رواقیون

زنون رواقی ِموجستمه. وه رواقیونِ مکتب ره بساته.

رواقیون (انگلیسی جه: Stoicism) اتا هلنیستی مکتب بینه که شه فلسفه ره یونان باستان دوره بساتنه و روم دله هم بازار دکتنه و په‌روو پیدا هاکرد بینه. رواقیون گاتنه که آدم هم‌انده که فضیلت په بوره، ونه خِشی و ونه زندگیِ خار بی‌ین (εὐδαιμονία) وسّه کفایت کنده. رواقیون گاتنه اگه آدم خانه اینتی جا جه برسه، ونه یک عُمر فضیلت په دَووشه و روزمره که زندگی کنده هم شجاعت و اعتدال و… ویژگی ره داره تا ونه رفتار آدمیِ طبیعت جه سازگار بوئه. زنون رواقی اینتا طرز فکر و مکتب ره آتن ِباستانی آگورا دله، حدود ۳۰۰ سال پیش از میلاد بساته.

رواقیون و ارسطوی اخلاق دِ مکتبی ره په بَیتنه که فضیلت اخلاق ره تشکیل دائه. رواقیون مردم ره یاد دانه که فضیلت تنها خیری هسته که آدم جه رسنه و دیگر چیزها – سلامتی، ثروت و لذت دستوری – ذاتاً بد یا خوب نینه. خله از رواقیون - سنکا و اپکتتوس واری - گاتنه که چون «فضیلت خِشی وسّه کافی هسته»، کسی که حکیم بوئه، بدبختی ره چاره کنده و ونه دیم-به-دیم قائم اِستنه. رواقیون معتقد بینه که بعضی احساسات باعث وونّه که آدم اشتیباه قضاوت هاکنه و آدم ونه شه حواس ره جمع داره که شه اراده (که وشون گتنه prohairesis) ره داره و مطابق با طبیعت عمل هاکنه. همین‌سه، رواقیون فکر کردنه که فلسفه‌یِ بتترین نشونه این نی‌یه که آدم چتی خِش‌زوونی کنده و سِرونه، بلکه این هسته که اون آدم چتی رفتار کنده. وشون اِشش، آدم که خانه خار زندگی داره، ونه حکماً طبیعتِ قانون ره دونه و ونه نظم ره رعایت هاکنه چون همه چی ونه جا ریشه گیرنه.

تا قرن سوم بعد از میلاد رواقیون روم و یونان دله خله طرفدار داشتنه و حتا وشون میونه مارکوس اورلیوس امپراتوری جه هم برسی بی‌یه. ولی زمونی که قرن چاروم میلادی، رسماً مسیحیت ره رومِ رسمی دین هاکردنه، رواقیون دم دخاته؛ با این چنین، رونسانس دوره بعضی متفکرون که رواقیون ِنظرات ره خوندستنه، نو رواقیون مکتب ره بساتنه و اسا هم مودرن رواقیون مکتب حلا وجود دارنه.

تاریخچه

«رواق» ات جور طاق یا ایوون ِخَوِر گنّه و عربی نوم هسته. وه ره یونانی دله Stoa Poikile (یونانی باستان: ἡ ποικίλη στοά) گتنه که «استویسیزم» نوم ونجه اِنه و غربی زوونون دله این نوم ره هنتا کار وَرنه. رواقیون نوم اونجه جه بمو که وشونِ اولین إستا، زنون، اواخر قرن چهارم قبل از میلاد شی‌یه اتا رواق په نیشت بی‌یه و مردم ونه دور ره گیتنه تا هئی جه شه فکرون ره باوّن و گپ بزنن. این رواق آتن دله دیّه و آگورایِ میدون دله کب بی‌یه و ونه سقف ره اسطوره‌ای و تاریخی نقاشیون بکشی بینه. برعکس اپیکور، زنون دِل وِسته که شه فلسفه ره جایی تعریف هاکنه که مردم راحت ونجه دسترسی دارن. رواقیون ِمکتب ره اوائل «زنونیسم» گتنه ولی این نوم ره بعداً عوض هاکردنه چون رواقیون ِنظر این بی‌یه که وشونِ اساتید بی‌خطا و عیب نینه و نخاستنه وشون مکتب اتا کیش شخصیت حالت ره بیره.

زنون شه اولیه ایده‌ئون ره کلبیون جه بهیت بی‌یه و کراتِس پَلی شاگردی هاکرد بی‌یه و کراتس هم شه آنتیستنس و اونتا هم سقراط شاگرد بینه. خِدی زنون هم شاگردونی داشته که وشون دله کرایسپوس و کلئانتس گت آدم بینه و رواقی ایده‌ئون ره تغییر-تفصیل هدانه. رواقی‌کَری روم و هلنیستی دنیایِ درون خله معروف بیّه و گت-گت آدمون وه ره قبولی کردنه. تا جایی برسی بی‌یه که «گردِ اسکندرِ جانشینون [...] شه ره رواقی معرفی کردنه.»

محققون رواقیونِ اندیشه ره سه مرحله دونّه: اولی زنون جه شروع وونه تا آنتیپاتر. میونی دوره پانائتیوس و پوسیدونیوس گِدِر شنه و آخرین دوره موسونیوس روفوس, جوون سنکا, اپیکتت و مارکوس اورلیوس هستنه. اسا هیچ کتابی نموندسته که مستقیماً دِ دوره اول و دوم جه امه دست برسی بوئه و فقط آخرین دوره جه بعضی منابع باقی بموندستنه.