کارل فریدریش گاوس

کارل فریدریش گاووس کارل فریدریش گاووس
بزائنی‌روز	براونشوایگ، روم مقدس امپراتوری
بمردن	۲۳ فوریه ۱۸۵۵ (۷۷ سال) گوتینگن، هانوور پادشائی
ملیت	آلمانی
کار	ریاضیات و فیزیک
بائوته	ریاضیات تمومِ علومِ ملکوئه.
جایزه‌(ئون)	مدال کاپلی (۱۸۳۸)
امضا

کارل فریدریش گاوس یا گووس (آلمانی جه: Carl Friedrich Gauß) (بزائه: ۳۰ آوریل ۱۷۷۷، براونشوایگ دله - بمرده: ۲۳ فوریه ۱۸۵۵، گوتینگن دله) گتِ آلمانی ریاضیدون بی‌یه. وه ره اتا از بتترین ریاضی‌دون‌های تموم ادوار دونّه و شاید بنشنه باتِن وه بتترین ریاضی‌دون بی‌یه؛ ونه لقب «ریاضی‌دون‌هایِ شازده» هسته.

وچگی و نوجوونی

گاوس روز ٣٠ آوریل ١٧٧٧ اتا فقیر خانواده درون، شهر براونشوایگ دله، بزائه بیّه و همون وچگی جه خله ریاضی سَره استعداد داشته و تا شه بیست‌سالگی گادِر چنتا ریاضی مسئله ره حل هاکرده.

جوونی و میون‌سالی

گاووس شه دکترای رساله دله جبر اساسی قضیه ره اثبات هاکارده. این مهم قضیه گانه که هر چن‌جمله‌یی درجهٔ n، با حیساب ونه تکراری ریشه‌ئون، nتا جواب دانّه. سال ١٧٩٩، گاوس ثابت هاکارده که $\mathbb {C}$ (مختلط اعداد) اتا جبری ِدَوِسته میدون هسته. وه تا زمونی که زنده بی‌یه ٣ روش جه این قضیه ره ثابت هاکارده.

پیری و بمردن

فیزیک دله هم وه مقالاتی منتشر هاکارده که لنزها و مویینگی نظريات خَوری بینه. وه ویلهلم وبر جه هم همکاری کارده تا چیزی بسازن که مغناطیس و ونه تغییرات ره بنه سَر سِراق هاده. ونه اولین مقاله که الکترومغناطیس خَوری بی‌یه سال ١٨٣٣ میلادی چاپ بیّه. ابزارونی که وشون دِ نفر بساتنه «مغناطیسی انحراف ِدستگاه» و «بایفیلار ِمغناطیس‌سنج» و «الکترومغناطیسی تلگراف» بینه.

خانواده

گاووس موجستمه، براونشوایگ دله.

گاووس اولین زنا، یوآنا اوستاف، خله زود یعنی سال ١٨٠٩ میلادی بمرده و ونه بمردن په، گاووس ِاتا ریکا هم ١سالگی گادِر، سال ١٨١٠، بمرده. گاووس وشون بمردن په افسردگی بییته و تا آخر این درد ره شه همراه داشته.

وه دومین بار وسّه مینا والدک، که ونه قبلی زنایِ رَفِق بی‌یه، جه ازدواج هاکارده، ولی این اتا ازدواج هم خله خجیر نیّه و مینا سال ١٨٣١ اتا مریضی جه شه جان ره هدائه. ونه بمردن جه، ترزه که گاووس گتِ کیجا بی‌یه سِره‌ی نگهداشتن و گاووسِ پرستاری ره بعهده بَییته. گاووس شیش‌تا وچه داشته.

منابع

• هاوارد دبلیو ایوز. آشنایی با تاریخ ریاضیات. مترجم: محمدقاسم وحیدی اصل. چاپ هشتوم. تهران: دانشگائی نشر مرکز، ۱۳۶۹. ۱۴۹. شابک ‎۹۶۴-۰۱-۸۰۴۳-۲. 
• ایرانیکا

• Gauss Titan of Science, by G. Waldo Dunnington and Jeremy Gray
• Contemporary Abstract Algebra, 7th Edition, by Joseph Gallian
• Calculus: Early Transcendentals (8th Edition), p. 1165
• Men of Mathematics, 1937, by E.T. Bell