مارکوس اورلیوس

مارکوس اورلیوس ونه مرمری موجستمه، سنت ریموند موزه دله کته. مقوم کوایستور (fa) — رومِ کونسول — رومِ سناتور — رومِ امپراتور ۷ مارس ۰۱۶۱ – ۱۷ مارس ۰۱۸۰ → آنتونیوس پیوس – کومودوس ← شخصی معلومات بزا-روز 26 آوریل 121 رم بمردن ۱۷ مارس ۰۱۸۰ مِزار سنت انجلو قلعه تشریفاتی لقب آگوستوس بزا نوم Marcus Catilius Severus Annius Verus لقب Verissimus دوره هلنیستی فلسفه ملیت روم باستان (fa) اقامت رم گپ بزوئن زوون لاتین — باستان یونانی زوون زوونی که نوشته لاتین — باستان یونانی زوون پیشه‌ئون سیاستمدار فیلسوف (fa) نویسنده فرمانروای مطلق (fa) خانواده نروا-آنتونی سلسله پی‌یر آنتونیوس پیوس همسر فائوستینا (از. ۱۴۵; ب. ۱۷۵) وچون   لیست… کومودوس Annia Cornificia Faustina Minor (en) Vibia Aurelia Sabina (en) Titus Aurelius Fulvus Antoninus (en) Lucilla (en) Annia Aurelia Galeria Faustina (en) Fadilla (en) Marcus Annius Verus Caesar (en) Domitia Faustina (en) فامیل مالمنیوس اجداد دیگر معلومات تخصصی رشته فلسفه دین روم باستانی دین رِمبِش رواقیون استاد   لیست… Alexander of Cotiaeum (en) — Herodes Atticus (en) — فرونتو — Junius Rusticus (en) — Gnaeus Claudius Severus Arabianus (mul) مهمترین کارون ( قرن 2) مدیتیشن

 

  مارکوس اورلیوس آنتونیوس (لاتین خط جه: Marcus Aurelius Antoninus بزائه‌ی ۲۶ آوریل ۱۲۱ – بمرده‌ی ۱۷ مارس ۱۸۰) اتا روم امپراتور بی‌یه که میون سال‌های ۱۶۱ و ۱۸۰ میلادی حکومت داشته و اتا رواقی فیلسوف هم بی‌یه. وه نروا–آنتونی سلسله دله دنیا بمو و این خانواده‌یِ پنج‌تا خار امپراتور دله، آخرین نفر بی‌یه. وه آخرین امپراتور بی‌یه که پاکس رومانا (رومی صلح) دوره دله دیّه و این صلحِ دوره ونه زمونه سر بیّه. مارکوس اورلیوس سال‌های ۱۴۰, ۱۴۵, و ۱۶۱ بعنوان روم کنسول هم خدمت هکرده.

مارکوس اوریلیوس ِپی‌یر نوم ره مارکوس آنیوس وروس گتنه که قاضی (پرائتور) بی‌یه و ونه مار نوم ره هم دومیتیا کالویلا گتنه. مارکوسِ پی‌یر شه ره ازدواج جه تراجان و هادریان امپراتورها جه وصله بزو ولی وقتی مارکوس سه ساله بی‌یه بمرده و مارکوس ره ونه مار و گت‌ببا داشتنه و گت هاکردنه. اون گدر که امپراتور هادریان ِخوردی ریکا، آئلیوس سزار، سال ۱۳۸ دله بمرده، هادریان باته که مارکوس ِعامی که ونه نوم ره آنتونیوس پیوس گتنه، ونه مه جانشین و ولیعهد بوئه. زمونی که آنتونیوس دست قدرت دکته، شه برار-زا مارکوس اورلیوس ره شه پلی بیارده و وه ره لوسیوس وروس (آئلیوس سزار ِصغیر ریکا) همراه شه وچه قبول هاکرده. همین سال هادریان بمرده و آنتونیوس شاه بیّه. مارکوس اورلیوس که اسا ولیعهد بئی بی‌یه ره بَوِردنه مدرسه و یونانی و لاتین یاد بدانه و وه ره هرودس آتیکوس و مارکوس کورنلیوس فرونتو دست‌بن درس یاد هدانه. وه آنتونیوس ِکیجا، فائوستینا جه سال ۱۴۵ ازدواج هاکرده.

سال ۱۶۱ بی‌یه که آنتونیوس بمرده و مارکوس اورلیوس قبول هاکرده که لوسیوس وروس جه هم‌بازی امپراتور بوو. ونه سلطنت گدر روم ِامپراتوری خله جائون جنگ دکته. ونه شرقی سامون ره اشکانیون نهب شینه که لوسیوس وشون ره شکست هدا و ارمنی شاهون جه درگیر بی‌یه. مارکوس این گدر مارکومانی، کوئادی، و سرمتیون یازیگس اقوام که شمال جه حمله کردنه ره مارکومانیک جنگ دله شکست هدا ولی ژرمنی‌تبارون خط-نشون بکشی‌ین دمباله داشته. مارکوس اورلیوس دستور هدا که روم ِپول دله کمتر نقره دشنن و ونه خالصی ره کمته هاکرده. بنظر اِنه که ونه دوره مسیحیت روم دله ویشته سرکوب بی‌یه ولی هیچ بنویشته‌ای دنی‌یه که سراق هاده مارکوس شخصاً این کار دله نقش داشت بوئه؛ حتا ترتولیان کتاب دله گنه که وه مسیحیون ِمحافظ بی‌یه. سال ۱۶۵ یا ۱۶۶ اتا نخش مریضی دکته و پنج تا دَه میلیون رومی ره طاعون بکوشته که اتاشون لوسیوس وروس بی‌یه که سال ۱۶۹ بمرده.

