ارمنیون نسل‌کوشی: نسخه‌ئون ِفرق
برگردون |
برگردون |
||
| ۶۳ بند: | ۶۳ بند: | ||
=== ایران === |
=== ایران === |
||
سرتاسر تاریخ دله، ملت ایران معمولن خد ره حامی ملت ارمنستان در نظر گیرنه. با اینتا وجود اینتا مورد دله، هیچ مقاومتی از جانب سربازون اغلب مسلمان ایران مشاهده نیه. پس از عقب نشینی سربازون روس از شمال غرب ایران، ترکهای مسلمان به شهر [[سلماس]] شمال غرب ایران دله هجوم بوردنه و مسیحیون ارمنی ساکن اون شهر دله ره به فجیع‌ترین وضع مومکن، شکنجه و قتل‌عام هکردنه.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.cilicia.com/armo10c-mr191507a.html| عنوان = The "Jihad" Rampant in Persia | تاریخ بازدید = ۱۲ اکتبر ۲۰۱۱| نویسنده = Robert M. Labaree| زبان = انگلیسی}}</ref> |
|||
گر چه |
گر چه ونه توضیح هدا بووه که آن زمان دله ایران در ضعیف ترین درجه از تاریخ خد بسر ورده و حکومت ایران کمترین تسلطی بر شه مرزها نداشته. چنانچه نیروهای عثمانی تا پایان سال ۱۹۱۸ بخشهایی از خاک ایران دله حضور داشتنه.<ref>http://tarikhirani.ir/fa/events/3/EventsList//وقایع.و.رویدادها.html?Page=&Lang=fa&EventsId=426&Action=EventsDetail</ref> |
||
== قتل‌عام |
== قتل‌عام ارمنی ها و مطبوعات وقت ایران == |
||
عملیات قتل‌عام ارمنیان از سوی حکومت عثمانی |
عملیات قتل‌عام ارمنیان از سوی حکومت عثمانی تقریبن تمامی روزنامه‌های عمده و دیگر نشریات وقت ایران دله بازتاب داشته. مطالب و گزارشهای خبری مندرج اونای دله از روزنامه های وقت ایران به نام‌های رعد، عصر جدید، ایران، ندای وطن، حبل المتین، شمس و شفق سرخ، فاصلهٔ سال های۱۹۰۴-۱۹۲۲م /۱۲۸۳ -۱۳۰۱ ش، دله برگرفته بیه. |
||
'''شماره ۱۲ عصر جدید''' - ۱۲ اکتبر ۱۹۱۵ - کشتار از ارامنه - ولی همه کس از رفتار ترکها بر ضد ارامنه متفق است. از قراری که تصور |
'''شماره ۱۲ عصر جدید''' - ۱۲ اکتبر ۱۹۱۵ - کشتار از ارامنه - ولی همه کس از رفتار ترکها بر ضد ارامنه متفق است. از قراری که تصور کننه زمامدارون امور ره قصد اینتا هسسه که ریشه ارامنه ره کنده از ۸۰۰،۰۰۰ الی ۱،۰۰۰،۰۰۰ آنها ره بقتل برسنینه. عیسویها بقبول آئین اسلام از قتل نجات پیدا کننه ولی در حال حاضر تموم اعضا اثاثیه خانواده وی ره از زنا و خواخر و کیجا که بحد رشد برسیه باشن به حباله ازدواج ترکها در ئیارننه که نتونن کیش اسلام ره ترک هکنن. از قراریکه گننه وزیر مختار آمریکا موقیم اسلامبول بتازگی پروتست سختی بر ضد قتل ارامنه هکرده و گنه که اینتا مسئله کشیشهای آمریکا ره تهدید کننه. تنها جوابی که به اینتا مسئله هدادنه اینتا بیه که روز بعد بیست نفر ارمنی خیابانهای اسلامبول دله دار بزونه. |
||
'''شماره ۱۶۹ رعد '''- ۴ مه ۱۹۶ - اعدام ارامنه |
'''شماره ۱۶۹ رعد '''- ۴ مه ۱۹۶ - اعدام ارامنه عثمانی دله - بوکارست ۲۱ آوریل - روزنامه ابوک اشعار دارنه که از منابع موثقه خبر دننه که ترکها از ابتدای جنگ تاالآن موتجاوز از ۱،۰۰۰،۰۰۰ ارمنی ره قتل‌عام هکردنه در ضمن ۱۰۰،۰۰۰ نفر هم ارامنه کاتولیک مذهب معدوم بینه جد و جهد حکومت آمریکا جلوگیری وسسه از اعمال زشت ترکها نتیجه حاصل نکرده . |
||
'''ایران – ۸ مارس ۱۹۲۰ – لندن ۲۷''' - تلگراف رئیس مذهبی |
'''ایران – ۸ مارس ۱۹۲۰ – لندن ۲۷''' - تلگراف رئیس مذهبی ارمنیون از اسلامبول گنه روز نوهوم فوریه قشون فرانسوی ماراش واقعه در سیلیسی ره تخلیه هکرده اتا روز بعد از اون تاریخ میلیون عثمانی سه هزار نفر ارامنه ره به قتل برسینه. فقط ۱۵۰۰ نفر ارمنی فراراٌ باصلاحیه رسیدند در حالیکه عده کثیری در عرض راه بواسطه سرما منجمد بینه از بیست هزار نفر ارامنه سابق ماراش شانزده هزار نفر مقتول بینه مخبر جریده تایمس [ تایمز] از اسلامبول بیانیه مزبور ره نقل هکرده و بعلاوه گنه: میلیون عثمانی سیاست اخراج و نفی بلد هکردن ارامنه ره تهدید هکردنه و عده از دستجات تبعید بئی ره با همان مظالم و قساوت معمول مقتول هکردنه. |
||
== قتل‌عام ارامنه و مطبوعات وقت خارجی == |
== قتل‌عام ارامنه و مطبوعات وقت خارجی == |
||
[[پرونده:NY Times Armenian genocide.jpg|بندانگشتی|250px|چپ|مقاله‌ای |
[[پرونده:NY Times Armenian genocide.jpg|بندانگشتی|250px|چپ|مقاله‌ای نیویورک تایمز دله به تاریخ ۱۵دسامبر ۱۹۱۵ درباره نسل کوشی ارامنه توسط دولت عثمانی]] |
||
[[پرونده:“The Depopulation of Armenia” - The Independent, September 27, 1915.gif|بندانگشتی|250px|چپ|مقاله‌ای |
[[پرونده:“The Depopulation of Armenia” - The Independent, September 27, 1915.gif|بندانگشتی|250px|چپ|مقاله‌ای روزنامه [[ایندیپندنت]] دله به تاریخ ۲۷ سپتامبر ۱۹۱۵ درباره نسل کوشی ارامنه توسط دولت عثمانی]] |
||
[[نیویورک تایمز]] |
[[نیویورک تایمز]] |
||
دچی‌یه‌ئونی که ۱ ژوئیه ۲۰۱۴، ساعت ۰۷:۵۰ جا دکتنه
شابلون:Infobox civilian attack نسل‌کشی ارامنه (به ارمنی:Հայոց Ցեղասպանություն، که گاهی با عناوین دیگری چون هولوکاست ارامنه،[۱] کشتار ارامنه[۲] و نیز توسط خود ارمنی‌ها با عونوان گت جنایت (به ارمنی:Մեծ Եղեռն) بشناسسه بونه، به نابودی عمدی و از پیش برنامه‌ریزی بئی (نسل‌کشی) جمعیت ارمنی ساکن سرزمینای زیر کونترول امپراتوری عثمانی در خلال و درس پس از جنگ جهانی اول (۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ میلادی) توسط دولتمردون ترک عثمانی و رهبران قیام ترکان جوان اطلاق بونه.[۳][۴][۵] عملیات در قالب کشتارای دسته‌جمعی و نیز تبعیدهای اجباری در شرایطی که موجبات مرگ تبعیدشدگان ره فراهم بیارده، انجوم گیته.[۵] امروزه تعداد کل قربانیون نسل‌کشی ارامنه به طور عام بین اتتا تا اتتاو نیم میلیون نفر برآورد بئیه.[۶][۷][۸][۹][۱۰] در طی اینتا دوران گروه‌های دیگر قومی منطقه، از جومله آشوریون و یونانیون، نیز به طریقی مشابه مورد حملهٔ ترکان عثمانی قرار بئیتنه به گونه‌ای که برخی از محققون اینتا رویدادا ره نیز بخشی از همون سیاست نابودسازی قومی دولتمردون ترک دونستنه.[۱۱][۱۲][۱۳] امروزه این رویداد به طور گسترده به عونوان اتا از اولین نسل‌کشی‌های قرن بیستم شناخته بونه.[۱۴]
