پرش به محتوا

فاشیسم

لینکون ِدچی‌ین
ویکی‌پدیا، آزادِ دانشنومه، جه
(فاشیست جه بموئه)
سیاسی ایدئولوژیون
این سری مقالات سیاست ِشِنه
ن . ب . و
آنارشیسم
پروگرسیویسم
لیبرالیسم
لیبرترینیسم
دموکراسی
پوپولیسم
سوسیال دموکراسی
سوسیالیسم
کمونیسم
فدرالیسم
فیمینیسم
سبز ایدئولوژی
سیاسی اسلام
محافظه‌کاری
کاپیتالیسم
توتالیتاریسم
صهیونیسم
ناسیونالیسم
فاشیسم
شوونیسم
سیاسی ایدئولوژیون رج

فاشیسم /ˈfæʃɪzəm/ اتی رادیکال و ناسیونالیست دیکتاتوریون نوم هسته[۱][۲] که اوایل قرن بیستم اروپا دله مطرح بیّه. فاشیسم اول ایتالیا جه شروع بیّه و طول جهونی جنگ اول گسترش پیدا هاکرده. فاشیستون لیبرالیسم، مارکسیسم و آنارشیسم جه مخالف هستنه و اتی افراطی-راستِ گروهون دله جا گیرنه.[۳][۴]

فاشیست جهونی جنگ اول گادِر اتی انقلاب بی‌یه که جنگ, جامعه, دولت و تکنولوژی سَره تغییراتی ایجاد هاکرده. جنگ باعث بَی بی‌یه غیرنظامیون بسیج بوائن و وشون ِتفاوت‌ها نظامیون جه کم بوائه. اتا جدیدِ تعریف بنوم «نظامی شهروند» بساته بیّه که گاته شهروندون ونه شه جان ره وطن وسّه فدا هاکنن.[۵][۶] اینتی جنگ هاکردن باعث بیّه میلیون‌ها نفر جنگ دله کایری دارن و وشون وسّه تدارکات راحت آماده بوو و دولتِ اقتدار ویشته بَوائه و وشون بتونن مردِم ِزندگی دله براحتی سرک بَکشِن.[۵][۶]

فاشیستون گاتنه لیبرال دموکراسی دیگه نتونده دنیا ره پیش بَوِره و لازم هسته که اتا توتالیتر حزب،نازی حزب واری، دوائه تا مردم ره اقتصاد و جنگ وسّه متحد هاکنه.[۷] وشون گاتنه کشور ونه اتا گتِ رهبر —اتا دیکتاتور سَرآدم که فاشیسمِ حزبِ هیئت رئیسه جه انتخاب بَوو — ونه وحدت ملی و حفظ ثبات و نظم جامعه ره بوجود بیاره.[۷] فاشیسم این که خشونت نخاش هسته ره اعتقاد نداشته و گاته خشونت و جنگ و امپریالیسم جه بنشنه ملتون ره دِباره قدیم واری بازسازی هاکردن و وشون ره گسترش هدا.[۸][۹][۱۰][۱۱] فاشیستون مدافع اتی مخلوط اقتصاد بینه تا اینتی خودکفایی جه بَرِسِن و همینسه اقتصاد دله دخالت کاردنه و بعضی تولیدکَرون ره حمایت کاردنه.[۱۲]

جهونی جنگ دوم تموم بیّه په، سال 1945 تاسا این کلمه دیگه اتی نخاش معنی دِنه و حزبون خله-خله محدودی وجود دارنه که شه ره فاشیست معرفی هاکنن و اسا کلمات نئو-فاشیست یا پست-فاشیست کم و بیش فاشیستی حزبون و جریانی که هَنتا وجود دارنه وسّه استفاده وانه.[۱۳]

ریشه‌شناسی

[دچی‌ین]
فاشیس که روم باستان دله اتی تبر نوم بی‌یه

ایتالیایی زوون دله واژه fascismo کلمه‌ی fascio جه بَییته وانه که لاتین زوون دله کلمه fasces واری هسته.[۱۴] این نوم اوایل ایتالیا دله اتی چپی حزبون و سندیکائون سَر معنی دائه. سال 1919 بنیتو موسولینی شهر میلان دله اولین فاشیستی حزب ره بنوم Fasci Italiani di Combattimento بساته که دِ سال بعد ملی فاشیست حزب نوم بَیته. فاشیست اتا رومی نماد ره اشاره دانّه که اتا میله واری بی‌یه و ونه سَر تبر عکس دیّه[۱۵][۱۶] روم دله این نماد معنی اقتدار در عدالت ره دائه[۱۷] که تونسته بصورت تنبیه فیزیکی و خشن تفسیر بَوو.[۱۸][۱۹]

تعاریف

[دچی‌ین]

محققون و دانشمندون فاشیسم ِتعریف سَره اختلافاتی دارنه.[۲۰] بعضیشون تعاریفی دِنّه که خله مشمول یا محدود هستنه.[۲۱][۲۲]

سه‌تا مفهوم تموم این تعاریف دله مشترک هستنه: چیزهایی که فاشیستون منکر وانّه لیبرالیسم، کمونیسم و کانسرواتیسم واری; ملی استبدادی اهداف جه بساتن اتا خودکفا اقتصاد هسته که مدرن ِروابط جه هم سازنه; وشون مردم ره بسیج کاردنه و جوون‌ها دله خشونت و رهبریِ کاریزماتیک ره تبلیغ کاردنه.[۲۳][۲۴][۲۵]