مارکوس اورلیوس هچکی ره شه وارث و ولیعهد نی‌یشته. ونه کیجا لوسیا بی‌یه که لوسیوس جه ازدواج هکرد بی‌یه و کومودوس احتمالاً ونه ریکا بی‌یه که مارکوس جاسر هنیشته ولی تاریخ‌دون‌ها اینتا مسئله سر گپ دارننه. مارکوس اورلیوس جه اتا شلمون (ستون) و اتا موجستمه هنتا رم شهر دله کته که ونه جنگ دله برنده بیّن ره یاد یارنه. «مدیتیشن» هم کتابی هسه که وه بنویشت بی‌یه و فلسفه موضوع دارنه و رواقیون فکر ره میّن کنده. این کتاب ره هنتا که هنتا هسه، خله گت آدمون تعریف کنّه.

منبع‌شناسی

ویشترین منابعی که مارکوس اورلیوس زندگی یا حکومت خَوِری بنویشتنه، اسا تیکه-تیکه و اکثراً غیرقابل اعتماد هسنه. وشون دله مهمترین دسته تاریخ آگوستی ِزندگی‌نومه‌ها هستنه که ظارا معروف هسته ات دسته نویسنده قرن چاروم میلادی این کتاب ره بنویشت بینه، ولی بنظر اِنه که ات نفر تیناری وه ره سال ۳۹۵ بنویشته و مقار نمو. باقیِ زندگی‌نومه‌هایی که امپراتورها یا وشون ِجیردستون بنویشتنه ره ننشنه اعتماد هاکردن، ولی ات دسته منابع درنه که وشون ره قدیمی‌ته منابع سر جه بنویشتنه و اسا اون منابع قدیمی‌ته (ماریوس ماکسیموس یا ایگنوتوس واری) دیگه امه دست جه نرسی‌یه و این دسته کتابون بتتر هستنه. مارکوس ِزندگی و حکومت بشناسی‌ین وسه هادریان، آنتونینوس پیوس، مارکوس، و لوسیوس وروس زندگی‌نومه ره بنشنه اعتماد هکردن ولی آئلیوس وروس و اویدیوس کاسیوس ره دکّل ننشنه.

ات سری نومه و پغوم که تنک-تِرو بی‌یه ره پیدا هاکردنه که مارکوس ِمعلم (فرونتو)، آنتونی ِدفتردارون وسّه رسنی‌یه و سال‌های ۱۳۸ تا ۱۶۶ شنه.خِدی مارکوس اورلیوس ِفلسفی کتاب، مدیتیشن هم ات جا ونه زندگی خَوِر گپ زنده ولی خله ننشنه تاریخ ونه سر بشتن و دنیوی مسائل جه کمته اشاره دارنه. این دوره‌یِ اصلی منبع، دیوکاسیوس، اتا یونانی سناتور اهل بیتینی نیقیه هسته که رومِ تاریخ ره از اول تا ۲۲۹ میلادی، هشتاد جلد کتاب دله جمع هاکرد بی‌یه. این کتاب خله روم ِنظامی تاریخ بفهمستن وسّه مهم هسته، منتها ونه درنظر بیتن که این مَردی شه سیاستمدار بی‌یه و شه بخاستی و سیاسی ارمون ره داشته که ونه بنویشته سر تأثیر اِلنه. چنتا ادبی منابع دیگر میون هم جزئیاتی دره: جالینوس ِطبیب ِکتاب دله در مورد عادات نخبگان آنتونین، آلئوس آریستیدس ِبنویشته دله در مورد خلق و خوی زمانه، و قوانین اساسی و «رامز ژوستینیان» دله در مورد مارکوس ِحقوقی کارون چیزهایی پیدا وونه. کتیفه و سکه هم علایده بر اینان، خار منبع هستنه.

خوردی

نوم

مارکوس رم شهر دله روز ۲۶ آوریل ۱۲۱ میلادی دنیا بمو. ونه بزا-نوم «مارکوس آنیوس وِروس» (Marcus Annius Verus) بی‌یه، البته منابعی درنه که گنّه این نوم ره ونه پی‌یر بمرده په، شه گت‌پی‌یر جه بیته. وه ره اتا نوم دیگه «مارکوس آنیوس کاتیلیوس سِوِروس» (Marcus Annius Catilius Severus) هم نوم هدا بینه، که ونه بزا-نوم یا نوجوونی دوره شنه، یا اتی دیگر نوم «مارکوس کاتیلیوس سوروس آنیوس وروس» هسته. زمونی که ونه عامی، آنتونینوس که حکومتِ وارث بئی بی‌یه، وه ره شه وچه جا قبول هاکرده و ونه قیّم بیّه، ونه نوم ره رسماً «مارکوس آئلیوس اورلیوس وروس سزار» (Marcus Aelius Aurelius Verus Caesar) بیتنه و شاهی برسی‌یه په، ونه نوم رسماً «مارکوس اورلیوس آنتونینوس آگوستوس» بیّه تا بمرده. اپیفانیوس سالامیس شه کتاب دله ونه نوم ره مارکوس اورلیوس وروس بیارده.