علاوه بر دسگیری و دار بزوئن ارامنه، جمعیت بسیار زیادی از مردنون، زنانون و کچیک وچون ارمنی از شه خنه و کاشونه تبعید، بدون هیچ دسترسی به او و غذا به قصد مرگ وادار به راهپیمایی در مسیرهای طولانی و بیابونی بینه. تجاوز و آزار و اذیت جنسی قربانیون توسظ نیروهای متخاصم در طول تبعید به دفعات گوزارش بیه.[۱۵]
اتتا خله پژوهشا درباره نسل‌کوشی ارامنه انجام بئیته و بونه.[۱۶] که قریب به اکثریت اونا وقوع چنین نسل کوشی ره واقعی و انکارناپزیر دوننه. امروزه کشور ارمنستون خواهان به رسمیت بشناستن اینتا نسل کوشی هسه اما دولت ترکیه علی‌رغم عدم انکار وقوع چنین واقعه‌ای از پذیرفتن اینتا واقعه با عونوان «نسل کوشی» خودداری هکرده و وجود سیاست سیستماتیک برای نابودی ارامنه ره قبول ندارنه. .[۱۷]
اخراج ارامنه اغلب اوقات با غارت، تجاوز و کشتار همراه بیئه. خله از اخراج شدگون کشته بئینه، یا از وشنائی و بی سرپناهی در راه ارودگاه‌های نزدیک دیرالزور –شهری در نزدیکی روخنه فرات کشور سوریه امروزی دله– جانشون ره از دس هدانه. چندین هزار نفر از وشنائی و بیماری ارودگاه‌های اسرای جنگی دله–که در اونجه بساته بیئه- جانشون ره از دس هدانه.[۱۸]
اجماع نظری در مورد علت‌ها و هدفای اخراج ارامنه مومکن هسه هرگز بدس نییه. صاحب منصب‌های ترک اجازه دپشوسن بایگونی تاریخ جنگ ره به گروه موستقل تحقیقاتی تاریخ ره ندانه و هدف دولت عثمانی از اخراج ارامنه حل نئی باقی بمونسه. خاطره اینتا واقعه به عونوان جنبه بسیار موهم بر هویت ملی ارامنه تا به امروز باقی‌بمونسه و خله از ارامنه ادعا کننه که هیچ سازشی با جومهوری ترکیه تا زمون به رسمیت بشناسن عمل نسل کوشی امکان ندارنه[۱۸]
دانشنامه ایران اینتا مورد دله بنوشیته: «گ‌تترین رویداد مصیبت‌بار تاریخ ارمنیون دله با آغاز اول جنگ جهانی روی هداهه. ۱۹۱۵م دله دولت «ترکان جوان» تصمیم بئیتنه همهٔ جمعیت ارمنی ۰۰۰‘۷۵۰‘۱نفری کشور ره به سوریه و میون رودون انتقال هدن. اون ارمنیون عثمانی ره به رغم اتتا خله تعهد از اونابه وفاداری ـ عناصر خطرناک خارجی و شریک در توطئهٔ دشمن مسیحی‌گرای تزاری برای برهم بزوئن فعالیتهای عثمانی شرق دله دونسننه. اونچه دله بعدن «اولین نسل‌کوشی» سدهٔ ۲۰م بخونسه بئیه، صدها هزار ارمنی که از شِه خنه بیرون هکرد بئینه، یا قتل‌عام بئینه، یا در خلال جابه‌جایی قومی، اون قدر پیاده راه بوردنه تا جان هدانه. شمار کشته بییون ارمنی ترکیه دله سالهای ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳م دله بین ۰۰۰‘۶۰۰ تا ۰۰۰‘۵۰۰‘۱ تن برآورد بئیه. علاوه بر اینتا، اینتا مورد دله دهها هزار تن از اونا به روسیه، لبنان، سوریه، فرانسه و ایالات متحده مهاجرت هکردنه.»[۱۹]
تاریخچه
در سال ۱۴۵۳ میلادی سپاهیان محمد دوم شهر مسیحی «کنستانتینوپولیس» ره با نوم اسلام واهکردنه و به عمر امپراتوری روم شرقی (بیزانس) که از مراکز فرهنگی اروپا بییه، پایان هدادنه. به این ترتیب امپراتوری عثمانی توسط ترکهای مهاجری که وارد آسیای صغیر بیینه ایجاد بییه. عثمانیون با آمیخته‌ای از فرهنگ ترکی-اسلامی به حذف مسیحیون دس بزونه. اولین کار اونا برداشتن نوم کنستانتین و بشتن کلمه اسلام به جای اون بییه که نوم پایتخت به اسلامبول (استانبول) تغییر هکرده.[۲۰][۲۱]
سلطان عبد الحمید دوم، متحد هکردن وسه کشور عثمانی علیه روسیه پان اسلامیسم ره ایجاد هکرده. و نوم خلیفه مسلمین ره بر خد بشته. وه در اقدامی دیگر خد ره نماینده حضرت مسیح اعلام هکرده اما اینتا اقدام با موخالفت مسیحیون رو به رو بییه. سلطان عبد الحمید علیه اینتا اقدام به وسیبه پان اسلامنیسم علیه مسحیت هدف گیری هکرده. همین سالهای دله بییه که ژون ترکها به وجود بیمونه.[۱۵]
علت‌های نسل‌کشی ارامنه
طرفداران وقوع نسل کوشی یکجانبه ارامنه معتقدنه که پان ترکیسم[۲۲] به دو دلیل به قتل‌عام مبادرت هکرده:
- نخست دلیل جغرافیایی چرا که ارمنیون همچون دیواری آهنین میون ترکهای عثمانی و ترک زبونون قفقاز که هیچگونه پیوست نژادی با اونا ندارننه و ترکان اونور دریای کاس‍پین بینه، قرار داشتنه.[۱۵]
- دوم اینکه مسیحی بینه و باوجود فشار و تعقیب و تجاوز حاضر نینه که شه دین ره عوض هکنن و به اسلام بگروند، ازاینتا رو از میون برداشتن اینتا سد و نابودی ملت ارمنی امری ضروری بییه.[۱۵]
جنگ جهانی اول چنین فرصت موناسبی ره به ترکان جوان هدا. سرانجوم سال ۱۹۱۵ دله در اتا برنامه از پیش بسات بییه، نژادکوشی ارمنیون ره به مرحله اجرا دربیاردنه — برنامه‌ای که الگویی برای نازی‌ها جنگ دوم جهانی دله بییه. نابودی ملت ارمنی توسط دولت وقت ترکیه (ترکان جوان) به شکلی دقیق و محرمانه طرح ریزی و اجرا بییه. سر دله اینتا طرح محمد طلعت پاشا وزیر کشور، اسماعیل انور (انور پاشا) وزیرجنگ و احمد جمال پاشا وزیر دریاداری ترکیه قرارداشتنه و ازاعضای حزب اتحاد و ترقی بینه. اینان برای پیشبرد شه هدف‌ها به دولت آلمان وابسته بینه بینه. دولت ترکیه اجرای اینتا طرح وسه گروهی سه نفره تشکیل هدا که اعضای اون بهاالدین شاکر، شکری و دکترناظم بینه. اینتا طرح سالهای ۱۹۲۳ - ۱۹۱۵ دله ارمنستان غربی دله که زیر اشغال امپراتوری عثمانی دییه، به اجرا در بیمویه و در اون بیش از اتا و نیم میلیون از مردم بی‌دفاع ارمنی از زنا و مردی و پیر و جوون قربونی بینه و حدود اتا میلیون نفر دیگر سراسر جهان دله پراکنده بینه.[۱۵]
بنا بر اینتا طرح نخست کلیه مردن ارمنی از ۱۵ سال تا ۵۰ سال ره که توان داشتنه، به بهانه بوردن به جبهه‌های نبرد به ارتش فرا بخونسسنه. در اونجه اونا ره خلع سلاح هکردنه و به گردانهای بیگاری در پشت جبهه مونتقل هکردنه.
