گیلان تاریخ

گیلون و مازرون دِتا سرزمین هسته که ئیران شومال دره. گیلون و مازرون تاریخ خله همدیگه ره ربط دانّه و چه‌کوت نویسا این دِتا سرزمین ره اتا دونّه و وشون تاریخ ره با هم نویسنّه.

گیلون ِمردمون ِتبار

مردمون گیلون

کاسپی‌ئون

اتا از مئروفترین و قدیمی‌ترین مردمونی که به عونوان ساکنای گیلون موعرفی بَینه، قوم کاس هستنه که از دِتا تیره‌ی کاسپی و کاس‌سی تشکیل بینه. پی به معنای ئو هسته و کاسپی یعنی کاسی‌ئونی که دریو کینار درنه و سی هم به معنای سنگ و کلوخ هسته و به کاس‌سی یعنی کاسی‌ئونی که کوئی بینه.

کادوسی‌ئون

درباره وشون بنه‌وار، تبارو گوستره‌ی زندگی کادوسیون ایطیلاعات دنی‌یه و هرکی ات چی گانه – وشون از مردمون باستونی گیلون به شومار شونه بعضیا وشون ره همون تالش مردمون دونّه. به اساس گزارشای چه‌کوت‌دونون دوره‌ی باستون، کادوسیا مردمونی جنگجو بی‌نه. وشون زمونی که جنگ نداشتنه شه شینه و بقیه قبائل ره کومک کاردنه تا جنگ ره بَورِن. جنگجویون کادوسی به شرح چه‌کوت‌نویسا باستونی (کتزیاس و گزنفون) با مادا، آشوریون و بابـِلی‌ئون خله جنگ هکردنه. وشون هخامنشیون ره خله کومک کاردنه وشون وسّه سرباز رسنینه.

آمردون

آمردون یا مردون اتا تیره بینه که مازرون غرب و گیلون شرق دله دینه. وشون ابل میونی آسیا دله دینه ولی مرویون وشون ره اونجه جا در بکردنه و وشون بمونه ماتزرون دله وشون نیشتنگا آمل شهر بی‌یه. آمل نوم ابل آمرد بی‌یه و کم‌کم که آمردون شه زوون ره یادهاکردنه و ایرانیج زوون‌ئون ره گنش کردنه اینتا نوم هم امروزی جور دربمو. بعد ایکه آریاییون بمونه ئیران دله وشون جنگ هکردنه ئو وشون اینتا وسر که اتا کچیک طایفه این جنگ ئون دله شکست بخردنه ئو ارمنستون، آذربایجان ئو پارس دله پخش بینه.

گیلون رج‌ئون

کاکی‌ئون

علویونی که تبرستون و گیلون دله دَینه.

کاکی‎ئون ابّل تبرستون علویون جا حیمایت کاردنه ولی کم‎کم شه اتا موستقلی حکومت را دمبدانه. وشون ویشته گیلون دله حکومت کاردنه .

موعاصر ِتاریخ

جنگل ِنهضِت

ئیران دولت خله مازرون ئو گیلون جا نرسیه ئو ایجاهان دله روسیه خله نفوذ داشته. روسون هم ایجاهان خانون جا مونند ممدولی خان تنکابونی جا پشتیبونی کردنه تا وشون روسیه منافع ره ئیران شمال دله حفظ هکنن. وختی که جهانی اول جنگ سر بیته روسون گیلون ئو مازرون ره دکلسنه. ولی تهرون دولت هیچ کاری نکرده همینا وسر میرزا کچیک خان جنگلی اتا از مشروطه اینقلاب موبارزون اتا حزب درست هکرده که ونه نوم جنگل نهضت بیه. اینتا حزب اتا نظامی شاخه داشته که ونه جا بتونسه روسون جا جنگ هکنه اتی مودت که بیه روسیه دله کومنیستی اینقلاب بیه. ئو روسیه دولت شه ارتش ره ایران شمال دله در بورده. جنگلیون هم گیلون ئو مازرون غرب ره شه دس دله بیتنه . وشون اونجاهان دله اتا جه موری که ونه نوم گیلون جه موری بی‌یه درست هکردنه.ولی بعدن وشون میون اختلاف دکته ئو رضاخان که ئیران سربازون فرمونده بیه وشون ره سرکوب هکرده. رضاخان شه اتا مازرونی بیه وه بعدن ایران شاه بیه. بعد جنگلیون سرکوب هکردن اتا از مازرون گت آدمون که ونه نوم امیر موید سوادکوهی بیه مازرون دله اتا گوروه که ونه نوم تبرستون انجومن بیه درست هکرده ئو قیام هکرده ولی رضاخان ونه قیام ره هم سرکوب هکرده.

منبع

• می گیلان