خانواده

مارکوس اورلیوس ِپی‌یر نوم ره «مارکوس آنیوس وروس [سوم]» گتنه. آنی وِری اتا رومی خانواده فامیلی بی‌یه که اون گدر اوکوبی ِمستعمراتی شهر دله دئینه که این شهر ِمکان اسا ایسپانیایِ کوردوبا وَر هسته. وشون ِاصل و رگ شه ایتالیایی بی‌یه و وشون شه شجره‌نومه ره نوما پومپیلیوس جه رسنینه. آنی وِری اواخر قرن اول میلادی، رمِ شهر دله معروف فامیلی بئی‌یه. مارکوس ِپی‌یر ِگت‌ببا رم دله سناتور بیّه و بازنشستِ قاضی بی‌یه؛ ونه گت‌ببا هم سال ۷۳–۷۴ میلادی اشراف دله شه جا ره هاکرده. گت‌ببا ظارا روپیلیا فائوستینا ره بَوِرده که اتا اشرافی کیجا بی‌یه و اینتی نروا-آنتونی سلسله ره بساته؛ روپیلا و سالونیا ماتیدیا خاخِر-بخوندست بینه و سالونیا هم امپراتور تراجان دَدِ بی‌یه.

مارکوس ِمار، دومیتیا لوسیلا مینور (که وه ره دومیتیا ساویلا هم گتنه)، اتا اشرافی زنا بی‌یه و ونه پی‌یر نوم ره پ ساویلیوس تولوس گتنه که خله ونجه ارث برسی بی‌یه (اینتا آسنی ره، اتا نومه که پلینی بنویشته دله، پیدا هاکردنه) ساویلیوس تولوس ِارث دله اتا گتِ آجرسازی هم دیّه که رم ِشهر کناره دیّه و خله سود یارده چون شهر اون گدر دَر گت‌ته بی‌یه و ساخت و ساز زیاد بی‌یه. ونجه اتا ویلا هم برسی بی‌یه که کائلیان سی سر دیّه. مارکوس، شه هورتی مَله دله گت بیّه و شه بنویشته‌ئون دله این ویلا نوم ره خانه باوه، گنه «مه کائلیان».

ونه دومین خانواده، آئورلیا فامیلی ره داشتنه که رومی‌تبار بینه و مارکوس ره ۱۷ سالگی جه، شه ریکا جا گت هاکردنه. آنتونی پیوس که مارکوس ِخورد-پی‌یر بی‌یه، اتا مله جه اِمو که اونجه نوم ره آئورلی فولوی گتنه و روم ِگول منطقه دله بی‌یه.

وَچگی

مارکوس ِخاخِر، آنیا کورنیفیسیا فائوستینا، احتمالاً سال ۱۲۲ یا ۱۲۳ دنیا بمو بوئه. که ونجه بنشنه دربَوِردن که وشون پی‌یر سال ۱۲۴ بمرده که یعنن سه ساله بی‌یه که صغیر بینه. اگر اینتی بوئه، مارکوس وسّه ونه سخت بوئه که شه پی‌یر ره یاد داره ولی وه شه مدیتیشن کتاب دله بنویشته که «حیا و مردونگی» ره شه پی‌یر و ونه اسم-رسم جه یاد بیتمه. ونه مار، لوسیلا، دیگه شی نکرده ولی اون گدر رسم بی‌یه که اشرافی زنان خله شه وچه ره تحویل نیتنه و وچون ره وسّه دایه‌ئون و لـَله‌ئون گت هاکنن. صغیر وچه ره مارکوس آنیوس وروس دوم که وشون گت‌ببا بی‌یه، گت هاکرده و وشون ِقانونی قیّم بی‌یه. لوسیوس کاتیلیوس سوروس، که مارکوس ِشابا (مار طرفی گت‌پی‌یر) بی‌یه هم وشون ِگت هاکردن دله نقش داشته. وه احتمالاً دومیتیا لوسیلا ِخورد-پی‌یر بی‌یه. مارکوس شه پی‌یر-مار ِسِره دله که کائیلن ِسی وَر بی‌یه دله گت بیّه که اتا اشرافی منطقه بی‌یه و ات خله ویلا اونجه دیّه. مارکوس ِگت‌پی‌یر اونجه اتا قصر داشته که لاتران وَر دیّه و مارکوس اونجه رفت-روش کرده. مارکوس اتا بنویشته دله شه گت‌پی‌یر جه تشکر کنده که وه ره یاد بدا چتی «خار بوشه و بدخلقی نکنه». ونه گت‌پی‌یر اتا معشوقه کیجا داشته که ونه زنا بمرده په، ونه وَر دیّه ولی مارکوس ره ونجه خِش نمو. مارکوس خِشحال بی‌یه که خله مجبور نیّه این زنا پَلی دَوو.