ارمنیون دوران دولت عثمانی دله
جمعیت استانبول آن زمون دله حدود اتا میلیون نفر تخمین بزه بونه که شامل پانصد هزار مردمان ترک، چهارصد هزار ارمنیون و یونانی و صد هزار اروپایی بییه. یونانی‌ها به دلیل عدم آشنایی با زبون ترکی عثمانی و فرهنگ محلی قادر نینه بر جامعه تأثیر بلن. میان این اقوام دله، تنها ارمنیون بینه که به دلیل آشنایی کامل به زبون و فرهنگ ترکی علاوه بر تأثیرگذاری بر فرهنگ و اقتصاد منطقه تونسته بینه به درجات معتبر حوکومتی، سطوح بالای دله، دس پیدا هکنن و نقشی مؤثر ارکان حکومتی دله داشته باشن.[۲۳]
حوکومت مرکزی، پاشاها (نمایندگون حوکومتی) ره به منظور ادارهٔ امور به ایالتهای موختلف گسیل داشته. در کنار هرکدوم از اینتا پاشاها اتا ارمنی مسلط به امور مالی و اداری جمع‌آوری مالیات و نگهداری از حساب‌ها ره بر عهده داشته. به اینتا فرد امیر گتنه. امیرها، که از مناطق موختلف و از میون مردم انتخاب بینه، تسلط و قدرت فراوانی شه منطقهٔ دله داشتنه. از جوملهٔ اینتا امیرها تومی از امیر سِغبوس،[۲۴] بازرگان معروف (۱۷۲۰م) یا امیر شنورک،[۲۵] که اولین بار وسه ۱۷۹۰م دله مراکزی آموزشی مناطق موختلف قسطنطنیهدله تأسیس هکرده و آموزشگاه‌هایی ره نیز کیجاهون وسه در نظر بیتنه، نوم بوردن.
امیر ابراهیم ترزیان،[۲۶] ۱۸۲۴م دله، اقدام به تأسیس چاپخانه هکرده. وه کتاب‌های چاپ بیی خد ره به منظور ترویج فرهنگ به صورت رایگون به اقصی نقاط مملکت و حتا روستاها ارسال کرده.
۱۷۹۲م دله، سلطان سلیم بساتن مهمات انواع سلاح‌های جنگی وسه ره به آراکل تاتیان[۲۷] بسپرسسه. سلاح‌ها و مهماتی که امیر تاتیان ساته با انواع تسلیحات انگلیسی و هلندی اون زمون قابل رقابت بییه . سلطان سلیم به پاس خدمات امیر آراکل تاتیان طی فرمانی ویژه وه ره به دادستانی ۴۸ روستا منصوب هکرده.[۲۸]
دستگیری و قتل‌عام مشاهیر ارمنی
۲۴ آوریل ۱۹۱۵ دله، حدود ۳۰۰ نفر از متفکرون، نویسندگون، رهبرون، و سیاست‌مدارون ارمنی از جمله دانیل واروژان، سیامانتو، و روبن سواک استانبول دله دستگیر و پس از انتقال به کشتارگاه‌ها بطرز فجیعی بقتل برسینه. همچنین همون روز دله حدود ۵۰۰۰ نفر از ارامنه بی دفاع ره استانبول دله به کشتارگاه راهی هکردنه که اینتا سرآغاز قتل‌عام دسته جمعی مردم بی دفاع ارمنی بییه به ویژه مردمی که به‌عونوان سرباز پشت جبهه دله به بیگاری بکشیده بینه.[۲۹]
ترکان عثمانی ۲۷ ماه مه ۱۹۱۵ دله قانون تبعید ارمنیون به موصل و سوریه ره مونتشر هکردنه. مامورون دولت، شهروندون شهرها و روستاهای ارمنی نشین ره مجبور به جایی هکردنه و به درو به اونا گتنه که چون منطقه جنگی دله قرار دارننه ونه شه حفظ جان وسسه به جاهای امن‌تری مونتقل بون. به اونا حتا فرصت ندانه که غذا و لوازم ضروری ره با خد بیرن. اونا گروه‌های ارمنی ره که بیشتر شون زنان، وچون و پیرون بینه، به طرف صحرای مرکزی سوریه منطقه درالزور درنزدیکی شهر حلب دله برانینه که تعداد زیادی از وچون، پیرزنان و پیرمردن راه دله در اثر گرما، وشنایی و تشنایی طاقت نیاردنه و بمردنه. از سوی دیگر اجرای کامل کشتار ارمنیون وسسه مردن ره از زن و وچونشون جدا هکردنه، به طرز فجیعی قصابی کردنه و زنان و کیجاهون جوان ره نیات جنسی وسسه با خد وردنه. اونایی هم که از خد مقاومت نشون دانه، بطور وحشیانه‌ای کشتنه.[۱۵]
ایران
سرتاسر تاریخ دله، ملت ایران معمولن خد ره حامی ملت ارمنستان در نظر گیرنه. با اینتا وجود اینتا مورد دله، هیچ مقاومتی از جانب سربازون اغلب مسلمان ایران مشاهده نیه. پس از عقب نشینی سربازون روس از شمال غرب ایران، ترکهای مسلمان به شهر سلماس شمال غرب ایران دله هجوم بوردنه و مسیحیون ارمنی ساکن اون شهر دله ره به فجیع‌ترین وضع مومکن، شکنجه و قتل‌عام هکردنه.[۳۰] گر چه ونه توضیح هدا بووه که آن زمان دله ایران در ضعیف ترین درجه از تاریخ خد بسر ورده و حکومت ایران کمترین تسلطی بر شه مرزها نداشته. چنانچه نیروهای عثمانی تا پایان سال ۱۹۱۸ بخشهایی از خاک ایران دله حضور داشتنه.[۳۱]
قتل‌عام ارمنی ها و مطبوعات وقت ایران
عملیات قتل‌عام ارمنیان از سوی حکومت عثمانی تقریبن تمامی روزنامه‌های عمده و دیگر نشریات وقت ایران دله بازتاب داشته. مطالب و گزارشهای خبری مندرج اونای دله از روزنامه های وقت ایران به نام‌های رعد، عصر جدید، ایران، ندای وطن، حبل المتین، شمس و شفق سرخ، فاصلهٔ سال های۱۹۰۴-۱۹۲۲م /۱۲۸۳ -۱۳۰۱ ش، دله برگرفته بیه.
شماره ۱۲ عصر جدید - ۱۲ اکتبر ۱۹۱۵ - کشتار از ارامنه - ولی همه کس از رفتار ترکها بر ضد ارامنه متفق است. از قراری که تصور کننه زمامدارون امور ره قصد اینتا هسسه که ریشه ارامنه ره کنده از ۸۰۰،۰۰۰ الی ۱،۰۰۰،۰۰۰ آنها ره بقتل برسنینه. عیسویها بقبول آئین اسلام از قتل نجات پیدا کننه ولی در حال حاضر تموم اعضا اثاثیه خانواده وی ره از زنا و خواخر و کیجا که بحد رشد برسیه باشن به حباله ازدواج ترکها در ئیارننه که نتونن کیش اسلام ره ترک هکنن. از قراریکه گننه وزیر مختار آمریکا موقیم اسلامبول بتازگی پروتست سختی بر ضد قتل ارامنه هکرده و گنه که اینتا مسئله کشیشهای آمریکا ره تهدید کننه. تنها جوابی که به اینتا مسئله هدادنه اینتا بیه که روز بعد بیست نفر ارمنی خیابانهای اسلامبول دله دار بزونه.
شماره ۱۶۹ رعد - ۴ مه ۱۹۶ - اعدام ارامنه عثمانی دله - بوکارست ۲۱ آوریل - روزنامه ابوک اشعار دارنه که از منابع موثقه خبر دننه که ترکها از ابتدای جنگ تاالآن موتجاوز از ۱،۰۰۰،۰۰۰ ارمنی ره قتل‌عام هکردنه در ضمن ۱۰۰،۰۰۰ نفر هم ارامنه کاتولیک مذهب معدوم بینه جد و جهد حکومت آمریکا جلوگیری وسسه از اعمال زشت ترکها نتیجه حاصل نکرده .
