نصر دوم سامانی
نصر دوم سامانی 
|
ابوالحسن نصر بن احمد بن اسماعیل سامانی سومین امیری بی‌یه که سامانیون سر حکومت هاکرده. وه هشت ساله بی‌یه که ۶ جمادی‌الثانی ۳۰۱ هجری، شه پی‌یر جاسر هنیشته و تا ۲۲ رجب ۳۳۱ قمری ونه حکومت دمباله داشته. نصر دوم شه وزیرون، ابوعبدالله جیهانی و ابوالفضل بلعمی جه وابسته بی‌یه و ونه دوره بخارا اتا مهمِ شهر بیّه و فارسی زوون جه حمایت بی‌یه. رودکی این گدر اولین شاعری بی‌یه که فارسی جه خار-خار شعر گته.
تبرستون جنگ
[دچی‌ین]احمد سامانی بمرده په، چون نصر ِسن کم بی‌یه، خله شورش‌ها راه دکتنه که اتا-اتا ره سامانیون ِارتش سرکوب هاکردنه. سال ۳۰۸ هجری تبرستون علویون هم خاستنه که خراسون ره حمله هاکنن و پچیک داعی شه ارتش ره لیلی بن نعمان فرماندهی جه راهی هاکرده که نیشابور ره بیتنه ولی مرو دله شکست بخردنه و لیلی جنگ دله بمرده. سامانیون ِاتا والی که این وضع ره دی‌یه، گرگان ره لشکر بکشی‌یه ولی شکست بخرده و بمرده.
نصر دوم خَوِر ره بشنوسته و اتا سی هزار نفری ارتش برسنی‌یه که گرگان و تبرستون ره بیرن. داعی فرار هاکرده و پادوسپانیون وَر، کوهستون دله، پناه بیته. پادوسپانی اسپهبد، محمد بن شهریار وه ره راهی هاکرده که علی بن وهسودان پلی بوره و علی هم وه ره الموت قلعه دله زندونی هاکرده. این گدر محمد بن مسافر بورده داعی ره زندون جه دربیارده. همین گدر گت ناصر ِوچون بوردنه سامانیون ره گرگان جه درهاکردنه و تبرستون علویون ِحکومت ره دِباره بساتنه و پچیکِ داعی ره هم هم‌باز بیتنه ولی نصر دوم اتا لشکر دیگه ره سیمجور فرماندهی جه برسنی‌یه گرگان. سیمجور و داعی چن‌کش جنگ دکتنه و هر صوه اتا جنگ ره برنده بی‌یه تا این که امیر نصر شخصاً اتا سی هزار نفری لشکر بیته و بمو تبرستون ولی ونه لشکر ره داعی محاصره هاکرده و نصر مجبور بیّه بیست هزار دینار وه ره هاده که بی‌یله دگردن خراسون.
امیر نصر که وردگرسته خراسون، داعی و ونه اتا فرمانده (ماکان کاکی) دعوا دکتنه و اسفار شیرویه موقعیت جه استفاده هاکرده و سامانیون جه کومِک بخاسته که داعی ره کنار بزنه. داعی و ماکان اَی یک‌پشت بینه ولی اسفار این گدر وشون ره سیب بی‌یشته و جنگ دله مرداویج زیاری که اسفارِ ارتش دله دیّه، داعی ره بکوشته. اسفار و اَی مرداویج قدرت بیتنه و تبرستون ره فتح هاکردنه په، جبال منطقه ره هم بیتنه و تا خلافت ِسامون وَری ره حمله هاکردنه. ماکان این گدر سامانیون جه کومِک بخاسته که گرگان ِشهر ره بیره ولی نصر ِکومِک جه هم نتونسته موفق بوو و مرداویج وه ره شکست هدا. نصر این کش، ابوبکر محمد چغانی ره اتا لشکر جه برسنی‌یه گرگان و اینتی گرگان ره بیتنه ولی سال ۳۲۱ هجری مرداویج ری جه حمله هاکرده که گرگان ره پس هایره. چغانی فرار هاکرد، در بورده و نیشابور بنه هایته. نصر دوم که بشنوسته، سریع اتا لشکر دیگه همراهی بمو گرگان وَری. بلعمی این میونه پغوم-پسغوم رسنی‌یه و مرداویج ره راقاضی دمبدا که گرگان ره سر بی‌یله و بوره و حتا سامانیون ره خراج هم هاده.
مرداویج بمرده په، وشمگیر و ماکان یک‌پشت بینه و نصر سامانی ناراحت بیّه که ماکان وه ره خیانت هاکرده. همینسه ۳۲۷ هجری، ابوعلی چغانی ره لشکر هدا که گرگان ره ونجه بیره. سال ۳۲۹ هجری چغانی ِلشکر گرگان ره بیتنه و ماکان فرار هاکرده و بورده ری. چغانی هم ونه دمبال‌سر راه دکته بورده ری. وشمگیر این گدر آل بویه جه هم جنگ داشته و همینسه خله نخاش شکست بخردنه. ماکان هم جنگ دله بمرده و چغانی ونه مرگِ خَور ره نصر وسّه برسنی‌یه. سال ۳۳۰ هجری وشمگیر و حسن فیروزان جنگ دله سامانیون حسن جه پشتی هاکردنه. ات‌که دمبال‌ته، وشمگیر پغوم هدا که سامانیون ره اطاعت کنده و شه ریکا، سالار، ره گرو هدا که چغانی ور دووشه.
منابع
[دچی‌ین]- محمدعلی مفرد. زیاریان.
- فروزانی، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره سامانیان
- هروی، تاریخ سامانیان عصر طلایی ایران بعد از اسلام.