اتا موجستمه که مارکوس جوونی ره سراق دِنه (کاپیتولینه موزه). آنتونی بیرلی، ونه مودرنِ زندگی‌نومه‌نویس، این موجستمه خَوِری بنویشته: 'وه یَقِن اتا ناراحت وَچه شنه'.

مارکوس جوونی جه کشتی دکتن و بوکس کا بکردن ره په گیته. وه نوجوونی گدر کشتی‌گیر بی‌یه و بورد بی‌یه یراق‌دکرد کشتی ره یاد بهیته و اتا گروه سالیی نوم دله عضو بیّه که خدای مارس ره پرستش کردنه و اتی مقدس و نمادین سپر ره لت کشینه که ونه نوم «آنسیلیا» بی‌یه و جنگ ِفصل ِشروع بیّن و تموم بیّن ره مردم‌سه یاد یارده. مارکوس شه سِره دله معلم‌سرخانه داشته و اون گدر ِاعیانی خانواده‌ئون دستوری درس بخوندسته؛ وه کاتیلیوس سوروس ِدعاگو بی‌یه که نی‌یشته وه دولتی مدرسه بوره. مارکوس ِاتا معلم که وه ره نقاشی یاد دائه و ونه نوم ره دیاژنوس گتنه، خله ونه سر تأثیر بشته و وه ره فلسفی زندگی هاکردن جه آشنا هاکرده. آوریل سال ۱۳۲ میلادی، دیاژنتوس وه ره یاد هدا که چتی فلاسفه‌یِ لباس ره تن دکانه و یونانی عبا دپوشه. وه بنه سر خاته ولی ونه مار وه ره سیب یشته که تخت سر بخسه. ات‌سری نو معلم ونه وسه بیاردنه که شامل هومری محققون الکساندر، اهل کوتیائوم و تروسیوس آپر، و لاتین ِمعلم توتیسیوس پروکولوس بینه و سال ۱۳۲ یا ۱۳۳ جه شه معلم‌سرخانگی ره شروع هاکردنه. مارکوس الکساندرِ ادبیات درس‌هدائن ِشیوه ره خله قبول داشته. الکساندر ِگپ بزوئن و بنویشتن شیوه که گته متریال و ماده خله سبک جه مهمته هستنه و بیان ونه دقیق بوشه و گال-به-گال هومر جه نقل‌قول یارده، خله مارکوس سر تأثیر داشته و ونه «مدیتیشن» کتاب دله هم این تأثیر میّن هسته.

امپراتور هادریان ِولیعهدی

اواخر سال ۱۳۶ میلادی، هادریان ناخِشی بیته و دَر مِرده و شه ویلا دله تخت سر کب‌بی‌یه. وه لوسیوس سیونیوس کومودوس ره شه جانشین و فرزندخوانده انتخاب هاکرده که مارکوس ِزن‌پی‌یر بی‌یه. اونتی که بعضی منابع گنّه، این انتخاب خله گت-گتون ره چم نیّه. خله ننشنه بفهمستن که هادریان چی‌سه این مردی ره شه جاسر هنیشنی‌یه و احتمال دارنه که وه خاسته نهایتاً مارکوس که حلا خله کم‌سن-سال بی‌یه ره حکومت برسنه. طبق رسومی که داشتنه، کومودوس شه نوم ره تغییر هدا و شه اسم ره «لوسیوس آئلیوس سزار» بیته. وه زمونی که امپراتور بیّه ضعیف و ناخِش بی‌یه و حتا انده وه ره قِد دنی‌بی‌یه که اتا سمبولیک سپر ره تیناری راست هاکنه. آئلیوس ات‌که دانوب درکا پلی دیّه و وردگرسته رم اولین روز سال ۱۳۸ ره سِنایِ مِیلس دله سخنرانی هاکنه ولی همون شو مریض بیّه و انده ونه تن خون سرهاکرده تا فردا-سّه بمرده.

اتا رومی سکه (۱۳۶–۱۳۸ میلادی) که هادریان (جلو، ونه سر ولگِ تاج کته) و ونه خوردی لوسیوس آئلیوس (پشت‌دیم) ره سراق دِنه.

روز ۲۴ ژانویه ۱۳۸ میلادی، هادریان باته که آئورلیوس آنتونیوس، که مارکوس ِعمه‌شی بی‌یه، ونه جدیدِ ولیعهد هسته. هادریان اتا شرط هم بشته که آنتونیوس وسّه دِتا صغیر وچه ره شه جانشینی وسّه گت هاکنه: اولی مارکوس و دومی لوسیوس کومودوس که همون لوسیوس آئلیوس ِریکا بی‌یه. مارکوس من‌بعد شه نوم ره «مارکوس آئلیوس اورلیوس ورسوس» بی‌یشته و لوسیوس نوم ره هم «لوسیوس آئلیوس اورلیوس کومودوس» گتنه. هادریان پیشنهاد په، آنتونیوس ِکیجا که وه ره فائوستینا گتنه هم لوسیوس ِخنه بورده و ونه زن بیّه. مارکوس ظارا خله خِشحال نیّه که هادریان اسا ونه گت‌ببا ونه بوو و ناراحتی جه شه کوچ ره بیته و شه ماری سِره جه بورده امپراتور سِره.

