ویکی‌پدیا، آزادِ دانشنومه، جه
جینگا اتا شعر نوم هسته که کیوس گوران شه پس ته کویی؟ ِآلبوم دله بخوندسته. این داستان ونه زندگی خـَوِری هسته.
وه شه وچگی خَوِر گانه که شه رفخ، قربون، همراهی مَله دله جه شی‌یه شهر و راه دله وسّه هراز روخنه جه گذر هاکرد بائن. وشون شهر دله مدرسه وچون میون فقیر و دیاتی بینه و ناظم وشون ره تحویل نَیته ولی وشون درس همه جه بتتر بی‌یه. وه شه پییر خَوِری هم گانه که کمونیستی عقیده داشته و ژاندارمری جه اِمونه و وه ره لَت‌کش وَردنه. حتی وه ره گیتنه وردنه تا شه پییر ِقمطری بخاردن ره هارشه و بستینکلا درس بَیره. ولی ونه پییر کِتا نموئه. وه اتا چپ ِمعلم هم داشته که وشون وسّه تاریخ داستان‌ها ره گاته ولی وه ره هم شوئنه، که کاغذ دمدائه، پاسبون بکوشته.
این داستان دله کیوس نتیجه‌ئون و درس‌هایی دنه که تاریخ جه مخاطب یاد بَیره.
ونه فارسی دگاردسته ره هم بنویشتمی:
متن
فارسی دگارسته
...
مشق و مدرسه ره من کاب هدامه
خله سخت هسته؛ هوا سرد و امه سینه پر درد و زمونه مول و نامرد
امّا من علی‌طلوع تا به نماشته، درمه سروقت کتاب و درس و فکرِ شه پییر
تا ونه داد ره اینجه کاشم نزنه
...
اون معلم که دنه تاریخ و جوغرافی ره دَرس،
گال‌به‌گال بد گانه از ظلم دِصد شاهی که پیش‌تر دَیینه،
وه ره گانّه که چپه، دولتِ جا.
دره دیروز ره گانه که نشون هاده امروز اِما ره،
اره امروز؛ که شاهونشاه وونه ساینهٔ خدا،
وه ره اسب بنه بزو، امام رضا نجات هدا،
...
دمبه دس به امنیه، تا وه ره دست‌بند بَزِنِن.
امّا سرکار گانه «نا، همینتی شومبی»
اتا دَس ره استوار، اتّا ره اتّی ماسنه، شومبی بریم.
مثل اتا چیندکا، واشهٔ دَست بیمه اسیر،
سون آشکاری وَره، بخرده تیر.
شهر همه شه‌سّه دارنّه رفت و روش،
کی مه حرف ره دنه گوش؟
مِن و مه لینگِ کَلوش،
بتونسته بیاره وشون ره جوش.
خا مه این خالکِ دَس،
دَی‌بو اگه بَبایِ دَس،
یا اگه هامته‌بوم، میون شه مار و پییر،
یا من هم لی‌لی بَیت‌بوم، ماه ساقِ سَر بخت‌بوم،
خاستمه هارشم، شاهِ قاطر لو زوئه، کفته ونه مشتری ناشته؟
...
پیش خِد گپ زومه که ویمبه مه ره ورنّه پاسگاهِ دله.
امّا ای کاش نشی‌بوم،
اما ای کاش ندی‌بوم،
پییر ره شه اشکمِ سَر، تختهٔ رو، دَوستوئه.
ونه دَس و لینگ دَوِست، ونه لینگِ کاب بوئست،
ونه می چکل-پکل، ونه سر-تن خاک-خل.
گامبه جان دربوره مه که ندی‌بوم اینتی پییر ره،
که دَوِندن ونه دَس ره، که دَشِندن ونه پر ره.
ویمبه پاسگاهِ دله این ور و اون وَر، دِتا صف امنیه اِستا،
وشون دَس دره برنو، همه سرنیزه بَزه،
سر کلاه آهنی، لینگ دره اتا شاب جلو،
هنتا خال هاکن، بپّرس هستنه تا سر دکفن، اتا شوکا ره،
دِماسِن ونوشهٔ حِق، تا بهار نکانه جغ.
اتا استوار دَس ویمبه، بلند قمطری،
اتّی هم سر رسنه، با پِک-و-پوز افسری،
زنّه لینگ ره دیم-به-دیم، گانّه خَوردار،
مِن اسا مثل وَرهٔ بی‌قرار،
خامبه بورم سمت پییر،
مردی نی‌لنده.
...
ته صدا، نالهٔ رمضون و حسین و جان‌براره.
درد و بدبختی مردم ته کناره،
شو ته یاره،
هرچی مظلوم، هرچی بی‌کس،
ته براره.
چه ونه مردِمِ تن ره اینجه شلّاق بَزِنن؟
چه ونه مردم دِل ره اینطِری داغ بزنن؟
ویمبه که جان پییر شه جانِ سر ره جان‌کندی سمت من کانده بلند،
ونه چش صد تا کتاب قاعده دارنه سخن.
من شه در ورمه ونه اشاره ره،
مه ره حالی وونه راز بفره ره،
یعنن که دشمنِ پیش خِد ره مکدر ننمه.
اون رئیس امنیه، اتا لو زنده پییر ره،
گانه «دوندی چچی وسّه خامبه اینجه ته وچه حضور داره؟
خامبه که عبرت وه بوّه و نشوئه پییرِ په.»
...