ایران – ۸ مارس ۱۹۲۰ – لندن ۲۷ - تلگراف رئیس مذهبی ارمنیون از اسلامبول گنه روز نوهوم فوریه قشون فرانسوی ماراش واقعه در سیلیسی ره تخلیه هکرده اتا روز بعد از اون تاریخ میلیون عثمانی سه هزار نفر ارامنه ره به قتل برسینه. فقط ۱۵۰۰ نفر ارمنی فراراٌ باصلاحیه رسیدند در حالیکه عده کثیری در عرض راه بواسطه سرما منجمد بینه از بیست هزار نفر ارامنه سابق ماراش شانزده هزار نفر مقتول بینه مخبر جریده تایمس [ تایمز] از اسلامبول بیانیه مزبور ره نقل هکرده و بعلاوه گنه: میلیون عثمانی سیاست اخراج و نفی بلد هکردن ارامنه ره تهدید هکردنه و عده از دستجات تبعید بئی ره با همان مظالم و قساوت معمول مقتول هکردنه.
قتل‌عام ارامنه و مطبوعات وقت خارجی
نیویورک تایمز بوستون، ۲۲ دسامبر ۱۹۱۵ «اعتراض آلمان به قتل‌عام» یادداشت دکتر بارتن به دولت ترکیه، مورخ ۹ اوت ۱۹۱۵
دکتر بارتن، رئیس کمیتهٔ حمایت حقوق ارمنیان و صربها، متن اعتراضیهٔ خود و دولت آلمان را نسبت به قتل‌عام ارمنیان، که در قسطنطنیه ثبت کرده بوده، فاش ساخت. سفیر آلمان در قسطنطنیه، حامل پیام اعتراض دکتر جیمز بارتن، توجه همگان را به نظریهٔ کنت ارنست رِونتلاو، کارشناس نیروی دریایی آلمان، در دفاع از راهبرد ترکیه در قتل‌عام ارمنیان برای موفقیت بیشتر عملیات نظامی جلب کرده است. نظریهٔ این کارشناس نیروی دریایی آلمان در روزنامهٔ تاگس تسایتونگ به چاپ رسیده و به اطلاع امریکا رسیده بوده. دکتر بارتن می‌افزاید که آیا کنت ارنست رِونتلاو می‌داند که پیشنهاد او نزد انقلابیهای ترک (که تفاوتی در ماهیت حکومت سلطان پیشین ایجاد نکرده‌اند) تبدیل به حمله وحشیانه، کشتار و تبعید صدها هزار زن بیوه و طفل خردسال به بیابان‌های مرگ شده است؟ آیا کنت رِونتلاو میداندکه بیش از نیمی از تبعیدشدگان از گرسنگی، تشنگی و بیماری تلف شده‌اند؟ او مطمئناً به گزارشهای متعدد مبلغان مذهبی، کارشناسان نظامی و مسافران امریکایی، ایتالیایی، انگلیسی و آلمانی، که حاکی از سرنوشت تلخ زنهایی است که یا مجبور به ترک دین و یا به خاطر فریادهایشان برای آب و غذا سرکوب می‌شدند، توجهی نداشته. او حتماً گزارش زنانی را که ترجیح می‌دادند کودکانشان را در رودخانه‌ها غرق کنند تا به دست سربازان ترک گرفتار نشوند ندیده. او حتماً نمی‌داند که سفیر کشورش در دربار عثمانی، در تاریخ ۹ اوت ۱۹۱۵م، مراتب اعتراض خود را از برنامهٔ قتل‌عام ارمنیان به دست دولت ترک با مضمون زیر تقدیم کرده است: <<سفارت آلمان متأسف است از اینکه با استناد به اخبار موثق متوجه شد که دولت امپراتوری عثمانی سیاست تبعید ارمنیان را به نحوی که آنها قبل از رسیدن به مقصد نابود شوند، دنبال می‌کرد. کشتار بیشتر در ولایتهای ارزروم، ترابوزان و دیاربکر روی داده است>>. سرنوشت مسیحیان در ولایت ماردین تفاوتی با رخدادهای وحشتناک گفته شده نداشته است. دولت مرکزی به تازگی سیاست خود را در تبعید و کشتار ارمنیان به ازمیر، زیر گوش پایتخت و دهکدههای آسیای صغیر گسترش داده است. در این وضعیت، سفارت آلمان وظیفهٔ خود می‌داند که بار دیگر مراتب انزجار خود را از این اعمال وحشتناک ابراز دارد».[۳۲]
آمار ارامنه کشته شده
به گفته عنایت الله رضا، درباره تعداد کشته شدگان ارمنی اختلاف نظر است. مآخذ ترک شمار ارمنیان مقتول را ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نفر نوشته‌است. مآخذ فرانسوی در اینباره اتفاق نظر ندارند؛ برخی تعداد کشته شدگان را ۵۰۰ هزار نفر و برخی ۱٫۵ میلیون نفر ذکر کرده‌اند. حتی در دانشنامه شوروی نیز شمار کشته شدگان و تبعید شدگان یکسان نیست. در چاپ دوم این دانشنامه تعد ارامنه مقتول و بی‌جا شده ۱ میلیون نفر و در چاپ سوم این دانشنامه تعداد کشته‌ها ۱٫۵ میلیون نفر و بی‌جا شدگان ۶۰۰ هزار نفر ذکر شده‌است.[۳۳]
در دانشنامه تمدن مسیحیت، تعداد کسانی که به قتل رسیدند یا آواره گشته‌اند تا بمیرند را بین ۱ تا ۱٫۵ میلیون ارمنی - بیش از نصف جمعیت ارمنی در امپراطوری عثمانی آن زمان - ثبت شده‌است.[۳۴]
به گفته ریچارد هووانسیان تعداد ارمنیان کشته شده در این کشتار، ۱٫۵ میلیون نفر ذکر شده است[۳۵]
در دانشنامه بریتانیکا تعداد ارامنه در سال ۱۹۱۵ را ۱٫۷۵ میلیون نفر تخمین زده‌است[۳۶]
به رسمیت شناختن نسل کشی
دولت ترکیه وجود چنین کشتاری را منکر نمی‌شود اما وجود سیاست سیستماتیک برای نابودی ارامنه را قبول ندارد. ترکیه معتقد است که در آن سالها علاوه بر ارمنی‌ها ترکهای بی دفاع نیز قربانی آشفتگی‌ها شده‌اند.[۳۷] ترکیه به جای نسل کشی از تراژدی بزرگ برای نامیدن آن استفاده می‌کند برخی نهادهای واقع در ترکیه از جمله شاخه استانبول جمعیت دفاع از حقوق بشر این واقعه را نسل کشی می‌دانند.[۳۸] تا کنون بیست کشور این واقع را به عنوان نسل کشی به رسمیت شناختند که از آن جمله می‌توان به فرانسه، سوئد و کمیته روابط خارجی سنای آمریکا[۳۹] اشاره کرد.[۴۰] در آوریل ۲۰۱۴ رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه در آستانه نود و نهمین سالگرد کشتار ارامنه در بیانیه‌ای مکتوب که به ۹ زبان منتشر شد، اعلام کرد: ما برای ارامنه‌ای که جان خود را در دوران اوایل قرن ۲۰ از دست دادند طلب آمرزش و با نوادگان آنها ابراز همدردی می‌کنیم. اردوغان، نخستین نخست‌وزیر ترکیه است که درخصوص کشتار ارامنه به ابراز همدردی پرداخت.[۴۱] باراک اوباما در بیانیه‌ای به مناسبت نود و نهمین سالگرد کشتار ارامنه در دوره امپراتوری عثمانی که کاخ سفید آن را منتشر کرد، نوشت: «به رسمیت شناختن کامل، شفافیت و درست این رخدادها در راستای منافع همه است». اوباما از عبارت «نسل کشی» استفاده نکرد و ترجیح داد واژه «کشتار» را به کار ببرد.[۴۲] سرژ سرکیسیان، رئیس جمهور ارمنستان اعلام کرد این نسل کشی «تا زمانی که جانشینان امپراتوری عثمانی بر سیاست انکار کامل آن تاکید دارند، ادامه خواهد داشت». سرکیسیان از آنکارا خواست نسل کشی ارامنه را به رسمیت بشناسد و محکوم کند.[۴۳]
اسماعیل رائین در کتاب قتل‌عام ارمنیان
«جنایت بطرزی بسیار اصولی انجام گرفت، زیرا از بیش از پنجاه محل، مدارک و شواهد اقداماتی یکسان در دست است... نقشه بسیار هوشمندانه و زیرکانه تدوین شده بود، زیرا تردیدی نیست که اجرای چنین طرحی، قطعاً با عکس‌العمل و مقاومت متشکل یا پراکنده ارمنیان مواجه می‌شد. بدین جهت باید ترتیبی داده می‌شد، که نخست احتمال هرگونه مقاومتی از میان برود، یعنی همه نیروهای مقاوم فلج شوند، و این نیرو طبعاً مردان – و مخصوصا جوانان – هستند. وقتی در نخستین فرمان، عنوان «کلیه مردهای ارمنی که دارای قدرت جسمانی هستند» را می‌بینیم، بیشتر بر این واقعیت آگاه می‌شویم. عثمانیها برای اینکه با هیچگونه اعتراض و عکس‌العمل خطرناکی روبرو نشوند، در درجه اول مردان و جوانان را به بهانه «خدمت نظام» از گردونه خارج می‌کنند، تا پس از آن با خیال راحت، حساب میلیونها زن و کودک و پیرزن و پیرمرد را تسویه کنند، بدون اینکه کوچکترین خطری از ناحیه مردان – نیروهای مقاوم – تهدیدشان کند... در روز معین ۲۴ آوریل۱۹۱۵ خیابانهای شهر... توسط ژاندارمری محل در حالی که ژاندارمها سرنیزه‌ها را بر سر تفنگ‌هایشان نصب کرده بودند – اشغال می‌شد، و حاکم کلیه مردهای ارمنی را که دارای قدرت جسمانی بوده و از خدمت نظام معاف شده بودند، احضار می‌کند... آنان پس بازداشت، از خبر "تبعید" خود آگاه می‌شدند. تبعید به منظور (عمران و آبادانی و ایجاد یک منطقه مستقل ارمنی نشین). حال آنکه درست در همان پشت دروازه‌ها، مرگی هراس انگیز در انتظارشان نشسته است... ژاندارمها، کردها و راهزنان که به دستور دولت، در تپه‌ها و دره‌های اطراف به انتظار نشسته بودند، مردان ارمنی را قتل‌عام می‌کردند.»
