گیاهون
![]() گیاهون | |
---|---|
رج مرتبه | No IDCheck for unknown parameters[۱] |
علمی طبقهبندی | |
محدوده: | یوکاریوت |
قلمرو: | گیاهون ارنست هکل ۱۸۶۶[۲]شابلون:Verify source |
علمی نوم | |
Plantae[۱] ارنست هکل ، ۱۸۶۶ |
|
![]() |
|
کد ره دچیین - دچیین ![]() |
گیاهون زندهموجوداتِ اتا گتِ دسته هستنه که شه دار، واش، چماز، وگلیز، کاکتوس و ساکولنتها ره شامل وونّه. گیاهون ِطبقهبندی، چندسلولی ِموجوداتِ رج دله دره که یوکاریوتها قلمرو دله قرار گیرنه و اکثراً فتوسنتز پشتی زندگی کننه. گیاهِ بدنه ونه بیخ (=ریشه)، انباره (=ساقه) و ولگ (=برگ) داره و همینسه مثلاً گوشکون دسته، گیاهون ِجیرگروه حساب ننه.[۳] گیاهونی که فتوسنتز کنّه، باعث وونّه که اکسیجن تولید وونه و زمینِ درصد زیادی از اُکسیجن ره گیاهون تأمین کنّه.[۳] دکّل بعضی گیاهون هم درنه که شه نتونّه فتوسنتز پشتی زنده بموندن و شه نیاز ره انگل واری بدست یارنه و اتی موجودِ تن ماسنّه تا ونجه شه خِراک ره هکشن؛ البته گیاهونِ اینتا دسته هم شه میوه، تیم و گول دارنه ولی وشون بیخ ِشکل اتی بیّه که انگل دستوری اتی گیاهونِ خِراک ره بدزده. بعضی گیاهونِ تولید مثل جنسی هسته و بعضیشون غیرجنسی هستنه.[۴] گیاهون ره بعضی گدر وشون ِعُمرِ جا رجوَندی کانّه؛ بعضیشون یکسال، بعضی دِ سال و اتی هم چندساله عُمر دارنه.
سرجمع، حدود ۴۲۰۰۰۰ جور گیاه دنیا دله درنه که اکثراً تیمدارون جیردسته درنه و شه زندهبیین گدر، تیم یلنه تا تکثیر بوون. اکثراً گیاه نتونده حرکت هاکنه و آزادِ اراده ندارنه.[۵] گیاهون دنیایِ اصلی پایهئون جا هستنه. آدمیزاد شه خِراک، شه دِوا و خله مواد ره گیاه وَر جه عمل یارنه.[۶]
جیر بخشون[دچیین]
جیردسته | چلّه | نمونه عکس | توضیح |
---|---|---|---|
سبز وگلیزون Green algae |
کلروفیتا Chlorophyta |
![]() |
این دسته بین ۳٬۸۰۰[۷] تا ۴٬۳۰۰[۸] جور دارنه که هنتا طبیعت دله درنه. قدیمتر تموم وگلیز خانواده ره این دسته دله قرار دانه که حدود ۷ هزار جور گیاه بییه ولی اسا وشون ِدستهبندی ره تغییر هدانه و دیگه تموم وگلیزها ره گیاه ندونّه چون بعضیشون فتوسنتز نکنّه. |
چاروفیتا Charophyta |
![]() |
بین ۲٬۸۰۰[۹] ۴ تا ۶ هزار[۱۰]جور دارنه. اینان هم اتی وگلیز هستنه که وشون ره سنگخزهتبارون هم گننه. | |
خزهتبارها Bryophytes |
مارکانتیوفیتا Marchantiophyta |
![]() |
بین ۶ هزار تا ۸ هزار جور هستنه[۱۱] ویشته پچیک-پچیک هستنه و نمدار جا درنه. وشون هم گامتوفیت هستنه که یعنن وشون سلول دله فقط اتسری ژنتیکی اطلاعات کته. وشون ره جـِگَرواشتبارون هم گننه. |
آنتوسروتوفیتا Anthocerotophyta |
![]() |
بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ جور هستنه[۱۲] وشون غیر آوندی هستنه و وشون ره شاخواشتبارون هم گننه. | |
بریوفیتا Bryophyta |
![]() |
۱۲ هزار جور دارنه.[۱۳] این دسته هم غیرآوندی و نمدار ِمناطقِ بومی هستنه. وشون ره «خزه» هم گننه و اولین گیاهونی بینه که بنه سر در بمونه و وشون ِاولیه بدنه اتکه بیخ، امباره و ولگ ره موندنه. وشون هاگ جه غیرجنسی تکثیر وونه. | |
چماز تبارون Pteridophytes |
لیکوپودیوفیتا Lycopodiophyta |
![]() |
این دسته ۱٬۲۰۰ جور هستنه.[۱۴] وشون خَوِر وِرگِپنجهتبارون هم گننه. وشون آوند دارنه. این دسته حدود ۴۱۰ میلیون سال قدمت جه، قدیمیترین دسته هستنه که آوند دارنه.[۱۵]این چلّه هم هاگ جه تکثیر وونه.[۱۶] |
پتریدوفیتا Pteridophyta |
![]() |
۱۱٬۰۰۰ جور «چماز» وجود دارنه.[۱۴] آوندی گیاهونِ اولیه شکل جه تکامل پیدا هکردنه و وشون ولگه کامل بیّه. وشون ولگهدار گیاه، زمونی رُش کفنه که تیم اِلنه. | |
تیمدارون Seed plants |
سیکادوفیتا Cycadophyta |
![]() |
۱۶۰ جور هسته.[۱۷] پایانخل یا نخلمونا چماز اتی گیاهون هستنه که وشون قدمت تا پرمین دوره رسنه. دایناسورها این نخلمونا گیاهون جه خِراک خِردنه. |
گینکوفیتا Ginkgophyta |
فقط اتا زنده جور ونجه باقی بمونسته.[۱۸] گینکو یا جینکو، اتا از قدیمیترین جوره گیاهونی هسته که هنتا زمین دله دره. ونه ولگ ره بعنوان دِوا قرنها مردم کار زننه. ونه ولگه حافظه، تمرکز و یادگیری وسّه مفید هسته. | ||
پینوفیتا Pinophyta |
![]() |
