عضدالدوله
ابوشوجاع عضدالدوله یا فناخسرو اتا از شائون ِتِبار ِبویه‌ی آل ایران و عراق دله بی‌یه. وه گت‌ترین شاء اینتا سلسله هسته.
رکن‌الدوله زمون[دچی‌ین]
فناخسرو سال ۳۳۸ه‌ق/۹۴۹م بعد از بمردن شه عمو (عمادالدوله علی)، ونه وصیت جه، با اینکه ۱۳سال ویشته نداشته، شیراز دله تختِ‌شائی سر هنیشته. این زمون ونه پی‌یر رکن‌الدوله حسن هنوز زنده بی‌یه. رکن‌الدوله وارث لقب امیرالامرایی بویه‌ی‌آل ره بیته و فناخسرو تا چندین سنه نایب و عامل شه پی‌یر بی‌یه. به گواهی سکه‌یی که تاریخ سال ۳۴۰ه‌ق/۲-۹۵۱م ره دانّه[۱] به زودی فناخسرو لقب عضدالدوله ره خلیفه بغداد جه بیته. هرچن که به نظر رسنه که اولا قصد وه بی‌یه که لقب تاج‌الدوله به فناخسرو هدائه بواشه، اما ظاهراً عموی فناخسرو یعنی معزالدوله احمد ، امیر بویه‌ی‌آل که بغداد دله دیی‌یه، لقب تاج‌الدوله(تاج حکومت) ره شه برارزاء وسّه زیادی دونسته و خلیفه ونه گپ ره گوش هدائه و ونه ایسم ره بیشته عضدالدوله(بازوی حکومت)[۲] .
ایستیقلال عضدالدوله[دچی‌ین]
سال ۳۶۶ه‌ق/۹۷۶م رکن‌الدوله حسن بمرده و با بوجود موقاومت‌ئونی از سوی دیگه امرای بویه‌ی‌آل، ابوشوجاع عضدالدوله لقب امیرالامرایی ره شه وسّه بیته. وه سال ۳۶۷ه‌ق/۹۷۷م عزالدوله (معزالدوله‌ی ریکا) ره خوزستون و بعدأ سامرا دله شکست هدائه و آخرسری بکشته. بعدأ چنتا جنگ دله که سال ۳۶۹ه‌ق /۹۸۰م توم بینه دله، بتونسته بین‌النهرین و خراسون ره هم بَیره و گت‌ترین شاء بویه‌‌آل بَواشه.
محدوده جوغرافیایی امپراتوری بوییون زمون عضدالدوله از عومان تا مازرون دریا و از کرمون تا سرحدات شومالی سوریه رسی‌یه. عضدالدوله بعد از تموم بَیّـِن جنگا، بورده بغداد دله موندگار بیی‌یه ولی شیراز همینتی بوییون نیشتنگاء حیساب بی‌یه.
این زمون عضدالدوله علاوه به لقبای امیرالامرا، امیر عادل و الملک‌العادل، رسماً عونوان شاهنشاء ره بییتبی‌یه، عونوانی که از سنه۳۶۹ه‌ق/۹۸۰م روی سکه‌ئون عضدالدوله هم پیدا بنشنه هاکردن و نشون دنه وه تاریخ ایران جه هم اطلاع داشته و وه ره خِش اموئه.
وه با دیی‌ین بغداد دله بتونسته شه جا ره موحکم هاکنه و بغداد ِخلیفه ره تبدیل هاکنه به اتّا مقوم تشریفاتی و مذهبی تبدیل هاکنه. سال ۳۶۷ه‌ق/۹۷۷م بعد از شکست‌بخاردن عزالدوله، مراسم مفصلی بغداد دله برگوزار بیی‌یه که ونه دله عضدالدوله خلیفه جه تاج و علم و لقب تاج‌المله ره بیته. تکلف و پیچیدگی مراسم تاجگوذاری عضدالدوله مثل تاجگوذاری شائون ئوروپای سده‌ئون میونی هسته. عضدالدوله که ظاهراً اواخر عمرش خیالبافی مزمن بَی‌یتبی‌یه سال ۳۷۲ه‌ق/۹۸۳م بغداد دله بمرده.
| |||||||
منابع[دچی‌ین]
- ر. ن. فرای، تهرون، تاریخ ایران کمبریج، انتشارات امیرکبیر، جلد چاروم.
- Hill, Donald Routledge, Islamic Science And Engineering, Edinburgh University Press (۱۹۹۳), ISBN ۰-۷۴۸۶-۰۴۵۵-۳