بینوایان
بینوایان Les Misérables (فرانسوی)  
|
بینوایان اتا ویکتور هوگویِ کىتاب هسته که ۱۸۶۲ سال، فرانسوی زوون جه بنویشته. این رؤمان جه ده‌ها فیلم و سریال و هنری آثار اقتباس بیه.
بینوایان اصلی شخصیتون خله شناسا بئینه و اىسم درهاکردنه و این کىتاب کاراکتر بساتن نمونه بی‌یه. ژان وال ژان ونه مهمترین کاراکتر هسته که اتا توبه‌هاکرد دزد هسته که سعی دارنه خار آدم بوئه. کوزت هم اتا صغیر کیجا هسته که خله درد-بلا ونه سر بمو. ژاور اتا آجون هسته که قانون اجرا هاکردن سر خله سخت‌گیری کنده. تناردیه اتا بی‌شرافت دزد هسته که همیشه فقط شه منفعت ره اشنه. ماریوس پومرسی اتا جنتلمن دانشجو هسته که عاشق‌پیشگی کنده. اپونین هم اتا فقیر کیجا هسته که ماریوس ره عاشق هسته ولی جرأت نکنده مقار بئه...
آسنی
[دچی‌ین]بینوایان دله چنتا سىوا آسنی (داستان) پیش شونه تا هئی جه رسنه. این رؤمان دله خله بخشون هم درنه که داستان جه ربطی ندارنه و اماکن و مردم وضعیت ره توضیح دنه که چتی بی‌یه.
فانتین
[دچی‌ین]اصلی کاراکتر اتا هیکلی مردی هسته که ونه نوم ره گننه ژان وال ژان. وه ات‌لاقمه نون بدزدی‌یه وسه ۱۹ سال زندون دکته و وه ره اجباری کار کشینه. ات روز اتا پاسبون، که وشون ره شلاق‌روش کرده، ره سنگ بن جه نجات هدا و شه تن ره حمائل هاکرده تا سنگ ره مردی سر جه راست هاکنه. اتی آجون که ونه نوم ره ژاور گتنه، این صحنه ره إشائه و ژان وان ژان ره بخاسته و ونجه چک‌پرسی هاکرده که چچی‌سه پاسبون جان ره به‌در بَورده؟ ژاور عقیده داشته که مجرمین هیچگدر خار نوونه و قابل اصلاح نینه. باته: «من شه زندون درون دنیا بمومه. هم مه پییر، هم مه مار دزد بینه. خار-خار دومبه که هر آدمی ات دفعه ونه انتخاب هاکنه که خار بوئه یا نخار بوئه؛ اگه کسی شر بی‌ین ره انتخاب هاکرده، دیگه ونه کارنومه خراب سیو وونه و عوض‌بشو نی‌یه. پس اگه فکر هاکردی اتا پاسبون ره نجات هادی، ته ره تشویق کمبه و شه پلی فکر کمبه این آدم عوض بیه و اصلاح وونه و ته حبس جه کم کمبه...، گول بخوندستی. اینجه اینتی خور نی‌یه.» ژان وان ژان وه ره هچی جواب ندا و دگردسته شه بند.
ژان وان ژان ۱۹ سال حبس سروونه و وه ره رها کنه. وه ره اتا زرد سه‌جلدی هدانه که هر کجه شونه ، دونن که وه حبس‌بکشی آدم هسته و همینسه نتونده کار پیدا هاکنه و شهر مردم ونجه بیگاری کشنه. اتا شو که خیابون سر بخته بی‌یه، اتا پیرزنا خور گیرنه «چه اینجه خاسنی؟» و وه باته مسافرخنه زندونی‌ها ره اتاق کرایه ندنه. پیرزنا وه ره راهنمایی کنده که بوره کشیش (ملا) پلی شو ره صوی هاکنه. ملا وه ره راه هدا و ونه اشکم ره هم سىر هاکرده و باته امشو مه لینگ‌بن تخت سر بخس. ژان وان ژان نصف‌شو هرستا و نقره‌ای لاک‌لوه ره جمع هاکرده و دیم به فرار. پاسبون وه ره با نقره‌جات بیتنه و کت‌دوست بیاردنه ملا پلی. ملا انکار هاکرده و دیم به ژان وال ژان باته «چه این دتا شمع‌دون ره سر بشت بی؟» پاسبون بوردنه و ژان وال ژان شمع‌دونی ره هم بیته و راه دکته؛ اتا دار بن فکر کرده که اتا ریکا وچه بمو اونجه در رد بی‌یه، ژان وال ژان ناخِد وچه پول ره بدزدی‌یه و ونه سر تشر بزو که ریکا نهب بکرده و دربورده. وه اینجه ملا عمل جه متحول بیه و پشیمون بیه که ای دزدی کنده؛ ریکا دمبال دو بیته که پول ره پس هاده ولی نیه.