در بین دستگیر شدگان، اگر به تشخیص حاکم و یا مقامات دیگر دولتی، فردی «خطرناک» و یا «مشکوک» و یا به هر دلیل مورد نفرت عثمانیان، وجود داشت، که کم نبودند، از صف «تبعیدشدگان» جدا شده و برای شکنجه‌های قرون وسطائی در زندان نگه می‌داشتند. در سپاه عثمانی افسران عالی مقام و همچنین در مشاغل سیاسی و دولتی نیز ارامنه صاحب نامی خدمت می‌کردند که جملگی به عنوان «جاسوس» دشمن دستگیر و پس از شکنجه به طرز وحشیانه‌ای اعدام می‌شدند. از جمله شیوه اعدام در این موارد آویزان کردن وارونه به وسیله طناب، از پا بود که قربانی در عرض چند روز به مرگی دردناک جان می‌دادند. همزمان با آغاز کشتار مردان، سربازان ارمنی و دیگر مسیحیانی که خلع سلاح شده و به کارهائی نظیر جاده‌سازی، مشغول بودند، تیرباران می‌گردند.
در آن زمان در قسطنطنیه (استانبول) و در بسیاری از شهرهای بزرگ ارمنستان غربی مسیون‌های مذهبی و کالج‌های امریکائی دارای سابقه خدمت طولانی بودند و زنان و مردان ارمنی بسیاری در این مراکز تحصیل کرده و با فرهنگ و تمدن غربی تربیت شده بودند. علاوه بر این در بین ارامنه تحصیل کرده دانشگاه‌های غربی نیز کم نبود. این قشر از ارامنه که از نزدیک ترین تماس با تمدن غربی برخوردار بودند، درست در نقطه مقابل جامعه عقب ماندهٔ عثمانی و رهبران و عمال نژادپرست حاکم بود. علی‌رغم تلاش رهبران پان ترکیست، قتل‌عام‌ها از چشم خارجی‌ها که در قلمرو عثمانی، مشغول کار و خدمات بودند، مخفی نماند. به همین دلیل دولت عثمانی در توجیه جنایات خود مدعی بود که ارامنه با روس‌ها و دیگر کشورهای درگیر جنگ با عثمانی تبانی کرده و با آنها همکاری می‌کنند. ولی بنا به شهادت ناظران بی طرف، ارامنه علی‌رغم همدلی با نیروهای درگیر جنگ با عثمانی، هرگز امکان همکاری با آنان را نداشتند.
از جمله گزارش موثق، گزارش کمیته امریکائی تحقیق بود. گزارش دوم، کتاب انهدام یک ملت یا شرارت‌هائی نسبت به ارامنه نتیجه تحقیقات آرنولد توینبی، می‌باشد. هر دو منبع معتبر از طرف محقق ایرانی اسماعیل رائین مورد تائید و بررسی قرار گرفته، و در کتاب قتل‌عام ارمنیان مطالب زیادی از این دو منبع نقل شده است.
شاهدان عینی
با گاری و عربانه از بغداد و حلب بجانب استامبول براه افتادیم. از همان منزل اول با گروه‌های زیاد از ارامنه مواجه شدیم که بصورت عجیبی که باور کردنی نیست و ژاندارم‌های مسلح و سوار ترک آنها را پیاده بجانب مرگ و هلاک می‌راندند. ابتدا موجب نهایت تعجب ما گردید ولی کم‌کم عادت کردیم که حتی دیگر نگاه هم نمی‌کردیم و الحق که نگاه کردن هم نداشت. صدها زنان و مردان ارمنی را با کودکانشان بحال زاری بضرب شلاق و اسلحه پیاده و ناتوان بجلو می‌راندند. در میان مردها جوان دیده نمی‌شد چون تمام جوانان را یا به میدان جنگ فرستاده یا محض احتیاط (ملحق شدن به قشون روس) بقتل رسانده بودند. دختران ارمنی موهای خود را از ته تراشیده بودند وکاملاٌ کچل بودند و علت آن بود که مبادا مردان ترک و عرب بجان آنها بیفتند.
دو سه تن ژاندارم بر اسب سوار این گروه‌ها را درست مانند گله گوسفند بضرب شلاق بجلو می‌راند. اگر کسی از آن اسیران از فرط خستگی و ناتوانی و یا برای قضای حاجب بعقب می‌ماند. برای ابد بعقب مانده بود و ناله و زاری کسانش بی ثمر بود و از اینرو فاصله به فاصله کسانی از زن و مرد ارمنی را می‌دیدیم که در کنار جاده افتاده‌اند و مرده‌اند یا در حال جان دادن و نزع بودند.
بعدها شنیده شد که بعضی از ساکنان جوان آن صفحات در طریق اطفا آتش شهوات حرمت دخترانی از ارامنه را که در حال نزع بوده و یا مرده بودند نگاه نداشته بودند. خود ما که خط سیرمان در طول ساحل غربی فرات بود و روزی نمی‌گذشت که نعش‌هایی را در رودخانه نمی‌دیدیم که آب آنها را با خود نمی‌برد.
شبی از شبها در جایی منزل کردیم که نسبتاًٌ آباد بود و توانستیم از ساکنان آن بره‌ای بخریم و سر ببریم و کباب کنیم دل و روده بره را همان نزدیکی خالی کرده بودیم. مایع سبز رنگی بود بشکل آش مایعی ناگهان دیدیم که جمعی از ارامنه که ژاندارمها آنها را در جوار ما منزل داده بودند.
با حرص و ولع هرچه تمامتر بروی آن مایع افتاده‌اند و مشغول خوردن آن هستند منظره‌ای بود که هرگز فراموشم نشده است. باز روزی دیگر در جایی اتراق کردیم که قافله بزرگی از همین ارامنه در تحت مراقبت سوارهای پلیس عثمانی در آنجا اقامت داشتند.
