تپورون
تپورون اتا آسیانی تیره بینه که مازرون دله زندگی کردنه. مازرون دله قدیم دتا تیره دینه که وشون نوم تپورون و آمردون بینه. تپورون مازرون شرق دله دینه.مازرون قدیم نوم که تپورستون بیه هم وشون جا بئیت بیه. تپورون هم مونند آمردون زیل جنگجوئون بینه.برخی چه‌کوت دونون گننه که تپورون بعد آمردون و بعد بموئن آریایییون مازرون دله بمونه و هنیشتنه. ولی وشون مازرون دله موندگار بینه و مازرون مردم وشون نسل جا هسنه. تپورون بعدن مازرون دله شه وسر حوکومت درست هکردنه و وشون زوون اتا ایرانیکی زوون بیه.
ویشته[دچی‌ین]
مورخان و دانشمندان دوره‌های پیش از میلاد گاتِنه: ساکنان بومی مازندران مردها «آمردون» بی نه. آمردون مَردِمونی چادرنشین و کوچ‌گر بی نه و در سرزمینی زندگی کاردِنه که نیمه‌ی شومالی وه دشتی هموار بی یه، وِشونه نیمه‌ی جنوبیِ ولایت، جنگِلون انبوه داشته و کوهون سنگی که بگذِشتِن از اونجه خَله دشوار بی یه.زندگی آمردون در چمنزار‌ها، لای کهنسال ِ دار و شکاف سنگ‌ون پَلی و پناهگاه‌ئون دیگری گِذِشته. وِشون در اثر نبرد مداوم با درندگون و حیوونای وحشی، روحیه‌ای خشن و تند و سرکش داشتِنه و آیین ویژه‌ای وِشون دِله برقرار بی یه.
در حدود 5000 سال پیش بی یه که، توده‌های گسترده‌ای از مردمان «هند ـ اروپایی» از شومال یعنی شِه سرزمین به سوی جنوب کوچ هاکاردِنه. از میون آریایون گروئی به سرزمین جنوب شرقی بَر ِسینه، «آریاییون هند» و گروئی به سمت هندوکش و گروئی «آریاهای ایرانی» به سوی فلات ایران سرازیر بَهینه.
سرزمین خوارزم و کرانه‌ی شرقی مازرون دریو ، ابلین منطقه‌ای بی یه که دسته‌ای از آریاییون ایرانی از خاک ورگانا «گرگان» بِگذِشتِنه و به‌سرزمین آمردون بَر ِسینه. طبیعت سرسبز، دار، جویبارون روان، پرندگون و حیوونائ گوناگون این سرزمین مورد پسند وِشون قرار بَهیته و اینتا منطقه دِله سِکونت اختیار هاکاردِنه. آریاییون که تازه دشت‌ِ دِله جا بَهیتِنه، با بومیان نِساتِنه و بین و ِشون نبرد سَر بَهیته، وِشون بَتونِستِنه بومیان رهِ به کوهستان‌ون شومالی و مغرب بَوِرِن. آریایون، آمردون رهِ بربر «گریزون» و تور «زمخت و خشن» و دوا «پیر و اهریمن» خوندستنه. چندی نگذِشته که هوایِ رِطوبت خَله بَی یه و بیماریون بومی هِم از سوی دیگر به آریاییون روآور بَهیه یه و تنبلی و بَمِردَن بر وِشون چیره بَی یه و اَی نَتونِسِتنه بدون همکاری و کایر بومیان در و ِشونه سرزمین بَموندن. اِتی بَی یه که نیاز به مَردِمونِ بومی خَله بَهیه، دست از درگیری با وِشون بکشینه و در جریان زندگی هاکاردِن، نوعی هم‌سازی و سازگاری فرنگ بومیون و آریاییون پدید بِمو ئو یِواش یِواش با بگذِشتَنه زمون و آمیزش نژادی و بستگی خونی و خویشاوندی سرانجوم نژاد نوین آریا ـ آمردی پدید بِمو.
استرابون مَردِمونِ مازرونِ خَو ِر نِویسِنه که :
«در بخش‌های شومالی رشته‌ی البرز نخست گل‌ها و کادوسی‌ها(اسلاف گیلکون و دیلمیون) و آمردون جای داشتِنه و در برخی از هیرکانیان و سپس گروه پارت‌ون زندگی کاننّه و همه‌ی بخش‌های شومالی این منطقه بارآور هَسته. بخشی که بر شومال هَسته، این بخشی کوهستونی و سرد هَسته و جایگاه کوه‌نشینونی به‌نوم کادوسیا و آمردون و تپورون و کورتائو جز ایشان هَسته.»
در مازرون علاوه بر مردمانی که نژاد آریایی هَسِتنه، مردمونی هم دَرِنه که نژاد ترکمون و مغولئون دارنِه در سرزمین‌های گونبدکاووس و بندرترکمن و بندرگومیشان دِله ساکن بَهینه.
از اواخر حکومت ساسانی، اقوام ترکمون و موغولئون آسیای مرکزی، گروه گروه به‌نواحی شومال خراسون بِمونه و به مرور زمون قلمرو مراتع ییلاقی و قشلاقی شِه دامون ره ِ گوسترش هِدانه و به شهرون ایران نزدیک‌تر بَهینه و گروهی از و ِشون به زندگی روستایی و شهر نشینی روی بییاردِنه.