اتا فقیر مردی که ونه نوم ره تناردیه گتنه، واترلو جنگ په شی‌یه بمرده سربازون و افسرون جیف ره زوئه که اتفاقی اتا افسر ره نعش‌بن جه بریم بکشی‌یه و افسر که بمرد-نمرد ونجه هوا برسی‌یه، هوش بمو و تناردیه ره باته من پومرسی هستمه و شه‌خد ره ته جه مدیون دومبه. این گدر تناردیه سربازهای دست جه فرار هاکرده و پومرسی جه ات‌که پول و وسیله بلند هاکرده. وه این پول ره بیته و زن-زندگی تشکیل هدا و اتا مسافرخنه بساته.
پاریس دله اشرافی دانشجوها که دیرهکت شهر و روستا جه امونه درس بخوندن، قشنگ کیج-کیجا ره گول اینگونه. فانتین اتا رخت‌شور و خیاط کیجا بی‌یه که اتا جوون شاعر جه وچه‌دار بیه و جوونک وه ره سر بی‌یشته و پاریس جه بورده. فانتین کار وسه دوره دکته و شه کچیک کیجا جه شهر-شهر گردسته که کار بیره. فانتین اتفاقی کار دمبال بورده مونفرمی وری که تناردیه زن-وچه ره وینده و زنا وه ره راقاضی دمدنه که شه کیجا ، کوزت، ره وشون پلی بی‌یله و شه بوره مونترویشهر دله کار بیره چون بی‌شی زنا ره سخت بی‌یه که کار هادن. وه کوزت ره یلنه و هر ماه تناردیه‌شون وسه پول راهی کنده ولی تناردیه هر ماه ویشته‌ته پول تقاضا کرده.
فانتین اتا کارخنه دله مشغول بیه که مونتروی شهردار، موسیو مادلین، ونه صاحاب بی‌یه. وه مادلین ره باته که دنیا دله هچکی ره ندارنه و تینار کیجا هسته ولی ونه دِرو درکفنه و موسیو مادلین وه ره کارخنه جه درکنده. فانتین بی‌کار وونه و همین گدر تناردیه وه ره نومه دنه که کوزت بصتینکلا مریض بیه و اگه پول راهی نکنی ، وه میرنه. فانتین اول شه سرِ می و شه دندون ره وجنه و روشنه ولی ای تناردیه ویشته تقاضا کنده و وه به جنده‌کری کفنه و ناخش وونه.
این اثنا، ژاور که بمو شهر آجون بیه، فانتین ره گیرنه و خاسته وه ره زندون دمبده که موسیو مادلین سررسنه و وه ره گیرنه-ورنه مریض‌خنه و قول دنه که کوزت ره یارنه ونه پلی. ژاور وقتی وینده اتا صحنه موسیو مادلین چتی اتا مردی که دکته اسب گاری بن ره شه تن حمائل هاکردن جه نجات هدا، وه ره حالی وونه که موسیو مادلین همون ژان وال ژان هسته ولی وقتی نتونده ثابت هاکنه ، شونه ونجه بخاطر تهمتی که وه ره بزو، عذرخواهی کنده و وه ره اطلاع دنه که واقعی ژان وال ژان ره اتی شهر دله بیتنه و فردا-صوی ونه محکمه هسته. موسیو مادلین اینجه هچی مقار ننه ولی شونه محکمه دله اعتراف کنده که ژان وال ژان خدی وه هسته تا اتا بی‌گناه مردی ره زندون دم‌ندن.
کوزت
[دچی‌ین]ژان وال ژان ره اتا سکه‌ای که ریکا وچه جه بدزدی بی‌یه وسه، حبس ابد محکوم هاکردنه. وه د سال زندون دله موندنه و بستایی شه ره دمدنه اوقیانوس درون که فکر هاکنن بمرده و درشونه که بئه کوزت ره ، اونجوری که ونه مار فانتین ره قول هدا ، بیره و گت هاکنه.