۶۳۰ جور هسته.[۱۴] مَخروطیان اتی همیشهسبز و تیمدار گیاه هستنه که ویشته معتدل جا در انّه. وشون امباره چو وونه. وشون ولگه ویشته باریک و سوزنی هسته و ونه دله ثابتِ رگ دارنه. وشون گِرو هم مخروطی شکل دارنه. کاج، سرو، سرخ دار، صنوبر و... این چلّه دله درنه.[۱۹] | |
گنتوفیتا Gnetophyta |
![]() |
۷۰ جور دارنه.[۱۴] گنتومتبارون سهتا سررجه هستنه که اتا چلّه دله قرار گیرنه. وشون تیمدار هستنه ولی وشونِ آوند چو جنس ره دارنه. | |
ماگنولفیتا Magnoliophyta |
![]() |
این دسته ۲۵۸٬۶۵۰ جور دارنه.[۲۰] اینتا چلّه خله تنوع دارنه. گلدار گیاهان ِقدمت تا ۴۲۵ میلیون سال جه رسنه و کشاورزی مهمترین عنصر هستنه که بینج، کل گندم، گندم، جو، لله شکر و... این چلّه دله درنه. |
نگارخنه[دچیین]
The fruits of Palmyra Palm tree, نخل پالمیرای آسیایی (locally called Thaati Munjelu) sold in a market at Guntur, India.
منابع[دچیین]
![]() |
ویکی تلمبار دله بتونّی پروندهئونی که گیاهون خَوری دَره ره پیدا هاکنین. |
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ نویسنده: Michael A. Ruggiero، Dennis P. Gordon، Thomas M. Orrell، Nicolas Bailly و Thierry Bourgoin — عنوان : A Higher Level Classification of All Living Organisms — منتسر بئیی: پلاس وان — جلد: 10 — صفحه: e0119248 — عدد: 4 — https://dx.doi.org/10.1371/JOURNAL.PONE.0119248 — https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25923521 — https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4418965 — جواز: CC0
- ↑ Haeckel G (1866). Generale Morphologie der Organismen. Berlin: Verlag von Georg Reimer. pp. vol.1: i–xxxii, 1–574, pls I–II; vol. 2: i–clx, 1–462, pls I–VIII.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ شابلون:Cite journal
- ↑ Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2010). International Union for Conservation of Nature (11 March 2010).
- ↑ Numbers of threatened species by major groups of organisms (1996–2010). International Union for Conservation of Nature (11 March 2010).
- ↑ .
- ↑ Van den Hoek, C. , D. G. Mann, & H. M. Jahns, 1995. Algae: An Introduction to Phycology. pages 343, 350, 392, 413, 425, 439, & 448 (Cambridge: Cambridge University Press). شابلون:ISBN
- ↑
- ↑
- ↑ Van den Hoek, C. , D. G. Mann, & H. M. Jahns, 1995. Algae: An Introduction to Phycology. pages 457, 463, & 476. (Cambridge: Cambridge University Press). شابلون:ISBN
- ↑ Crandall-Stotler, Barbara. & Stotler, Raymond E. , 2000. "Morphology and classification of the Marchantiophyta". page 21 in A. Jonathan Shaw & Bernard Goffinet (Eds.), Bryophyte Biology. (Cambridge: Cambridge University Press). شابلون:ISBN
- ↑ Schuster, Rudolf M. , The Hepaticae and Anthocerotae of North America, volume VI, pages 712-713. (Chicago: Field Museum of Natural History, 1992). شابلون:ISBN.
- ↑ شابلون:Cite journal
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ Raven, Peter H.; Evert, Ray F.; Eichhorn, Susan E. (2005). Biology of Plants (7th ed.). New York: W. H. Freeman and Company. ISBN 0-7167-1007-2.
- ↑ McElwain, Jenny C.; Willis, K. G.; Willis, Kathy; McElwain, J. C. (2002). The evolution of plants. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-850065-3.
- ↑ Eichhorn, Evert, and Raven (2005). Biology of Plants, Seventh Edition. 381-388.
- ↑ Gifford, Ernest M.; Foster, Adriance S. (1988). Morphology and Evolution of Vascular Plants (3rd ed.). New York: W. H. Freeman and Company. p. 358. ISBN 0-7167-1946-0.
- ↑ Taylor, Thomas N.; Taylor, Edith L. (1993). The Biology and Evolution of Fossil Plants. New Jersey: Prentice-Hall. p. 636. ISBN 0-13-651589-4.
- ↑ لغتنامه دهخدا بر پایه: گیاهشناسی گل گلاب چ ۳ ص ۳۲۲ و فرهنگ اصطلاحات علمی.
- ↑ International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, 2006. IUCN Red List of Threatened Species:Summary Statistics