تپورون
تپورون یتا آسیانی قوم بینه که مازرون، گرگان، سمنون، تهرون، گیلون و دیلم دله زندگی کردنه و وشونه گستره ارمنستون جا تا مرو گسترده بیه. مازرون دله قدیم دتا تیره دَوینه که وشون نوم تپورون و آمردون بینه. تپورون مازرون شرق دله و کوهسون مازرون غرب دله دَوینه. مازرون قدیم نوم که تپورستون بیه هم وشون جا بئیت بیه. تپورون آمردونه واری زیل جنگجوئون بینه. مورخین بوتنه تپورون و آماردون اسکندر جا بجنگینه و تپورون اسب اسکندر ره بدزدینه. مورخین بوتنه اشکانیان آماردونه شکست هادانه و وشونه گرمسار (کاسپین دروازه) جا کوچ هادانه و تپورون وشونه جا ره بیتنه. تپورون بعدن مازرون دله شه وسر حوکومت درست هاکردنه و وشون زوون یتا ایرانیکی زوون بی یه. یتا قوم تپوری (تپولی) هم اروپا دله اسپانیا و پرتغال ور دوینه که برخی محققین وشونه نیای سلتیون دوننه و برخی هم وشونه نیای مردمون ایبریا دوننه.
تپور ریشه
[دچی‌ین].jpg)
برخی مورخان و دانشمندان دوره‌های پیش از میلاد گتنه: ساکنان بومی کوهستون مازرون تپورون بینه و ساکنان جلگه مازرون آمردون بینه که آمردون به گرمسار بوردنه و تپورون وشونه جا ره بیتنه و برخی دیگه گننه مازرون شرق مردمون تپورون بینه و مازرون غرب مردمون «آمردون» بینه و بعد آمردون به گرمسار بوردنه و تپورها وشونه جا ره غرب مازرون بیتنه.
کتزیاس مورخ یونانی هخامنشی گدر گننه:
«تپورون و هیرکانیون و کادوسیون، آشوریون گدر شه ور نیشتنه و تپورون سامون و هیرکانیون سامون و کادوسیون سامون آشوریون دس فتح بَوییه.»
پولیبیوس گننه:
«شرق ماد دله یتا بیابون دره که پارت و پارس ره شه جا جدا کنه که گرمسار نزدیکی دره و اونجه تپوری کوه دره که هیرکانی دریو جا دور نیه.»
پلینی گننه:
«شرق کاسپی تپورون و هیرکانیون درنه.»
استرابون مَردِمونِ مازرونِ خَو ِر نِویسِنه که :
«در بخش‌های شومالی رشته کوه البرز نخست گل‌ها و کادوسی‌ها(اسلاف تالشون) و آمردون جای داشتِنه و در برخی از هیرکانیان و سپس گروه پارت‌ون زندگی کاننّه و همه‌ی بخش‌های شومالی این منطقه بارآور هَسته. بخشی که بر شومال هَسته، این بخشی کوهستونی و سرد هَسته و جایگاه کوه‌نشینونی به‌نوم کادوسیون و آمردون و تپورون و کورتائو جز ایشان هَسته.»
بطلمیوس گننه:
«یتا گروه تپورون مازرون دله درنه که وشونه تپوری گتنه دیلم جا تا بابلرود درنه و یتا تپورون دیگه که وشونه تپورئی گتنه مرو دله درنه.»
خاراکسی مورخ یونانی اشکانیان گدر گننه:
«آماردون اشکانیانه جا شکست بخردنه و اشکانیان وشونه گرمسار (کاسپین دروازه) جا کوچ هادانه.»
موسی خورنی مورخ ارمنی ساسانی گدر گننه:
«منطقه کپکوه یتا ایالت ایرون هسه که شامل تپورستان و دیلم و گیلون و آذربایجان و گرجستان و ارمنستان و آلبانی وونه.»
سبئوس مورخ ارمنی ساسانی گدر گننه:
«تپرستان یتا منطقه شمال ایرون هسه. شورش تپرستان دله آمل و رویان و زریچان مردم علیه شاهنشاهی ساسانی شورش هاکردنه ولی توسط شاه ساسانی سرکوب بوینه. گیل و دیلم دتا طایفه سکایی هسنه که در کوه های ماد سکونت دارننه.»