کوزت حلا تناردیه‌شون پلی دره و ونجه مسافرخنه دله برده دستوری کار کشنه و ونه خوردی مار ونه سر خله بلا یارنه. ات‌شو که کوزت شونه چشمه‌لو ئو دئیزه ، ژان وان ژان سررسنه و ونه دست‌وسیله ره گیرنه و یارنه مسافرخنه دله و اونجه اتا اتاق کرایه کنده. ات‌که پول هم دنه که کوزت وسه عاروسک خرینده و پول دنه که بلن وه کا بکنه. فردا-صوی هر چی پول بخاستنه دنه و کوزت ره ورنه ولی تناردیه پشیمون وونه که شاید قیمت ره کم باته که ژان وال ژان درجا پول ره هدا؛ همینسه ونه دمبال‌سر شونه و ویشته تقاضا کنده ولی ژان وال ژان وه ره محل نینگنده. تناردیه هم شونه پؤلیس پلی ونجه شکایت کنده و اینتی ژاور سرصاب وونه که ژان وال ژان زندون جه بریم دربمو و ونه دمبال چرخه‌تو گیرنه.
ژان وال ژان و کوزت إنه پاریس و پییر-دتر واری زندگی کنه و ژان وال ژان اون پولی که شهردار بی‌ین گدر جمع هاکرد بی‌یه ره جا بدا بی‌یه و دریارنه. ژاور وشون رد ره زنده ولی فرار کانه و اتا صومعه (تکیه دله) که فقط زنان حق داشتنه دووشن ، پناه گیرنه و ژان وال ژان اونجه باغبون وونه. انده صومعه درون درنه تا کوزت گت وونه و خانه اونجه جه بریم دربئه و گنه صومعه ون‌سه زندون ره مونه. ژان وال ژان اتا قصرمونا خرینده و کوزت ره ورنه اونجه ولی ترسنه وه ره بریم دربوره چون جامعه و مردمون ره امن نوینده. ژان وال ژان اواخر راضی وونه که روز دئی، کوزت دست ره دماسه و وه ره شهر دله دور هاده. وشون پاتوق اتا پارک بی‌یه که اونجه راه شینه. ات کش ژان وال ژان وه ره ورنه که زندونی‌هایی که بیگاری جه إنه ره هارشه و کیجا زله باد دنه و گنه اگه اینتی آدم ور جه بگذره، حکما گند-بی جه میرنه. ژان وال ژان همینسه هیچگدر ونه پلی مقار ننه که شه وشون سرآدم بی‌یه.
ماریوس پومرسی
[دچی‌ین]ژنرال پومرسی که واترلو جنگ جه زنده جان بدر بَورد بی‌یه، بمو پاریس و بدی‌یه ونه زنا بمرده، وچه (ماریوس) دکته زن‌پییر دست‌په و حکومت هم دکش بیه و ناپلئون بناپارت ره تبعید هاکردنه و ای سلطنت بیه. ونه زن‌پییر ونجه بد داشته و سلطنت‌طلب بی‌یه و وچه گوش بن خوندسته که ناپلئون خائن هسه و ته پییر خوری هم ونه دستوری فرانسه ره خیانت هاکرده. زن‌پییر اجازه ندا که پومرسی شه وچه ره دلوست بوینه و ونجه گپ بزنه و گته اگه پومرسی وچه وری بئه، وچه‌زا ره ارث-میراث جه محروم کنده. پیرمردی اتا نوکر داشته که بىستایی وچه ره وقتی ورده کلیسا، پومرسی ره دیاری جه سىراق دا. زمونی که پومرسی مریض بیه و در-مِرده، نوکر وچه دست ره بیته و ونه پییر زنده-نعش سر حاضر هاکرده. پومرسی که وچه وسه جان ندا، وه ره ات‌که سفارش-نصیحت هاکرده و باته اگه ات‌گدر تناردیه نومی بمو، مه قرض-دِین ره پس هاده و بعد دکته بمرده. وه بمرده په، ونه لقب یعنن دوک پومرسی، ریکا ماریوس جه ارث برسی‌یه.
ماریوس گت‌ته بیه و جامعه درون و دانشگاه وچون پلی یاد گیته که ناپلئون چتی هاکرده و شاهون چتی کردنه. اتا کشیش هم ونه گوش برسنی‌یه که چتی پییر داشته و ونه پییر چتی کلیسای نال‌بن إستا و وه ره اسری‌به‌چش إشائه. ماریوس اینان ره بشنوسته په ، شابا جه قهر هکته و سره جه بریم فرار هاکرده و شهرجیر اتا اتاق کرایه بیته و بی‌کاری هم شی‌یه کاواره دله سیاسی بحث گوش کرده. ونه اتاق همسایه اتا ندار کیجا دیه که خراب بی‌یه و هرزگی داشته. کیجا نوم ره گتنه اپونین و وه ماریوس ره یواشکی دید زوئه و وه ره خاسته ولی ماریوس که هیچ‌وقت زنان جه نشست-برخاست نداشته، ونجه خجالتی رفتار کرده و وه ره سربن نیته. اوضاع همینتی گذشته تا اینکه ات روز ماریوس پارک دله نیشت بی‌یه که کوزت ره بدی‌یه و یک-دل نا که صد-دل، ونه بخاه بیه. من‌بعد هر روز پارک صندلی سر نیشته تا کوزت ره بوینه ولی جرئت نکرده پیشی بئه. بعضی گدر اپونین هم ماریوس پشت‌سر امو و وه ره مراقب بی‌یه.
