عملیات احیا
احیاء هاکردن یا سی پی آر (CPR) ات‌سری اولیه کمک ِروش هسته که زمونی ات‌نفر مصدوم وونه و ونه قلب از کار دکته، ونه انجام هدائن که ونه جان ره دَر بَوِردن. چون خله گدر طول کشنه اورجانس و آمبولانس برسن یا کسی که طبابت بخوندست بوئه دنی‌یه، ولی کسی که مصدوم هسته بی‌هوش کته و لازم دارنه اتی ونجه برسه و همینسه سفارش وونه که آدمون این روش ره یاد بیرن و بلد بوئن که اوقات اورجانسی چتی ونه هاکنن.
بدن که خانه زننه بوئه، ونه اوکسیژن ونجه برسه ولی اگر مصدوم نفس نکشه، ونه قلب از کار کفنه و اگر سه-چار دقه مغز جه هوا و نرسه، ونه مغز شه کارایی جه کفنه و نهایتاً طرف میرنه. احیایِ عمل سه مرحله دارنه که وه ره احیایِ الفبا هم گننه:
- تنفس راه ره وا هکردن (Airways)
- نفس هکشی‌ین (Breathing)
- خونِ جریون داشتن (Circulation)
اولین شاپ که ونه بیتن این هسته که مصدوم ره وَرنی اتا جا که نا وه نا شما ره خطر تهدید نکانه. مثلاً برق نیره یا انفجار احتمال دنی بو. اگه وه بی‌هوش کب‌بی‌یه، ونه هارشی‌ین که نفس کشنه یا نا. اگر راحت ننشنه متوجه بیّن، بنشنه ات تیکه آینه یا شیشه یا مثل موبایل ره ونه فنی بِن بیتن و هارشی‌ین ونه نفس شیشه سر کفنه یا نا. اگر نفس نکشی‌یه، ونه مراحل ره اتا-اتا انجام هدائن:
روش معمول[دچی‌ین]
نفس بکشی‌ین راه هدار هکردن[دچی‌ین]
اولین مرحله این هسته که ونه تنفسِ راه ونه هِدار بوو. خله وقت‌ها شخصِ زوون شونه ونه گلی‌سَر ماسنه و نی‌یلنه که نفس دربئه. همینسه اول شه دَس ره ونه سووال سَر یلنی و اتا دست دیگه ره ونه چَنه بِن گیرنی؛ اتی که ونه بالا و پایینِ دندون رج بوئن و هئی سر دکفن. بعد یواش ونه سر ره بالایی وَرنی. اگر این مرحله درست انجام بوو، ونه تنفسِ راه باز وونه. اسا اَی دِباره ونه هارشی‌ین که شه تونده نفس بکشه یا نا؟ اگر نفس نکشی‌یه، ونه دومین مرحله سروقت بوردن.
نفس مصنوعی[دچی‌ین]
دومین مرحله دله، ونه وه ره نفس مصنوعی هدائن. اگر مصدوم نفس نکشنه، ونه دیمِ رنگ ونه کئو بووشه. حتا اگر مطمئن نیینی که نفس کشنه یا نا، این مرحله ره شروع هاکنین چون تنفس مصنوعی ره شروع هاکردنی په، راحتتر دَر وَرنی که وه نفس کشنه یا نا. این کار چن روش دارنه: معمول‌ترین و کاراترین راه این هسته که تِک-به-تِک نفس هدائن. ولی بعضی وقت مصدومِ داهون صدمه بخرده یا به هردلیلی ننشنه، وونه که ونه فِنی جه هم تِک-به-فِنی تنفس هدائن. اگر ونه دیم جه نتونّی، بنشنه که ونه سینه ره فشار بیاردن و ونه ارسکنی ره هکش-دکش هاکردن ولی این روش شاید اتنده که لازم هسته، کفایت نکنه.
اول ونه سینه ره لخت کمبی که هارشیم تنفس مصنوعی په، کِی وه تونده شه تنفس ره ادامه هاده. تِک-به-تِک نفس هدائن وسّه، اون دست که ونه سووال‌سَر کته ره قائم دارمی و دِتا انگوس جه ونه فِنی تِک ره هم گیرمی که دماغ جه نفس نکشه و داهون تِک جه نفس بئه-بوره. اون اتا دست ره هم همون‌جور، ونه چنه بِن دارمی. ونه تِک ره ات‌ذره که جان‌کندی هوا دله-بریم بوره، باز کمبی. شه تِک ره اتجور که ونه کتار سَر یلمی که مصدوم لامیزه امه داهون دله دوو و نفس بریم در نشو. اسا نفس ره جول کشمبی و ونه داهون دله خالی کمبی و چشم کنار جه اشمبی که این گدر ونه سینه جور اِنه یا نا؟ وقتی ونه سینه بالا بمو، سر ره پئی بکشین و نفس بعدی وسّه شه ره آماده هاکنین و ونه فنی ره آزاد هاکنین. هر گدر وه تونده شه نفس بکشی‌ین ره ادامه هاده و سینه بالا-پایین شونه، احیا ره تموم هاکنین و ونه دیمِ رنگ ونه وَردگرده. ولی اگر نتونسته، ات-دِ تا نفس هدائن په، ونه هارشین که ونه قلب و نبض زندنه یا نا که سومین مرحله وونه.