راجر گریفین گانه این ایدئولوژی این سه‌تا پارامتر ره داشته: "(i) دِباره بساتن اسطوره‌ئون (ii)پوپولیستی ناسیونالیسم شدید و (iii) رِقِدبدائن ِاسطوره".[۲۶] وه گانه فاشیستون شه تبلیغات دله مردم ره دِرو گاتنه و وشونِ ناسیونالیستی احساسات جه کا کاردنه تا وشون ره راقاضی دِمبَدن که تونّه لیبرالون، کمونیستون و دیگه تفکرات جه موفق‌ته بائن و اونان ره شکست هادن.[۲۷]

تاریخچه

[دچی‌ین]
پرچم حزب فاشیستی ایتالیا

اتا اکتوالیست دانشمند بنوم جیوانی جنتیله ره فاشیستِ تئوریسین دونّه. وه گانه تاریخ جدید و قدیمی تفکراتِ بساتن و رِقِدبوردن جه بساته وانه و هر تفکری که خانه بساته بوو ونه قدیمی تفکرات ره خشونت جه رِقِد هاده. وه ره اواخر خادی فاشیستون بَکاشتنه چون خاسته شه چنتا رفق که فاشیسم جه مخالف بینه ره پارتیزان‌ها دَس جه نجات هاده.[۲۸][۲۹]

فاشیستون ایتالیا دله سال ۱۹۱۹ شه حزب ره بساتنه و سه سال بکشی‌یه تا حکومت ره شه دَس بَیرِن. آلمان فاشیستی حزب هم سال ۱۹۲۰ بساته بیّه و شه نوم ره به ناسیونال سوسیالیست تغییر هدائه که ونه مخصوص نوم نازیسم هسته. این حزب سال ۱۹۳۳ آلمانِ حکومت ره بدست بیارده و هیتلر ره رهبر بنومسته. این دِتا کشور خاستنه دِنیا ره شه میون رَسِد هاکنن و همینسه جهونی جنگ دوم ره پیش بیاردنه که نهایتاً شکست بخارده.

اصول

[دچی‌ین]

موسولینی بعضی ویژگیون فاشیسم ره ایتالیا دانشنومه دله سال ۱۹۳۲ میلادی بنویشته:

  1. اعتقاد باین که صلح اصلاً سودی نَرِسِندِنه
  2. مخالفت با سوسیالیسم
  3. مخالفت با لیبرالیسم
  4. تبعیت تموم اقشار شه دولت جه (توتالیتر بی‌ین)
  5. تقدس پیشوا تا سرحد امکان
  6. مخالفت با دموکراسی (دموکراسی ره بوالهوسی و خودپرستی دونّه)
  7. اعتقاد به قهرمون‌پرستی و اسطوره‌ئون
  8. تبلیغ خشونت و جنگ
  9. نظام تک‌حزبی

پانویس

  1. ↑ Turner, Henry Ashby, Reappraisals of Fascism.
  2. ↑ Larsen, Stein Ugelvik, Bernt Hagtvet and Jan Petter Myklebust, Who were the Fascists: Social Roots of European Fascism, p. 424, "organized form of integrative radical nationalist authoritarianism"
  3. ↑ Roger Griffin.
  4. ↑ Aristotle A. Kallis.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Blamires, Cyprian, World Fascism: a Historical Encyclopedia, Volume 1 (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, Inc., 2006) p. 140–141, 670.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Michael Mann.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ John Horne.
  8. ↑ Grčić, Joseph.
  9. ↑ Griffin, Roger and Matthew Feldman, eds., Fascism: Fascism and Culture (London and New York: Routledge, 2004) p. 185.
  10. ↑ Stanley G. Payne.
  11. ↑ Jackson J. Spielvogel.
  12. ↑ Blamires, Cyprian, World Fascism: a Historical Encyclopedia, Volume 1 (Santa Barbara, California: ABC-CLIO, Inc., 2006) p. 188–189.
  13. ↑ "Neofascismo" (ایتالیایی جه). Enciclopedia Italiana. 31 October 2014.
  14. ↑ "Definition of FASCISM". Merriam-Webster. 27 April 2013. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
  15. ↑ Falasca-Zamponi, Simonetta, Fascist Spectacle: The Aesthetics of Power in Mussolini's Italy University of California Press (2000), p.95
  16. ↑ Johnston, Peter (12 April 2013). "The Rule of Law: Symbols of Power". The Keating Center. Oklahoma Wesleyan University.
  17. ↑ Watkins, Tom (2013). "Policing Rome: Maintaining Order in Fact and Fiction". Fictional Rome. Richard Stockton College of New Jersey.
  18. ↑ New World, Websters (2005).
  19. ↑ Payne, Stanley (1995).
  20. ↑ Gregor, A. James (2002).
  21. ↑ Gregor, A. James (2002). Phoenix: Fascism in Our Time. Transaction Publishers. ISBN 0-7658-0855-2.
  22. ↑ Payne, Stanley G (1983). Fascism, Comparison and Definition. University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-08064-1.
  23. ↑ Griffin, Roger and Matthew Feldman Fascism: Critical Concepts in Political Science pp. 420–421, 2004 Taylor and Francis.
  24. ↑ Kallis, Aristotle, ed. (2003).
  25. ↑ Renton, David.
  26. ↑ Griffin, Roger, The Nature of Fascism (New York: St. Martin's Press, 1991), p. 201.
  27. ↑ Roger Griffin, The palingenetic core of generic fascist ideology, Chapter published in Alessandro Campi (ed.
  28. ↑ راه توده ـ مشی توده‌ای
  29. ↑ راه توده ـ گرامشی و فاشیسم در ایتالیا

اینتا ولگ کچیک هسه ونه گت ترهکردن جا ویکی پدیا ره کومک هکنین.

"https://mzn.wikipedia.org/w/index.php?title=فاشیسم&oldid=166672" جه بیته بیّه