یک زن ارمنی با صورت و قیافه مردگان بمن نزدیک شد و به زبان فرانسه گفت: «ترا بخدا این دو نگین الماس را از من بخر و در عوض قدری خوراکی بما بده که بچه‌هایم از گرسنگی دارند هلاک می‌شوند». باور بفرمائید که الماسها را نگرفتم و قدری خوراک به او دادم خوراک خودمان هم کم‌کم ته کشیده بود و چون هنوز روزها مانده بود که به حلب برسیم دچار دست تنگی شده بودیم. به حلب رسیدیم.
در مهمانخانه بزرگی منزل کردیم که «مهمانخانه پرنس» نام داشت و صاحبش یک نفر ارمنی بود. هراسان نزد ما آمد که جمال پاشا وارد حلب شده و در همین مهمانخانه منزل دارد و می‌ترسم مرا بگیرند و بقتل برسانند و مهمانخانه را ضبط نمایند. بالتماس و تضرع درخواست می‌نمود که ما به نزد جمال پاشا که به قساوت معروف شده بود رفته وساطت کنیم. می‌گفت شما اشخاص محترمی هستید و ممکن است وساطت شما بی اثر نماند. ولی بی اثر ماند و چند ساعت پس از آن معلوم شد که آن مرد ارمنی را گرفته و به بیروت و آن حوالی فرستاده‌اند و معروف بود که در آنجا قتلگاه بزرگی تشکیل یافته است. خلاصه آنکه روزهای عجیبی را گذراندیم. حکم یک کابوس بسیار هولناکی را برای من پیدا کرده است که گاهی بمناسبتی بر وجودم تسلط پیدا می‌کند و ناراحتم می‌سازد و آزارم می‌دهد.
ژنو - ۲۵ خرداد ۱۳۵۰ - سید محمد علی جمال زاده
هانری مورگنتاو[۴۴]
روزی طلعت درخواستی از من کرد که عجیب ترین درخواستی بود که تاکنون شنیده بودم. شرکت بیمهen:New York Life Insurance Company. دیگر شرکت‌های بیمه آمریکا سالها از میان ارمنیان مشتریان زیادی داشته و بیمه گذار این شرکتها بوده‌اند. میزانی که این مردم زندگیشان را بیمه کرده‌اند گواه دیگری بر عادتهای مقتصدانهی آنهاست.
طلعت گفت: " خواهش می‌کنم از شرکت‌های بیمه آمریکا درخواست کنید لیست کلیه بیمه گذاران ارمنی خود را برایمان بفرستند. عملاً همه آنها مرده اند و هیچ وارثی برای دریافت پولشان از خود باقی نگذاشته اند. پول آنها مطمئناً به دولت واگذار شده است. اکنون دولت بهرهور آنان می‌باشد. آیا این در خواست را انجام می‌دهید؟ "
این درخواست زیادی بود و من عصبانی شدم. گفتم: " چنین لیستی از من نخواهید گرفت "، بلند شدم و او را ترک کردم.
هانری مورگنتاو (Henry Morgenthau) (۱۸۵۶-۱۹۴۶) وکیل و دیپلمات آمریکایی، سفیر آمریکا در قسطنطنیه طی سالهای ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۶ رئیس کمیسیون رسیدگی به امور پناهندگان یونانی که در سال ۱۹۲۳ توسط اتحادیه ملل تشکیل شد.
مارتین نیپاژ
هنگامی که در باشگاه آلمانی در "حلب " بودم، کنسول آلمان که از شهر موصل می‌آمد، تعریف می‌کرد در جاده موصل تا حلب دست‌های قطع شده کودکان را دیده است و تعداد آنها به قدری زیاد بود که می‌توانستند جاده را با آنها فرش کنند.
دکتر مارتین نیپاژ (Dr. Martin Niepage) از کتاب " وحشت‌های حلب "، بر اساس مشاهدات یک شاهد آلمانی ترجمه شده توسط مجله انتشارات نیویورک تایمز "تاریخ معاصر" - جلد پنجم - نوامبر ۱۹۱۶ صفحات ۳۳۵ تا ۳۳۷[۴۵]
تخریب آثار فرهنگی ارمنیان
همزمان با قتل‌عام و اخراج ارمنیان از سرزمین آبا و اجدادی خود در منطقهٔ شرق ترکیهٔ فعلی در سال های۱۹۱۵ و۱۹۱۶ م، نه تنها اموال قربانیان به تاراج رفت، بلکه کلیهٔ کلیساها و دیرها، که غیر از بناهای مذهبی، مراکز علمی و فرهنگی ارمنیان به شمار می‌آمدند و در آنها آثار فرهنگی ارزشمندی وجود داشت، غارت شدند و بیش از بیست هزار نسخه کتاب‌های دست‌نویس که قدمتی چندین صدساله و گاهی بیش از هزار سال داشتند نیز از میان رفتند.[۴۶]
بعد از وقایع آن سالها بناهای تاریخی، همچون خانه‌های متروکهٔ ارمنیان برای یافتن گنج‌های پنهان کندوکاو شدند، زیرا روستاییان ترک و کرد منطقه این باور را داشتند که ارمنیان با هدف بازگشت به خانهٔ خود کلیهٔ اموال قیمتی را در خانه هایشان پنهان کرده‌اند. لذا تخریب‌های انجام شده در این دورهٔ زمانی چندان گسترده و سازمان یافته نبود که باعث محو بناها شود.[۴۷]
ارمنیان ساکن ارمنستان شرقی با هدف جلوگیری از این نابودسازی فرهنگی به دفتر یونسکو در مسکو شکایت کردند، اما نمایندهٔ یونسکو درشوروی سابق شکایت را نپذیرفت و خواستار طرح شکایت از طرف دولت ارمنستان گردید که آن نیز از طرف حاکمان مسکو منع شد، لذا ارمنیان ساکن در کشورهای مختلف موضوع را پیگیری کردند و مراجعات مکرر به دفاتر یونسکو در سراسر دنیا آغاز گردید که در نتیجه یونسکو به این مسئله توجه نشان داد و به بررسی ادعاهای مطرح شده پرداخت.
در همین حین توجه محققان و باستان شناسان اروپایی به این منطقه جلب شد. آنان سفرهای تحقیقاتی به شرق ترکیه را آغاز کردند و گزارش‌هایی در خصوص تخریب بناهای ارمنیان و ممانعت مسئولان منطقه از بازدید آنها به چاپ رساندند که باعث افزایش فشارهای افکار عمومی بر سازمان یونسکو شد و نهایتاًً در سال۱۹۷۴ م این سازمان بر مبنای مطالعات انجام داده در منطقه بیانیه‌ای صادر کرد و طی آن اعلام داشت که طی سال های۱۹۱۵ تا۱۹۷۴م از ۹۱۳ کلیسا و دیر فعال ارمنیان در منطقهٔ شرق ترکیه، تعداد ۴۶۴ مورد کاملاً نابود گردیده و اثری از آنها نمانده است. به علاوه ۲۵۲ بنا کاملاً تخریب شده‌اند و ۱۹۷ بنا نیز در وضعیت نامساعدی قرار دارند که می‌بایستی سریعاً مرمت شوند، ولی با مقایسهٔ این گزارش با آمار موجود در خلیفه گری ارامنه در استانبول (که در سال۱۹۱۲ م تهیه و در آن تعداد کلیساها و دیرهای فعال در منطقه با ذکر عناوین و مکان‌ها بیش از ۲۲۰۰ بنا ذکر شده بود) عمق فاجعه مشخص می‌گردد، زیرا طبق این آمارها تعداد بناهای تاریخی نابود شده طی سالهای یاد شده بیش از دو هزار مورد بوده است.