ات روز کوزت که ژان وال ژان ونه دست ره قائم داشته، خیابون دله شه دسمال ره دمبدا و ماریوس تب‌بزو دسمال ره بیته و وه ره هدا؛ این گدر ژان وال ژان دیه اتا گدا ره کومک کرده و ونه حواس جمع نیه. ماریوس شه‌خد ره معرفی هاکرده و کوزت هم شه نوم ره وه ره باته. هر دتا هئی ره دل دوستنه. کوزت همیشه ماریوس فکر دیه و ماریوسِ فکر-ذکر هم کوزت بی‌یه. ماریوس دیگه جوون‌های سیاسی گپ ره تن ندا و دمبال راهی دیه که کوزت ره پیدا هاکنه. کوزت هم خاسته شه پییر دست جه خلاص بوو که سره جه بریم بوره.
اپونین که بوسته پیرهن‌کش و دامن ونه همیشه لچر بی‌یه و شه خانواده همراه اتا خرابه اتاق دله دیه، شه دل دله ماریوس جه وه ره خش إمو. اتاق دله ریکا ره ونگ زو و وقتی ماریوس سوراخ دله جه اون ور خانه ره اشائه، ونه وسه ناز-قمیش امو ولی ماریوس با این که تحریک بی‌یه، ویشته کوزت فکر دیه. اپونین ات روز ونه اتاق در ره لاج بزو-دله بمو و اتا کاغذ هدا ماریوس دست. کاغذ نومه ره اپونین پییر بنویشت بی‌یه که گته امه خانواده وضع چنده خراب هسته و وچون خرج ره نتومبه هادم و کومک خاسته. ماریوس اتا سکه اپونین ره هدا. اپونین غیرمستقیم وه ره باته اگه خانه انه ونه لا بن ولی ماریوس جواب هاکرده. اپونین که دی‌یه ریکا دل ونه‌سه بسوته، وه ره باته که «شه خاطر ره مکدر نکن. مه پییر همه وسه اینتی درو-دونگ نویسنه.» ولی ماریوس این‌صوه اتا گت‌ته سکه وه ره هدا و باته این پول ره ته ره دمبه، نا ته پییر ره.
اپونین ظارا تناردیه کیجا بی‌یه. تناردیه وه ره رسنی‌یه که خرج دربیاره و ونه دست پول ره گیته. تناردیه سرصاب بیه که کیجا پولی که بیته، همه ره ندا و ونه دست جه زور پشتی پول ره دربیارده و باته زودته بوره اتی نومه دیگه ره پول هاکنه-بئه. اپونین بورده ژان وال ژان راه‌سر، پارک دله، هرستا و ونجه پول بخاسته. ژان وال ژان نومه ره بخوندسته په، اپونین جه آدرس بخاسته و باته ته بور ، اما ته پشت‌سر جه امبی.
اپونین پیش‌ته بورده سره خور هدا که پولدار مردی و ونه کیجا درإنه امه سره؛ تناردیه شه اتی خوردته کیجا دست ره شیشه جه لطمه بزو که مثل اینتی شه بیچارگی ره نمایش هادن. ماریوس بشنوسته شونگ-واویلا صدا انه، سوراخ دله جه هارشی‌یه اون ور خانه چه‌خور هسته؟ این گدر ژان وال ژان که کوزت دست ره داشته، در جه دله بمونه. ات‌که بگذشته په، ژان وال ژان و تناردیه همدیگه ره بجا بیاردنه ولی رسماً مقار نمونه. تناردیه کتره-اشاره جه وه ره حالی هاکرده که اگه وه ره پول کافی نرسنه، شونه وه ره لو دنه. ژان وال ژان هرچی سه جیف پول داشته ره بی‌یشته و باته أی فردا-شو ویشته‌ته شمه‌سه یارمه.
فردا شو هرچی کوزت باته نشو، ژان وال ژان گته ونه بوره چون تناردیه تونسته وه ره پؤلیس پلی معرفی هاکنه. تناردیه هم آماده بی‌یه؛ وه ات‌سری اراذل ره شه خانه درون گرد جمع هاکرده و اتا ماشه ره بی‌یشته کِله دله داغ بووشه و خاسته ژان وال ژان ره مزارب بله که هرچی دارنه-ندارنه ره هاده.