گانه «ای شاهِ غلام،
ته مه کَت ره وندِنی، قمطری زندی ونه پیش،
تا ته خیال پسر ره عبرت بواشه
سف‌سابی و ندوندی که ته مکتب بساتی.
من ونه‌سّه خله شو تا به صوایی،
باتمه دَس شما صدتا بهار گل باغ گو دکته،
صدتا ازّار بکته، صدتا چشمه هِکته.
ته اسا قمطری جا بیتی مه پش، ظلم ره تماشا هدائی.
ته ونه‌سه اینطری نشونیِ شاه هدائی.
مه خیال جمع بونه و دومبه که اتّی دره بیره منه په،
وه بتونده اینجه آرزو ره مه هاپه.
اتا چنتا مه ره ویشته بزنین،
تا مه وچه، دِل ره شه گرم هاکنه، اینجه نچه.»...
...
مشق و مدرسه را حسابی پی گرفتم
خیلی سخت است؛ هوا سرد و سینه پر از درد و زمانه موزمار و نامرد
اما من علی‌الطلوع تا به غروب، سروقت کتاب و درس و افکار پدرم بودم
تا فریادش اینجا به هدر نرود.
...
آن معلمی که تاریخ و جغرافیا درس می‌دهد،
مدام از ظلم صدها شاهی می‌گوید که در تاریخ بودند،
می‌گویند او چپ‌گراست.
دارد از دیروز می‌گوید تا نشانی امروز را دهد،
بله امروز؛ که شاهنشاه سایهٔ خداست،
همان که اسب او را زمین زد ولی امام رضا نجاتش داد،
...
دستم را به پلیس می‌دهم تا دست‌بند بزنند.
اما سرکار می‌گوید «نه، همینطوری می‌رویم»
دستم را استوار و دیگری گرفته و می‌برند.
مثل یک جوجه به دست شاهینی اسیر شدم،
مانند بره‌ای وحشی که تیر خورده می‌مانم.
در شهر رفت و آمد زیادی است،
ولی چه کسی به من توجه می‌کند؟
وضعیت من با آن کفش‌هایم،
نمی‌تواند مردم را به جوش آورد.
خُب، اگر این دست نازنین من اگر،
در دست پدرم بود،
یا اگر میان والدینم راه می‌رفتم،
یا اگر با کرشمه بودم و روی ساق پای ماه می‌خوابیدم،
می‌خواهم بدانم، آن وقت برای فضولات خر شاه هم مشتری نبود؟ (اگر از خانواده متول بودم، مردم به دادم توجه می‌کردند)
...
با خودم حرف می‌زنم که می‌بینم وارد پاسگاه شدیم.
اما کاش نمی‌رفتم،
اما کاش نمی‌دیدم،
پدرم را بر شکمش روی تخته بسته‌اند.
دست و پایش بسته، پاشنه پایش جدا شده،
موهایش نامرتب، بر بدنش خاک نشسته.
می‌گویم «جانم فدایت شود و این روز را نبینم،
که دستت بسته باشد، و هیبتت را ریخته باشند.»
می‌بینم دو سوی پاسگاه ده‌ها پلیس ایستاده‌اند،
برنو (نوعی اسلحه) به دستشان و سرنیزه بر آن [آماده‌اند]،
سرشان کلاه آهنی است و یک پایشان جلوست،
گویی آماده‌اند آهویی آزاد شود و بر سرش بیافتند،
و گلوی بنفشه را بفشارند، تا بهار را نوید ندهد.
دست استواری شلاق بزرگی است،
دیگری با هیبت افسری می‌آید،
پاهایشان را بهم زده و خبردار می‌گویند،
من حالا مثل بره‌ای بی‌قرارم،
می‌خواهم سمت پدرم بدوم،
مردک نمی‌گذارد.
...
صدای تو نالهٔ بسیاری است.
درد و بدبختی مردم در کنار توست،
شب یاور توست،
هرچه مظلوم، هرچه بی‌کس،
برادر توست.
چرا باید این گونه بر بدن کسی شلاق بخورد؟
چرا باید این گونه بر قلب مردم داغ بزنند؟
می‌بینم پدر عزیزم سر گرامیش را به سمت من آرام بلند کرده،
در چشم‌هایش هزاران کتاب حرف نهفته‌است.
من اشاره‌اش را درمی‌یابم،
من رمز و راز اشارت ابروها را می‌دانم،
می‌گوید خود را نزد دشمن مکدر نکن.
آن رئیس پلیس لگدی به پدرم زد
و گفت «می‌دانی چرا پسرت را اینجا آوردم؟
می‌خواهم عبرتش شود و به راه تو نرود.»
...
[پدرم در جواب] می‌گوید «ای نوکر شاه،
تو مرا نزد او بسته و شلاق می‌زنی،
تا به خیالت برایش عبرت شوم،
احمقی و نمی‌فهمی برایش مکتب ساختی.
من برایش هرشب تعریف کرم،
چگونه مانند گاو به باغ گل‌های بهاری افتادید،
صدها درخت آزاد را زدید، صدتا چشمه را خشکاندید.
تو به وسیله این شلاق بر پشت من ظلم را نمایش دادی.
تو این گونه برایش نشانی شاه را دادی.
خیالم حالا جمع شد و می‌دانم کسی راهم را ادامه می‌دهد،
او آرمان مرا دنبال خواهد کرد.
چندتا بیشتر مرا بزنید،
تا بچه‌ام، دلش را گرم بدارد، اینجا از سردی نچاید.»...