در اوایل دههٔ ۱۹۸۰ میلادی، در پی اعتراضات ارمنیان و جلب توجه اذهان عمومی، روند تخریب کند تر شد، ولی کار در ابعاد کوچک تر، و به بهانه‌های مختلف از قبیل جاده‌سازی، حفر کانال، بستن سد و غیره ادامه یافت که با شعله‌ور شدن جنگ‌های داخلی با کردها و اعلام منطقهٔ نظامی در تمامی استان‌های شرق ترکیه در سال۱۹۸۷ م و بسته شدن این منطقه به روی مسافران به بهانهٔ نبود امنیت، ابعاد گسترده تری به خود گرفت.[۴۸]
کلیسای بارتقیموس مقدس[۴۹] واقع در نزدیکی شهر باش قلعه در شرق ترکیه برای ارمنیان، همچون قره کلیسا در ایران، اهمیت مذهبی بسیار زیادی دارد. در محراب کلیسا قبر بارتقیموس قدیس، از حواریون حضرت مسیح، واقع است که از قرن اول میلادی تا سال۱۹۱۵ م زیارتگاه مسیحیان، به خصوص ارمنیان، بوده است و بعد از قتل‌عام ارمنیان و آشوریان منطقه، متروکه و قسمتی از آن تخریب شد. از آنجا که این مکان برای مسیحیان اهمیت بسزایی دارد، برای جلوگیری از مرمت و زیارت آن توسط مسیحیان، به خصوص ارمنیان، درگیری با کردهای منطقه را بهانه قرار دادند و با احداث پادگان در اطراف آن، منطقه را نظامی اعلام کردند.[۵۰]
دیر واراگا[۵۱]واقع در شرق شهر وان، از قرن دهم میلادی مرکز مهم مذهبی و علمی ارمنیان جنوب شرق ترکیهٔ فعلی محسوب می‌شد و تا سال ۱۹۱۵ م فعالیتش ادامه داشت. در این سال بعد از کشتار راهبان آن متروکه گردید و سپس تخریب کلیساهای آن آغاز و با سنگ‌های تراشیده شده خانه‌های روستایی بنا شد. بعد از سال ۱۹۸۷ م روند تخریب سرعت بیشتری به خود گرفت تا جایی که در حال حاضر از هفت بنای اصلی این دیر، سه بنا کاملاً محو شده‌اند و بقیه نیز نیمه ویران اند. یکی از دلایل مهم تخریب نشدن این کلیسا تا سالهای اخیر، کاربرد جدید آن بوده است، چرا که آن را به آغل احشام روستا تبدیل کردند. خوشبختانه در سالهای اخیر روستاییان سعی در حفظ وضعیت فعلی آن کرده‌اند، زیرا گردشگران بسیاری برای بازدید از نقاشی‌های دیواری بسیار زیبای آن (متعلق به قرن دهم میلادی) به آن منطقه مسافرت می‌کنند و ویرانه‌های این دیر قدیمی موجب کسب درآمد شده است.[۵۲]
محاکمه مسببان قتل‌عام
دولت مغلوب عثمانی، که در اکتبر ۱۹۱۸ تسلیم متفقین شد، از یک سو از ترس اینکه مبادا شرایط سهمگین تر و سنگین تری از سوی دول فاتح بر امپراتوری تحمیل شود و از سوی دیگر برای فرونشاندن خشم متفقین و ایجاد وجهی مطلوبتر در دنیا اقدام به برپایی محاکمهٔ عاملان تُرک جنایات جنگی کرد.
در دسامبر ۱۹۱۸، شخص امپراتور عثمانی، فرمانی صادر کرد مبنی بر اینکه عاملان جنایتها و قتل‌عام علیه ارمنیان در جنگ جهانی اول در دوران عثمانی بایستی مورد پیگرد قانونی و مجازات قرار گیرند. سردمداران عثمانی با این اقدام خود سعی داشتند به جهانیان نشان دهند که مسئول این جنایتها تنها گروه کوچکی از ترکهای جوان بودند و نه کل حکومت عثمانی و از سوی دیگر اقدامی بود برای از میدان به در کردن رقبای امپراتوری؛ یعنی، حزب اتحاد و ترقی. به این ترتیب، کمیسیونی از سوی امپراتور برای جستجو و گردآوری مدارک و شواهد جنایات به کار گمارده شد. تمام مستندات و مدارک گردآوری شده برای آغاز این محاکمات مدارکی از خود منابع عثمانی هستند نه منابع خارجی و گردآورندگان آنها نیز ترک هستند.
پس از جنگ جهانی اول بسیاری از این افراد توسط خود مقامات ترک محاکمه و مجرم شناخته شدند ولی به کیفر نرسیدند (غیر از چند تن که توسط عدالت خواهان ارمنی به سزای اعمال خود رسیدند)، البته، تعدادی از آنها، نیز توسط انگلیس و به حکم دادگاه بینالمللی مالتا، به جزیرهٔ مالت تبعید شدند.[۵۳]
اسناد موجود درخصوص کشتار ارمنیان، اعم از تلگرافهای رمزگذاری شده، مکاتبات رسمی دولتی، دستورالعملها و شاهدان عینی، اتخاذ شد. به این منظور، ایالتهای امپراتوری عثمانی به ده ناحیهٔ بازرسی تقسیم و برای هر ناحیه دادیار، قاضی تحقیق و منشیهای لازم به کار گمارده شد. چندین نفر از وزرای دولت ترکهای جوان، رهبران حزب، مسئولان ناحیهای حزب، وکلا، فرمانداران ایالتی، مأموران دولتی و دیگر مقامات رسمی دستگیر شدند. جلسات تحقیقات در سطح دادگاههای شهرستانی در دادگاههای یک، دو و سه، در استانبول، در ۸ ژانویهٔ ۱۹۱۹م برگزار شد. طی جلسات دادرسی تحقیقاتی دربارهٔ رهبران دولت ترکهای جوان به اتهام ارتکاب جنایت صورت گرفت.
فهرست اسامی متهمان کشتار ارمنیان
- محمد طلعت پاشا
از طراحان اصلی قتل‌عام ارمنیان، رهبر حزب اتحاد و ترقیو وزیر کشور(۱۹۱۳ ـ ۱۹۱۷م). او طبق رأی دادگاه نظامی عثمانی به اعدام محکوم شد. وی در ۱۹۲۱ به دست سوقومون تهلیریان به ضرب گلوله از پایدرآمد.[۵۴]
- اسماعیل انور پاشا
از دیگر طراحان اصلی قتل‌عام ارمنیان، عضو کمیتهٔ مرکزی حزب اتحاد و ترقی و وزیر جنگ در ۱۹۱۴م. طبق رأی دادگاه نظامی عثمانی انورپاشا در ۱۹۱۹م به اعدام محکوم شد. او همچنین در ۱۹۲۱م در آسیای مرکزی محکوم به اعدام شناخته شد.
- جمال پاشا
از طراحان اصلی قتل‌عام ارمنیان، عضو کمیتهٔ مرکزی حزب اتحاد و ترقی و وزیر دریاداری و فرماندهٔ ارتش چهارم عثمانی در سوریه در ۱۹۱۴م. وی طبق رأی دادگاه نظامی عثمانی در ۱۹۱۹م به اعدام محکوم شد. وی در ژوئیهٔ ۱۹۲۲م به دست آرداشس گورکیان[۵۵] و پطرس تربوغوسیان،[۵۶] به ضرب گلوله از پا درآمد.
- دکتر ناظم
عضو تشکیلات مخصوص، عضو کمیتهٔ مرکزی حزب اتحاد و ترقی و وزیر آموزش و پرورش عمومی در ۱۹۱۸م. او طبق رأی دادگاه نظامی عثمانی در ۱۹۱۹م به اعدام محکوم و در ۱۹۲۶م به دار آویخته شد.
۲۷ تن دیگر از جنایتکاران محکوم به حبس (با مدت زمان متفاوت) شدند و عدهٔ اندکی نیز به دلیل فقدان مدارک و دلایل کافی تبرئه شدند. این احکام شامل آن تعداد از مجرمان، که به دست انگلیسیها به جزیرهٔ مالتا تبعید شدند، بعدها همین تبعیدشدگان پس از بازگشت، در دوران جمهوری ترکیه، متصدی مقام و منصب در جمهوری ترکیه شدند.
محاکمهٔ مسئولان و مقامات محلی و ایالتی حزب اتحاد و ترقی در ۲۱ ،۲۳ و ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹م صورت گرفت و حکم دادگاه در این مورد در ۸ ژانویهٔ ۱۹۲۰م صادر شد. طبق این حکم، ۳ تن از ۳۶ متهم به ده سال حبس و بقیه نیز به گذراندن دورههای متفاوتی از حبس محکوم شدند. حکم دادگاهی عاملان کشتار در ترابوزان در ۲۲ مه ۱۹۱۹م صادر شد. طبق رأی دادگاه دو تن از هشت تبهکار، غیاباً، محکوم به اعدام شدند. این دو تن عبارت بودند از: جمال عزمی بیگ، فرماندار ترابوزان و نعیم بیگ، مسئول حزب اتحاد و ترقی در ترابوزان. شش نفر دیگر به سپری کردن دورههای متفاوتی در زندان محکوم شدند.