ماریوس وقتی کوزت ره اون ور خانه بدی‌یه، اپونین جه خور هایته که «وشون أشون اینجه چی کار کردنه؟» اپونین هم باته که ونه پییر خانه ژان وال ژان ره بکوشه و ونه دست پول ره بیره. ماریوس بورده مسئله ره پاسگاه باته و اونجه سرپاسبون ژاور بی‌یه که هنتا ژان وال ژان فرار ونه دل جه در-نشی‌بی‌یه و تا تناردیه نوم و ژان وال ژان و کوزت توصیف ره ریکا باته، ژاور در-بَورده کنه خور گپ زنده. ژاور دتا تفنگ کتا-دسته هدا وه ره که هروقت سوراخ دله هارشی‌یه وضع خراب بیه، تیر درهاکنه و پؤلیس که حیاط دله استانه، سرصاب بوون و بئن دله.
ژان وال ژان شه گپ سر هرستا و بمو. تناردیه رفخون وه ره دوره هاکردنه و وه ره میز سر له بدانه و ونه دست-لینگ ره داشتنه. تناردیه داغ‌هاکرد ماشه ره تش دله جه بیته-بیارده و وه ره تهدید کردنه. ژان وال ژان نهب هاکرده وشون دست جه خد ره رها هاکرده و تب‌بزو ماشه ره بیته. جای این که اونان ره حمله هاکنه، ماشه جه شه دست ره داغ بزو که وشون ره حالی هاکنه چنده وه ره قِد دره و همه ره ترس بیته. این موقع دعوا در-بالا گیته که ماریوس تیر درهاکرده و ژاور-شون بمونه ساختمون دله. ژان وال ژان که تیناری نتونسته همه ره حریف بوو، سرصدا جه استفاده هاکرده و پنجره جه بورده بیرون. ژاور دستور هدا همه ره بیتنه ولی أی ژان وال ژان ونه دست جه دربورده.
تناردیه و ونه زنا و دتا کیجا ره بوردنه زندون‌چال. زندون دله باتنه ونه دتا کیجا چون وچه‌ویله بینه، وشون ره رها هاکنن و مار ره بیتنه-بوردنه بیگاری بکشن. خدی تناردیه ره هم ژاور دستور هدا اجباری بیگاری وسه راهی هاکنن ولی وه شه ره به ناخشی بزو و بصتینکلا بمرده و ونه نعش ره زندون دله جه دمبدانه بیرون. تناردیه که ترسی‌یه أی ونه دمبال‌سر جه بئن، شه رفخون همراه بورده پاریس فاضلاب راه دله دیه. این فاضلاب راه گرد شهر بن جه راه داشته و خله بلند مسیر بی‌یه و ونه خرابی آخر سن درکا دله کلسته. ژاور با این چنین، هنتا تناردیه و ژان وال ژان دمبال دیّه. ژان وال ژان که ونه دست زخم بئی‌یه، بورده سره و بریم درنمو. وه چن‌روز بگذشته‌په شروع هاکرده تدارک بوینه که چتی فرار هاکنن و مملکت جه در بورن که ژاور دست نکفن.
حماسه و انقلاب
[دچی‌ین]
اپونین که آزاد بیه، یک‌راست بورده ماریوس وری. ماریوس ونجه بخاسته که کوزت آدرس-نشونه ره پیدا هاکنه و وه ره هاده. اپونین هم ونه بخاستی ره بشرط این که ماریوس هرکار وه بخائه هاکنه، قبول هاکرده. اپونین چرخه‌تو بیته و ژان وال ژان‌شون سره ره بالاخره پیدا هاکرده ولی شک داشته آدرس ره ماریوس خور باوه یا نا. همین گدر تناردیه، اپونین پییر، شه رفخون ره جمع هاکرده و بیارده ژان وال ژان سره در بن و خاستنه بورن ونه سره دزدی و ژان وال ژان ره هم بکوشن. اپونین سرصاب بیه و شونگ-واویلا راه دمبدا که تناردیه‌شون ره مجبور هاکرده اونجه جه بورن و شه نقشه ره اتی شو دیگه وسه بلن.
ات‌دسته دانشجو دئینه که پاریسِ کافه‌ئون دله پاتوق شندینه و سیاسی گپ زونه و انقلاب ِأرمون و رؤیا ره داشتنه. اتاشون که بقیه تون ویشته وه ره تش دیه، بهانه دمبال په گردسته که تفنگ بیره و حکومت جه جنگ دکفه. وشون جمهوری‌خاهون بینه و ناپلئون بناپارت ره شه قهرمون دونستنه. ماریوس پومرسی هم وشون په دیه؛ ولی عاشق بیه تاسا دیگه ونه قد و تش کم بئی بی‌یه و شه عالم دله دیه و وشون پلی نیشت بی‌یه مست کرده و خیال بوئفته.