سال ۱۳۸ گدر، هادریان سنا جه بخاسته که مارکوس وسّه استثناء قائل بوون که وه پیش از ۲۴ سالگی کائستور (quaestor) بوو و سنا قبول هاکرده و سال ۱۳۹ جه مارکوس رومِ کنسول بیّه. مارکوس ِخانواده عوض بیّن باعث بیّه که ونه مسیر و هِدار عوض بوو. اگه وه ولیعهدِ وچه نئی‌بو، احتمالاً وسه «triumvir monetalis» مقوم جه برسه که اتا نمادین مقوم بی‌یه که حکومتِ ضرابخنه‌یِ مدیریت ره داشته. وه نهایتاً اونجه جه تونسته رشد هاکنه و لژیون ِدله فرمانده بوو. ولی اگر مارکوس بی‌یه، احتمالاً جای اینتا هِدار ِراه، شی‌یه درس بخوندستن دمباله ره گیته و شهرِ مردم جه وِری‌یه. ولی با اینچنین، وه شه ره گوم نکرده و زمونی که شاهِ خِنه برسی‌یه، شه عادتون جه دست نکشی‌یه. اونتی که ونه زندگی‌نومه‌نویس گنه: «وه همونجور که شهروند بی‌یه مردم جه رابطه داشته، شه ارتباط ره حفظ هاکرده و زندگی دله صرفه‌جویی کرده و شه داشتی-نداشتی ره مواظب بی‌یه.»

این گدر چن نفر خاستنه امپراتور هادریان ره بکوشن که آنتونیوس وشون دَم ره بیته و هادریان شه سِره ره سَر بی‌یشته و بورده کامپانیایِ ساحلی ناحیه دله ویلا بیته و اونجه دیّه. طبیب هادریان ره پرهیز هدا ولی وه پرهیز نکرده و هرچی خاسته خِرده و مستی کرده. وه آخرسر ۱۰ جولای ۱۳۸ ونگ بکرده که آنتونیوس ونه سربالا حاضر بوو و همونجه دکته بمرده. ونه نعش ره بستایی پوتئول منطقه دله تش بزونه. آنتونیوس ِجانشینی خله آرام و بستا انجام بیّه: وه هادریان ِجیردستون ره شه کارِ سر باقی بی‌یشته و سنا جه احترام بی‌یشته و وشون اختیارات ره قبول هاکرده و حتا کسایی که این اواخر خاستنه هادریان ره بکوشن ره نکوشته و وشون جزا ره کم هاکرده. این خار-خِشی رفتار که داشته باعث بیّه که ونه سر «پیوس» لقب ره بلن.

آنتونی پیوس ِولیعهدی (۱۳۸–۱۴۵)

اتا یادگاری سکه که ونه سر آنتونیوس پیوس (۱۴۰–۱۴۴ م) عکس دره. ونه پشت‌دیم ِعکس دله مارکوس اورلیوس و خوردِ فائوستینا نومزه هاکردن عکس ره سال ۱۳۹ میلادی جه، سِراق هدانه و وشون په، آنتونیوس و ونه زنا گتِ فائوستینا هستنه که اتا الاهه‌یِ موجستمه ره دارنه.

اتا رومی دینار که آنتونیوس پیوس دوره شنه و ونه پشت‌دیمِ عکس مارکوس اورلیوس دیم هسته.

هادریان که بمرده په، آنتونینوس خله زود مارکوس ره تن بورده و وه ره سیب بی‌یشته که شه نومزدی ره سیونیا فابیا جه بهم بزنه و در عوض ونه کیجا فائوستینا ره بیره. تا اون گدر فائوستینا هم سیونیا برار، لوسیوس کومودوس، جه نومزه بی‌یه که اونتا ره هم بهم بزونه. مارکوس هم شه خورد-پی‌یر بخاستی ره قبول هاکرده. وه سال ۱۴۰ میلادی جه کنسول مقوم جه برسی‌یه و آنتونیوس ِهمکار بیّه، وه ره سِویر لقب و منصب ره هدانه که شهسوارون ِشیشمین فرمانده جایگاه بی‌یه و رژه دله روز ۱۵ جولای ۱۳۹ شه این مقوم ره نمایش هدائه. بعنوان ولیعهد، مارکوس اتا princeps iuventutis مقوم ره هم بیته که اسب‌سوارون ِمسئول بی‌یه و ونه نوم مارکوس آئلیوس اورلیوس وروس سزار بیّه. وه شه پلی، شه خِد ره گته که: «شه هوا ره دار که سزار دستوری نووشی؛ وگه‌نا شاید ونفش رنگ دله غرق بوی». سنا ونجه بخاسته که گردِ مذهبی گروهونی که اون گدر دینه دله عضو بوو که ظارا گتنه بیّه؛ ولی فقط اتا مدرک دره که وه آروال برارون گروه دله عضو بیّه.