قلب ِماساژ[دچی‌ین]
وقتی تنفس مصنوعی ره هدانی و نیّه، شه دست ره ول نکنین و همونتی ونه سووال و چنه ره دارین. این دست که ونه چنه بِن دره جه دِ تا انگوس ره بیارین ونه گلی‌سرِ نبض و هارشین نبض زنده یا نا. این نبض گلیِ سیب وَر کَته و ونه رگِ سر ره پنج تا ده ثانیه داشتن تا وه ره متوجه بیّن. اگر نبض داشته، تا دوازده کَش تنفس مصنوعی ره ادامه هادین. اگر نبض ندارنه یا اتنده تنفس په هنتا نتونده شه نفس بکشه، یعنن ایست قلبی هاکرده و اگه ونه قلب راه نکفه، شاید ونه مغز سر اثر هاکنه و وه ره نخش صدمه بزنه. ۴ تا۶ دقیقه بعد از ایست قلبی زمان دارنی که احیا ره انجام هادین. همینسه ونه ماساژ ره شروع هاکردن که مهارت لازم دارنه و ونه درست انجوم بوو.
ماساژ قلبی جه ونه همون وظیفه که قلب دارنه ره انجوم هدائن. زمونی که سینه سر ره فشار دمبی و قفسه ره پایین ورمی، خون قلب درون جه تخلیه وونه و وقتی مصدوم سینه بالا ورگردنه، ونه تازه خون اَی شونه قلب دله. این روش جه خون بدن دله پمپاژ وونه و هر گدر موفق بوّیم، بدن شه چرخه ره تونده ادامه هاده.
اول ونه په‌نمه ره ونه هارشین؛ ونه درست به پشت وه ره دخاسنی بوئین و ونه بِن ونه سفتِ جا بوئه. مثل اگر تخت سر کته، وه ره سریع بنه بیارین یا ونه پشت اتا قائم و صاف تخته قرار هادین. ونه کنار زانو بزنین و شه دستِ پاشنه ره ونه جناغ و ججو/سینه میانه قرار هادین. این نقطه سر ونه فشار بیاردن. دِ دست ره هئی سر بی‌یلین و شه دِ دستِ انگوس‌ها ره دله-دله دارین. شه ارسکنی و بال ره هکشی دارین و ونه سر لب بووئین که شمه زور ونه سر دکش بوو. ونه جناغ هستکا سر ره اینتی فشار هادین که هر صوه چار تا پنج سانتی متر پایین بوره. هر ات دقه دله ونه هشتاد تا صد کَش این حرکت ره تکرار هاکردن و هر پونزده‌تا میون، دِ بار ونه تنفس مصنوعی هدائن.
اگه ات نفر تینار خانه احیاء هاکنه، هر دور ونه دِتا تنفس مصنوعی هاده و پونزه‌کش ماساژ هاده و مدام این چرخه ره تکرار هاکنه. ولی اگر دِ نفر بوئن، ات نفر هر پنج تا ماساژ که دنه، دومین نفر اتا تنفس مصنوعی دنه. وشون سرعت اتی بوئه که هر دقه ۶۰ بار ماساژ و ۱۲ بار تنفس هادن وسی کنده.
مصدوم که هوش بمو، وه ره ونه گرم داشتن و حرکت نونه هاکنه. وه ره مایعات هم هادن که بخره، خاره.
دیگر روش‌ها[دچی‌ین]
سیلوستر روش[دچی‌ین]
این روش زمونی استفاده وونه که مصدومِ تِک‌په اتی هسته که ننشنه تک-به-تک یا تک-به-فنی نفس هدائن یا مصدوم بالا یارنه و اوغ زنده یا ونه تنفسی ماهیچه‌ئون بیتنه و کار نکننه. اینتی گدر ونه اول مصدوم جِمه ره باز هاکردن و ونه یقه ره آزاد بی‌یشتن. بعد اتا متکا یا همون ونه لباس ره پیچ زنی و یلنی ونه سر بن. طرف شه ونه بوره مصدومِ سر بالا هنیشه و اتجور زانو بزنه که ونه زانی و مصدومِ گوش‌په هئی جه برسن و مصدومِ سر دوو ونه چک‌میون. بعد مصدومِ دِ دست ره مچ جه گیرنه و در حالیکه شه هنتا موس سر نیشته، مصدومِ دست‌ها ره تا جایی که تونده بالا یارنه (ولی مصدومِ سر نونه بنه جه سیوا بوو یا نَونه مصدوم حرکت هاکنه و بنه سر هکشی بوو). بعد ونه دِ دست ره یارنه ونه دلِ سَر و سینه رو قرار دنه و دِ ثانیه یلنه کب‌بو و شه لب وونه و ونه سینه ره ات‌که فشار دِنه که نفس خالی بوو. اَی از نو. اینتی نفس بکشی‌ین عمل انجام وونه. هر ات بار ۴ تا ۵ ثانیه کشنه که هر دَقه ۱۲ الی ۱۵ بار وونه.
شیفر روش[دچی‌ین]
زمونی که مصدوم دنده و پشت‌مرزی سالم هسته ولی ونه دیم و کتف مشکل دارنه و بالا هم در-یارنه، این روش جه بنشنه استفاده هاکردن. شیفر روش دله ونه مصدوم ره دَمِر دخاسنی‌ین. مصدوم ات ور دست ونجه موازی ونه بوئه و ات ور دست دیگر ره ارسکنی جه لب کمبی و ونه دیم ره اتی قرار دمبی که ونه نفس راه آزاد بوشه. طرف که خانه کومک هاکنه مصدومِ رون سر نیشرنه و دست ره یلنه ونه کمر سر و اتی جلو و عقب یارنه که مصدومِ ریه پر و خالی بوو.
منابع[دچی‌ین]
- عملیات احیای قلبی-ریوی خدآموج.