اپونین دل بسوته و بورده کوزت‌شون سره‌ی آدرس ره ماریوس ره هدا. ماریوس هم دیفار سر جه بورده خانه‌دله و کوزت وسه پغوم بنویشته و اتا سنگ سر بشته. کوزت هم جواب هدا و نومه ره همونجه بی‌یشته و آخر هئی ره اون سنگ‌سر بدینه و هر د همدیگه ره خاستنه. اپونین وشون ره زار-زار یواشکی إشا و هچی ناته.
اپونین که خور داشته ونه پییر و دزدها أی ورگردنه و ژان وال ژانِ سره و جان و مال وسه عقیده دارنه، بورده وه ره باته که زودته اینجه جه در بورین. ژان وال ژان هم کوزت ره باته که شه صارخ-صندخ سر ره دوند که فردا شومبی فلان هتل و پیرا اونجه جه شومبی بندر که دریو راه بوریم انگلیس... کوزت ماریوس عاشق بی‌یه، ولی جرئت نکرده پییر ره باوه. همینسه بورده شه اتاق دله، هنیشته اتا نومه ماریوس وسه بنویشته و پغوم‌دله هتل آدرس ره هم باته و بی‌یشته سنگ سر و بعداً د نفری راه دکتنه. ولی اپونین که اونجه رفت-شد داشته، پغوم ره بیته و ماریوس ره ندا.
پاریس دله این گدر اتا معروف سیاستمدار که فقیرون هوا ره داشته و قدیم ناپلئون ِارتش دله فرمونده بی‌یه، دکته-بمرده. حکومت که جمهوری‌خاهون و چپ آدمون جه جری بی‌یه، این بمرده مردیِ احترام ره حفظ نکرده و اجازه ندا وه ره شهیدون قورستونی چال هاکنن و اتا معمولی قور ونه‌سه درنظر بیتنه. کارگرون که این مردی ره خله دوست داشتنه ، وشون ره ور بخرده و کافه‌ی دانشجوها جه هم‌قسم بینه که تلافی ره حکومت سر دربیارن.
دانشجوها باروت و تفنگ جمع کردنه و انقلاب وسه در آماده بینه، ولی ماریوس که تازه سرصاب بیه کوزت بورده و ونه سره هچکی دنی‌یه، افسرده بی‌یه و اتا کناره برمه کرده. تشیع جنازه‌ی روز، انقلابیون تابوتِ سر ره چرخ هدانه و دیم به شهیدون قورستونی حرکت هاکردنه و پؤلیس جه درگیر بینه. چنتا دسته بَینه و کوچه‌ها دله سنگر دَوستنه. تناردیه پچوک ریکا هم ماریوس رفخون همراه اتا سنگر دله دیه و شورشی‌ها ور ره داشته.
ژاور، که هنتا ژان وال ژان دمبال گردسته، شه پلی فکر کرده که حکماً این شورش ره هم ژان وال ژان راه دمبدا و همینسه کارگرون دسوری لباس دپوشته و بمو سنگرون دله ونه دمبال‌سر چرخ-چرخ گیته. تناردیه ریکا ونه چهره جه دربَورده که پؤلیس هسته و دانشجوهای گت‌تر ره خور هدا و اینتی بیه که ژاور ره دستگیر هاکردنه و اتا کاواره ستون په وه ره قائم دَوِست بینه. ارتش چند کش حمله هاکرده که سنگر ره رقد هاده ولی شورشی‌ها وشون ره شکست دانه. هر د ور جه ات خله آدم بمردنه. ارتش هم هر صوه ویشته‌ته نیرو یارده.
اپونین بورده ماریوس ره دلداری هاده و وه ره باته که شهر دله چه قیامت بیه. ماریوس که دیگه چیزی نداشته که از دست هاده، باته شومبه سنگر دله و شه جان ره دمبه. وقتی برسی‌یه، ارتش نهب بکارد بینه و در سنگر ره گیتنه. وه شجاعت هاکرده و ات‌نفری وشون جلو هرستا و باروت بشکه ره بیته و باته اگه اتا شاپ جلو بئین، وه ره تش دمبه که همه با هم بمیریم. ارتش سربازها بترسینه و پئی هاکردنه. ماریوس رفخون وه ره دوره هاکردنه و ونه‌سه چکه زونه.