آنتونینوس وه ره باته که بوره تیبریوس ِسِره دله، امپراتوری کاخ پالاتین دله دیّه، درون دوو و مارکوس ونه لینگ دم، "aulicum fastigium" یا درباری تشریفات قائل بوون. مارکوس تلاش کرده تا شه درباری زندگی ره شه فلسفی بخاستی‌ئون جه نزدیک هاکنه و این اَرمون ره فکر کرده که بنشسته انجوم هدائن؛ وه گته «اگه ات جا بنشنه زندگی هاکردن، پس بنشنه خار آدم دستوری زندگی هاکردن. چون قصر دله تومبه زندگی هاکنم، پس اونجه هم تومبه خار آدم بوئم و خار زندگی دارم.» – ولی ونه وسّه اینتی دیّن سخت بی‌یه و شه «مدیتیشن» کتاب دله گنه که حکومت دله دوی‌ین چتی وه ره مزراب اِشته.

مارکوس بعنوان کوئستور خله لازم نیّه اداری کار و فعالیت داره. فقط وسّه زمونی که آنتونیوس دنی بی‌یه، سنایِ پغوم‌ها ره اتا منشی دستوری بخونده. ولی وه اَی گته که دره کاغذ میون غرق وونه و شه معلم، مارکوس کورنلیوس فرونتو، ره شکایت کرده که طاقت نارمه. ونه زندگی‌نومه‌نویس گنه که «وه دولتِ حکومت هکردن وسّه مناسب بی‌یه» وه اتا وظیفه دئیر داشته که وسّه سناتورها وسّه گپ بزنه و سخنرانی هاکنه و همینسه لازم بی‌یه وه ره فن بلاغت (گپ بزوئن) یاد هادن.

روز ۱ ژانویه ۱۴۵, مارکوس دومین دفعه وسّه کنسول انتخاب بیّه. فرونتو اتا نومه دله وه ره باته که ویشته بخسه «تا زمونی که خنه سنا دله سخنرانی هاکنه، ونه رنگ-رو خار بوئه و اونجه بلند-بلند گپ بزنه و گینگ-گینگ نکنه». مارکوس پیش از این، اتا نومه دله بائوت بی‌یه که نخار هسته: «تا اونجه که مه تن ِقِد جه مربوط هسته، شه ره تقویت کمبه. مه سنه دله درد ندارنه. ولی اون زخم [...] مه ره درنه دوا-درمون کنّه و مواظب هستمه که کاری نکنم که وشون طبابت سه مشکل پیش بئه. مارکوس هیچ گدر خله سالم یا قوی نیّه. کاسیوس دیو که سال‌های آخر ونه زندگی کتاب ره نوشته، ونجه تعریف و تحسین کرده که همیشک این مریض تن جه شه وظیفه‌ئون ره خار-خار انجام دائه. آوریل ۱۴۵, مارکوس و فائوستینا هئی دست ره دماستنه و ازدواج هاکردنه؛ وشون رسماً خاخِر-برار بینه ولی سال ۱۳۸ جه وشون ازدواج ره ترتیب هدا بینه. وشون ازدواج جه خله اطلاعات نموندسته ولی خله مهم اتفاق بی‌یه. سکه‌هایی این ازدواج عکس جه ضرب بینه و بازار دله تنک بینه و آنتونینوس بعنوان «Pontifex Maximus» برسی‌یه. مارکوس هم شه نومه‌ها دله شه زنا نوم ره یارنه ولی شه ازدواج خَوِری گپ نزنده.

فرونتو و ونه تحصیل دمباله ره بیتن

سال ۱۳۶ میلادی، مارکوس ِدرس درجه‌ای برسی‌یه که وه ره toga virilis گتنه ولی وه شه تحصیل ره ادامه هدا و گپ بزوئن (بلاغت) ره تمرین کرده. مارکوس سه‌تا یونانی زوون ِمعلم (آنینوس ماکر، کاکنینوس کلر، و هرودس آکیتوس) و اتا لاتین معلم (مارکوس کورنلیوس فرونتو) شه وَر داشته که دِ نفر آخری، شه دوره‌ی بتترین اساتید جا بینه، ولی احتمالاً سال ۱۳۸ که وه شاهِ وچه بیّه، دیگه ونه معلم نموندستنه. یونانی اهمیت انده اون گدر زیاد بی‌یه که وه ویشته یونانی معلم شه وَر یارده. این گدر یونانی زوون ِادبیات دله سوفسطاییون دوم دوره بی‌یه که ات‌جور رونسانس ره مونسته. مارکوس که روم دله گت بئی بی‌یه، شه جول‌ترین و مهمترین گپ ره یونانی زوون جه نوشته.

آتیکوس وسّه داستان درست بیّه: وه اتا پولدار آتنی مردی (احتمالاً امپراتوریِ شرقی نیمه‌یِ پولدارترین کس) بی‌یه که نو وضع جه راضی نیّه و آتن شهر دله وه ره مردم ریک چینه. آتیکوس خله رواقیون جه بد داشته و وشون ره تمبل آدم دونسته و وشون سرنوشت ره باور داشتن ره نقد کرده.بااین‌چنین، مارکوس که ونه په گت بیّه، رواقی بیّه. مارکوس ونه نوم ره شه کتاب دله دکّل نیارنه درحالی‌که وشون تا خله سال هئی جه پغوم-پسغوم داشتنه.