مسببان قتل‌عام
جستارهای وابسته
- نسل کشی یونانیان
- نسل‌کشی آشوریان
- نسل‌کشی کردها
- میراث فرهنگی ارمنیان در ترکیه
- بیانات جهانیان و شاهدان عینی نسل کشی ارمنیان
- ورزش ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی
- ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی
- ارمنی‌های ترکیه
- تاریخ ارمنستان
- یادمان نسل‌کشی ارامنه
- آرمین وگنر
- مسئله ارمنی
- سرکیس طروسیان
- ارمنی‌ستیزی در جمهوری آذربایجان
- کشتار ارمنی-تاتار ۱۹۰۵–۱۹۰۷
منابع
- ↑ Richard G. Hovannisian. “The Armenian holocaust”. Armenian Heritage Press. Retrieved ۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ “Armenian massacres”. Britannica Encyclopedia. Retrieved ۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ “United Nations Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities, July 2, 1985”. United Nations Economic and Social Council. Retrieved ۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ Taner Akçam. “A Shameful Act:The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility”. Henry Holt and Co.، ۲۰۰۷. Retrieved ۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Henry H. Riggs. “Days of tragedy in Armenia: personal experiences in Harpoot, 1915-1917”. Retrieved ۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.). Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group، ۲۰۰۸، ISBN 0-313-34642-9.
- ↑ Noël, Lise. Intolerance: A General Survey. ۱۹۹۴، ISBN 0-7735-1187-3.
- ↑ Schaefer, T (ed.). Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society. Los Angeles: SAGE Publications، ۲۰۰۸.
- ↑ Ralph J. Henham, Paul Behrens. The criminal law of genocide: international, comparative and contextual aspects. ۲۰۰۷.
- ↑ See Levon Marashlian. Politics and Demography: Armenians, Turks, and Kurds in the Ottoman Empire. Cambridge, Massachusetts: Zoryan Institute، ۱۹۹۱.
- ↑ “Resolution on genocides committed by the Ottoman Empire” (PDF). the International Association of Genocide Scholars. Retrieved ۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ David Gaunt. “Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-christian Relations in Eastern Anatolia During World War I”. Retrieved ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ Schaller, Dominik J. and Zimmerer, Jürgen. “Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies – introduction”. Journal of Genocide Research، ۲۰۰۸. جلد ۱۰، شماره ۱ ٬صص ۱۴-. Retrieved ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۰.
- ↑ Council of Europe Parliamentary Assembly Resolution, April 24, 1998.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ ۱۵٫۳ ۱۵٫۴ ۱۵٫۵
اسماعیل رایین، قتل‌عام ارمنیان، چاپ رافست حیدری، تهران، ۱۳۵۱، صفحه ۳۱-۳۲-۳۳. منبع خطا: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «rain» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است - ↑ Rummel R. J. «The Holocaust in Comparative and Historical Perspective». The Journal of Social Issues. Volume 3, no.2. April ۱, ۱۹۹۸. Retrieved April ۳۰, ۲۰۰۷.
- ↑ BBC News - Q&A: Armenian genocide dispute
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Masters,Bruce, Encyclopedia of the Ottoman Empire, 2008,” Armenian Massacres”,page 54-55
- ↑ "ارمنستان". دله دانشنامه ایران. ج. ۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۶. شابک ۱-۵۹-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷. هارشی‌یه بیّه‌یِ 2012-10-24.
- ↑ akhbare-rooz (iranian political Bulletin)
- ↑ BBCPersian.com
- ↑ Robert Melson, Leo Kuper, «Revolution and genocide: on the origins of the Armenian genocide and the Holocaust», University of Chicago Press, 1996. pg 139: «It was in this context of exclusion and war that CUP made a decision to destroy the Armenians as a viable national community in Turkey and the pan-Turkic empire. Thus a revolutionary transformation of ideology and identity for the majority had dangerous implications for the minority. As will be discussed in Chapter 5, the Turkish nationalists revolution, as initiated by the Young Turks, set the stage for the Genocide of Armenians during the Great war»
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_the_Ottoman_Empire
- ↑ Seghbos
- ↑ Shnork
- ↑ Abraham Terzian
- ↑ Tatian
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Confiscated_Armenian_properties_in_Turkey
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_notables_deported_from_the_Ottoman_capital_in_1915
- ↑ Robert M. Labaree. «The "Jihad" Rampant in Persia». هارشی‌یه بیی ۱۲ اکتبر ۲۰۱۱ گادِر.
- ↑ http://tarikhirani.ir/fa/events/3/EventsList//وقایع.و.رویدادها.html?Page=&Lang=fa&EventsId=426&Action=EventsDetail
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Press_coverage_of_the_Armenian_Genocide
- ↑ رضا، عنایت الله، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۷، «ارمنستان»، ص ۶۹۶، چاپ اول: ۱۳۷۵، تهران
- ↑ arkun,aran,The Encyclopedia of Christian Civilization,4 Volume Set,"Armenian Genocide",2011,ISBN:9781405157629,Page 126
- ↑ Richard G. Hovannisian,The Armenian People from Ancient to Modern Times , volume 2 , ISBN:1-4039-6422-x,page 271
- ↑ britannica:Armenian massacres
- ↑ BBC News - Q&A: Armenian genocide dispute
- ↑ Human Rights Association of Turkey, Istanbul Branch
- ↑ BBC News - Q&A: Armenian genocide dispute
- ↑ سوئد نسل کشی ارامنه را به رسمیت شناخت
- ↑ همدردی بی‌سابقه اردوغان برای کشتار ارامنه خبرگزاری انتخاب
- ↑ اوباما: کشتار ارامنه به رسمیت شناخته شود خبرگزاری انتخاب
- ↑ اوباما: کشتار ارامنه به رسمیت شناخته شود خبرگزاری انتخاب
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Morgenthau,_Sr.
- ↑ http://www.docshut.com/ktnmqm/armenian-genocide-dr-martin-niepage-the-horrors-of-aleppo-1975.html
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_cultural_heritage_in_Turkey
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Genocide
- ↑ http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=C980D9BE-CAC1-49DC-995A-8F016E64AB40
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Bartholomew_Monastery
- ↑ http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=C980D9BE-CAC1-49DC-995A-8F016E64AB40
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Varagavank
- ↑ http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=C980D9BE-CAC1-49DC-995A-8F016E64AB40
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Turkish_Courts-Martial_of_1919–1920
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Soghomon_Tehlirian
- ↑ Ardashes Gevorgian
- ↑ Petros Ter Poghosian
- فارسی ویکی‌پدیا بازدید: ۹ تیر 139۳.
پیوند به بیرون
 |
ویکی تلمبار دله بتونّی پرونده‌ئونی که ارمنیون نسل‌کوشی خَوری دَره ره پیدا هاکنین. |
- قتل‌عام ارامنه و مطبوعات وقت خارجی [۱]
- قتل‌عام ارامنه و مطبوعات وقت ایران [۲]
- نابودسازی فرهنگی [۳]
- تخریب آثار فرهنگی ارمنیان [۴]
- نژادکشی ارمنیان در نوشته های پژوهشگران و نویسندگان ایرانی [۵]
- مقاله‌های محققین ایرانی در خصوص نسل کشی ارمنیان [۶]
- نژاد کشی ارمنیان بیانات جهانیان [۷]
- دادگاه ناتمام (فیلم)[۸]
- دو گزیده از کتاب اقدام شرم‌آور تانر آکچام [۹]
- در سال ۱۹۱۵ چه بر سر ارمنیان آمد؟ (تحلیلگر بی‌بی‌سی)[۱۰]
- عکسهایی از قربانیان نسل کشی [۱۱]
- آرشیو روزنامه‌های خارجی در خصوص نسل کشی ارمنیان [۱۲]
- اسناد و گزارش رسمی نژاد کشی ارمنیان [۱۳]
- ارمنی تباران استانبول [۱۴]
- نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی [۱۵]
- کتابهایی در خصوص نسل کشی ارمنیان [۱۶]
- دادگاه ناتمام [۱۷]