اون‌سی، کوزت که شهر سر-صدا ره هتل اتاق دله جه إشنوسته، ونه دل حرکت هاکرده. برمه چش و بىستا بورده که سره جه فرار هاکنه ولی ژان وال ژان مخبر بی‌یه و ونه دم ره بیته. کوزت شونگ کشی‌یه و پییر ره گته «ته جه تنفر دارمه». ژان وال ژان ره تازه اینجه حالی بیه که چه‌خوره و کوزت عاشق هسه. بورده ونه وسیله دله بگردسته و ونه دفتر که ونه‌سر نومه نوشته ره پیدا هاکرده و بدی‌یه قلمِ رد دفتر سر کته و وه ره بخوندسته. ماریوس ره بشناسی‌یه. اتا پاره‌چم کرباس شه تن دکارده و بورده سنگرون دله ریکا دمبال.
ژان وال ژان
[دچی‌ین]ارتش بیخیال نئینه و این‌صوه تا سنگر لو بمونه و تیر ووشانه. ات سرباز ماریوس ره نشون بیته و تفنگ ره تش هدا. ات نفر شه‌خد ره کپتل هاکرده ماریوس جلو و ونه جان ره بخری‌یه. اتا پیرمردی (همونتا کشیش که پومرسی ره اشناسی‌یه) این کش دلاوری هاکرده و شه جان ره بی‌یشته تا ارتش ره پئی هدا. ماریوس که هول‌بخرد بی‌یه، هرستا و بدی‌یه اپونین که مرد دسوری لباس دکرد بی‌یه، بپرست بی‌یه ونه جلو و إسا در جان دا. اپونین که جان‌کندش کرده، ماریوس ره باته که وه ره دوست داشته و ونجه قول بیته که وقتی بمرده، ماریوس ونه سووال‌سر ره خاش هاده.
سنگر دله دیگه باروت نکت بی‌یه. چدومبه-ندومبه کردنه که تناردیه خوردی ریکا سنگر لو جه بورده بالا و بپرسته اون‌سی که بمرده سربازون جیف جه باروت جمع هاکنه و بیاره. سربازها دیاری که ریکا ره دینه. اول باتنه وچه هسته و جدی نیتنه و تک‌تک تیر زونه که بترسه و فرار هاکنه ولی ریکا جای فرار هاکردن وشون وسه سىما کرده و دست دمدا. سربازهای تیر ووشائن ویشته بیه و ریکا رقص-سىما هم تندته بی‌یه. سنگر وچون هرچی گتنه برو هم نمو تا آخر تیر وه ره چک هایته. أی یک‌وضعه ماریوس بورده وه ره سنگر دیم جه عقب بیارده.
ژان وال ژان این گدر سنگر دله دیه و ماریوس شجاعت ره دی‌یه. وه اول غض داشته که ماریوس ره بکوشه تا کوزت ره شه پلی امن داره ولی ونه دل نرم بیه. شورشی‌ها کاواره دله جمع بینه که فکر هاکنن چتی ونه سنگر جه دفاع هاکنن. اتا دانشجو باته «این‌صوه دیگه نتومبی مقاومت هاکنیم. هر کی خانه بوره، بسلامت. هرکس شه سر وچه دارنه، پیرآدم دارنه، عذری دارنه، ونه انتظاری نی‌یه که بمونده» ویشته عذر ره بخاستنه. چنتا دانشجو و ژان وال ژان و ماریوس بینه که دست‌آخر دئینه.
وشون چش بخرده ژاور جه، که اون کناره ستون کَش وه ره دَوست بینه. ژان وال ژان هاپرسی‌یه «وه ره ونه چتی هاکردن؟» اونان چدومبه-ندومبه هاکردنه و باتنه پس ته وه ره بکوش. صدا دکته و همه بریم بوردنه هارشن چچی‌یه. ژان وال ژان بمو ژاور نزدیکی و تج‌کارد ره شه جیف دله جه آهسته دریارده. ژاور ونه سر داد زو که «من دونستمه اینان همه ته گردن دره... آدمی که شر بوئه، هیچ وقت اصلاح نوونه... ته نوسته آزاد بوی چون جامعه وسر خطر دارنی... اسا که خانی قتل هاکنی، میّن وونه من حق داشتمه... اره، چاقو جه بکوشتن ویشته مزه دنه تا تفنگ جه...» ژان وال ژان ونه دست رسن ره چاقو جه وا هاکرده، باته بور.