فرونتو خله مردم میون احترام داشته: لاتین زوون ِسختِ رشته دله،وه ره سیسرون په، دومین گتِ استاد اشناسینه و حتا ونه جانشین دونستنه. آتیکوس خله وه ره محل ندائه. مارکوس نهایتاً قرار بیّه که جفت وشون ره کنار دینگنه. فرونتو اینتی که گتنه، لاتین زوون جه تسلط داشته و تونسته عبارتون ره ادبیات دله چرخه‌تو هاکنه و کلمه وسّه هم‌معنی و هم‌واری کلمه بساجه و اشتباه کلمات ره گپ دله جه دربکشه.

ات‌خله پغوم و نومه که مارکوس و فرونتو هئی وسّه رسنینه، هنتا باقی بموندستنه. این نومه‌ها جه میّن هسته که وشون دِ نفر چنده هِدی ره نزدیک بینه و صمیمی گپ زونه؛ مثلاً «مه فرونتو خدافظ، هر کجه دری، مه شیرین‌ترین عشق و لذت هستی» و… مارکوس ات‌گال بورد بی‌یه فرونتویِ زن و کیجا پَلی، که هر دِ نوم کراتیا بی‌یه، و وشون جه سَوِک-سوک گپ زو.

وه شه بزاروز (تولد) اتا نومه فرونتو وسّه هدا که گنه وه ره اونتی دوست دارنه که شه خِد ره دوست دارنه و خدائون جه خانه که وه ره گواه هادن که هر کلمه که لاتین ادبیات جه یاد گیرنه، فرونتو تِک جه یاد بیره. ونه دعا فرونتو وسّه خله تکرار وونه که ظارا فرونتو ویشته گدر مریض بی‌یه و شاید دکال همیشگی نخاری داشت بوئه. یک چپا (یک‌چاروم) نومه‌ئون ونه مریضی جه ربط دارننه. مارکوس اتا جا نویسنه که خانه فرونتویِ تنِ درد ایشالله مه تن درهکفه.

فرونتو هیچ گدر مارکوس ِمعلم‌سرخانه نیّه و شه وکالت ره ادامه هدا و ات کَش وه و آتیکوس هئی جه دادگاه دله درگیر بینه. مارکوس شه نومه دله فرونتو جه التماس کنده که «نصیحت» و اَی «لطف» سر جه آتیکوس ره حمله نکنه. وه ظارا پیش از این، آتیکوس جه بخاست بی‌یه که اولین میس ره وه نزنه. فرنتو جواب دِنه که شاید مارکوس حلا آتیکوس ره دوست دارنه و شاید هم وه راست ره گنه، با این وجود، ونه هر جور هسته دادگاه دله وه ره شکست هاده: «این اتهامات وحشتناک هستنه و ونه وشون خَوری هول و وِلا ره سِراق هدائن. مخصوصاً کسایی که بزوئن و گله‌میس جه گپ زنّه و تهدید کنّه ره ونه سیب بشتن. اگه من وه ره اتا پچیک یونانی نوم هادم، آخر کار نی‌یه.» اسا ندومبی وشون دادگاهِ نتیجه آخرسر چتی بیّه.

سن بیست و پنج سالگی (بین آوریل ۱۴۶ و آوریل ۱۴۷)، مارکوس شه حقوقِ تئوری درس‌های دست خسته بیّه و وه ره ناخِشی بیته. وه شه استاد خَوِری گنه که قاضی پلی هنیشتن و ول-ویاز بکشی‌ین کار نارنه، ولی قاضی بی‌یه و حکم هدائن هسته که نجیب آدمونِ کاره. مارکوس از این که خیالی مناظره و بحث دله ات ور ره بیره-دماسه و ونجه دفاع هاکنه، جه خسته بئی بی‌یه و فرانتو حرف جه دفاع کرده که گته این متعارفِ زوون که دره، ونه درون صداقت دنی‌یه. هر جور که بی‌یه، مارکوس شه درس ره سر هاکرده و شه اساتید ره هم خار-خار شه ور داشته و وشون گپ ِپه شی‌یه. اون گدرِ کاتبون گنّه که وه انده درس په ره گیته، ونه سلامتی ره خطر دمبدا. این تنها نخاش گپ هسته که مارکوسِ وچگی خَوِری بنویشتنه.

فرونتو وه ره هشدار هدا که فلسفه بخوندستن سر دقت هاکنه: «بتتر هسته که هیچ گدر فلسفه یاد بیتن په نشوئی […] تا این که وه ره ناقص و إرب-شرب یاد بیری» فرونتو فلسفه جه بد داشته و آپولونیوس کلسدونی که مارکوس ره فلسفه یاد دائه، ره ریک هچی‌یه. فرونتو فکر کرده که مارکوس چون خانه نطق هاکردن درس ره دپیچنه و ونه کلاس جه در بوره، شونه فلسفه کلاس دله نیشرنه. مارکوس فرونتو جه نزدیک بی‌یه و ونه نخاش گپ ره هم کورمی‌یه.

