالون هکرد بی ینه. نرون تیرداد ره 50 میلیون رومی پیل قائد هدائه و همیتی اپره صنعتیون و کارکرون ره ونه جا رایی هکردنه تا آرتاشات شر ره اَی بسازن.

تیرداد دگردن په رومه موافقت جا اون قفقازی ملتون کا پشین جنگ وسه بتونست بی ینه اتکم ارمنسون بنه ره هاچنگه هکنن ره هه بیاره. مخصوصاً آلبانیای قفقاز جا دشوار نورد داشتنه و وشن ره ارمنسون جا هوزنیه.

تیرداد یکم درازی سلطنت داشتنه و سول 100 م بمردنه، و ایی شه اجونی زمونه ارمنیون وسه بیه.