این‌صوه که ارتش سربازون نهب هاکردنه، شه مقاومت گروه همه دونستنه که شانسی ندارنه و میرنه. پومرسی زخمی بیه و دکته. ژان وال ژان وه ره کول هایته و دربَوِرده و تنها راهی که پیدا هاکرده که وه ره نیرن، فاضلاب مسیر بی‌یه. پاریسِ فاضلاب اتا شهری کانال بی‌یه که همه جا هئی ره راه داشته و ونه گند-گی آخر روخنه دله کلسته. ژان وال ژان و پومرسی ونه دوش‌سر، این پرتوش-گی دله دکتنه و فرار هاکردنه. چون وارش هم زوئه، فاضلاب ئو بالا بمو و اتی زار-زور ژان وال ژان هدار ره بیته تا روخنه‌لو برسی‌یه. اونجه اتا لوش داشته که ونه تن زلفن‌بزه (قفل) بی‌یه. ژان وال ژان شونگ-شیدا کرده و کومک خاسته تا تناردیه که فاضلاب کانال دله زندگی کرده، ونه داد برسی‌یه. تناردیه خیال کرده ژان وال ژان خانه پولدار ریکا جیف ره بزنه که وه ره دوش هایته و ونجه قول بیته که اگه لوش ره وا هاکرده، ریکا جیف هرچی دیه، ونه بوو.
ژان وال ژان ریکایِ زنده‌نعش ره بریم بیارده و ونه جیف دله وصیت ره بدی‌یه که ونه گت‌شابا آدرس هم بنویشت بی‌یه. همین سی-بو-سی ژاور خیابون دله ژان وال ژان ره وینده و وه ره دستگیر هاکرده. ژان وال ژان که دونسته دیگر ونه اعدام بوه، ژاور جه بخاسته که اول ریکا ره صحیح-سالم ونه گت‌شابای دست برسنن. ژاور حلا درک نکرده و نتونسته قبول هاکنه که ژان وال ژان خار آدم بئی بو. با این حال وشون ره کالسکه سوار هاکرده و تا پیرمردی سره برسنی‌یه. ژان وال ژان ریکا زنده‌نعش ره شه سر بشته و بورده ساختمون دله و صاحاب‌خنه ره باته دؤکتور خور هاکنن. ژاور که ونه تقلا ره إشا، دیگه وه ره باور بیه ژان وال ژان اونتی که تاسا فکر کرده نی‌یه و خار آدم بیه. ژان وال ژان بخاسته که بلن شه کیجا، کوزت، جه خدافظی هاکنه و وقتی بمو که شه ره تحویل هاده، پلیس‌ها و ژاور وه ره سر بی‌یشت بینه و بورد بینه. ژاور این‌طرزی متوجه بیه که تموم این سال‌ها باور و اعتقادی داشته که غلط بی‌یه. وه دیگه نتونسته ژان وال ژان ره تحویل هاده ولی شه زندگی هدف و ارمون که قانونِ اجرا بی‌یه ره نتونسته دست بکشه؛ بورده پاسگاه و وصیت بنویشته که چتی آجون‌ها ونه کار ره ادامه هادن و بورده شه ره پل سر جه دمبدا روخنه دله.
ماریوس پومرسی کم‌کم خار بیه و ونه جان تازه بیه. وه و کوزت نومزه هاکردنه و ژان وال ژان وشون ره ۶۰۰٫۰۰۰ فرانک جهاز هدا. وه ماریوس پلی مقار بمو که سابقه‌دار هسته و ماریوس ره ونجه بد بمو. ماریوس باته که دیگه نخانه ژان وال ژان و ونه زنا، کوزت، هئی ره بوینن و قول هدا که کوزت ره اینتا سابقه جه سرصاب نکنه. ژان وال ژان که دیگر امیدی زندگی جا ناشته ، بورده اتا مله دله بازنشست بیه.
چن سال بگذشته په، تناردیه ره حالی بیه که ماریوس همون ژنرال پومرسی که جنگ دله بدی بی‌یه‌ی ریکا هسته و طمع دکته که ونجه پول‌بخاه بوو. اینجه تازه ماریوس ونه گپ جه مخبر وونه که ژان وال ژان بی‌یه که اون شو وه ره فاضلاب راه جه فراری هدا و ونه جان سر دکته. تناردیه وه ره حالی کنده که ژاور هم شه خدکشی هاکرده و اون شو ژان وال ژان اتاق دله وه ره نکوشت بی‌یه. تناردیه ره ات‌که پول دنه و وه شونه. ماریوس پشیمون وونه و کوزت دست ره گیرنه و شونه ژان وال ژان ره پیدا کنه که دیگر در جان‌کندش کرده و مرده و آخر کوزت ونه سربالا حاضر وونه.
منابع
[دچی‌ین]- ↑ ونه نوم اینجه بمو: BnF authorities. شناسهٔ BNF: 13516296h. هارشی‌ین تاریخ: ۲ ژوئن ۲۰۱۸. نویسنده: کتابخانه ملی فرانسه. اثر یا نومِ زوون: فرانسوی.