شاید آپولونیوس اولین کسی بی‌بو که مارکوس ره فلسفه یاد بدا ولی قطعاً ویشترین تأثیر ره کینتوس جونیوس روستیکوس ونه سر بشته. فرونتو این مَردی خَوِر گنه که «وه مارکوس ره نطق و خطابه درس جه دیر إنگو». روسیکتوس خله سن‌دار مردی بی‌یه و مارکوس توم بیست سال گت‌ته بی‌یه. ونه جد، آرولنوس روستیکوس، کسی بی‌یه که دومیتیان امپراتوری گدر وه ره رواقی بی‌یه وسّه بکوشت بینه. بعضی گتنه که ونه حق بی‌یه که سنکا جاسر هنیشه؛ نا فرونتو. مارکوس شه کتاب دله روستیکوس جه تشکر کنده که وه ره یاد بدا «گپ بزوئن دله وه ره جَو نیره، اونچی گمون کنده خَوِری فکر هکنه و بنویسه، اخلاقی بنویشته‌ئون خَوِری گپ بزنه… و خطابه بخوندستن، شعر دَوِستن و خوش‌نویسی ره کنار بله».

فیلوستراتوس گنه مارکوس حتا زمونی که پیرمردی بئی بی‌یه هم روستیکوس پلی درس پس دا:

امپراطور مارکوس خله روستیکوس، بوئوتیایی فیلسوف، وَر شاگردی کرده و ویشته گدر ونه پلی شی‌یه و ونه سِره رفت-روش داشته. لوسیوس که تازه بمو بی‌یه رم، امپراتور ره راه‌دله بدی‌یه و ونجه خَوِر بیته که کجه شونی؟ مارکوس جواب هدا: «حتا اتا پیرمردی وسّه هم خار هسته که یاد بیره. من اسا درشومبه روستیکوس فیلسوف خنه که ات‌چی که هنتا ندومبه ره ونجه خَوِر هایرم.» و لوسیوس شه دست ره راست هاکرده باته: «خِدا، رومیونِ پادشاه این پیرِسَری کیف-کتاب دوش هایته، درشونه مدرسه!»

تولد و مرگ

روز ۳۰ نوامبر ۱۴۷، فائوستینا اتا کیجا دنیا بیارده که ونه نوم ره بشتنه دومیتیا فائوستینا. وه اولین وچه بی‌یه که فائوستینا هاکرده؛ وه بیست و سه سال بعد، اقلاً سیزده‌تا وچه دییر بزا که وشون میون فقط دِ رج دِگالی بینه. روز بعد، اول دسامبر، آنتونیوس دستور هدا که مارکوس ره «تریبون» و «امپریوم» جایگاه هادن که ارتش و امپراتوریِ اوستان‌ها سر قدرت داره. تریبون مقوم دله، وه این حق ره پیدا کرده که هر چار بار که آنتونیوس اتا لایحه ورده سنا، وه اتا لایحه پیشنهاد هاده. ونه تریبونِ مقوم روز ۱۰ دسامبر ۱۴۷ آنتونیوس دست تمدید بیّه. اولین جایی که دومیتیا خَوِری بنویشت هسته، مارکوسِ اتا نومه هسته که فرونتو وسّه هدا و ونه دله گنه که وچه مریض هسته و خِدا بخاهه، ونه نِخاری سر وونه. ونه اشکم هرستا و توتندی نکنده ولی هنتا لاغر هسته و کالش کنده. وه شه نومه دمباله گنه که شه زنا همراهی، خله وچه سر کل-کله کنّه و مشغول هستنه. Domitia would die in 151.

هادریانِ مقبره که مارکوس و فائوستینایِ وچون ره اونجه چال هکردنه.

سال ۱۴۹، ای وچه هاکرده و دِگالی ریکا بزا. این سال ونه وچونِ دنیا بموئن وسّه انده خِشحال بینه که یادگاری سکه ضرب هاکردنه و ونه دله دِتا چلیک وچه عکس ره بکشینه ولی ظارا این وچه خله عمر نکرده چون همون سال دله، ات دیگر سکه بزونه که ونه سر دومیتیا فائوستینا و اتا چلیک ریکا نقش کته و سکه‌یِ بعدی که بزونه فقط همون کیجا عکس ره دارنه و ریکائون دنینه. این دِتا چلیک وچه ره بَوِردنه هادریان مقبره دله چال هکردنه که وشون سنگ‌قور هنتا کته و وشون نوم ره «تیتوس اورلیوس آنتونیوس» و « «تیبریوس ائلیوس اورلیوس» نشون دِنه. مارکوس این اتفاق خَوِر بنویشته که: «هر مردی دعا کنده که من چتی شه وچه ره از دست ندم، ولی شما ونه دعا هاکنی که من چتی ونه بمردن جه نترسم و وه ره تاب بیارم.» وه ایلیاد کتاب جه بائوته‌مثال یارنه که ونه نظر «کِتاترین و آشناترین جمله هسته که […] غم و ترسِ دربَوِردِن وسّه کفایت کنده»:

 ولگ‌ئون،
وا که اِنه بعضی‌شون ره بنه‌سر تنِک کنده،
ونه دستوری، آدم وچه هم اینتی بونه.

– Iliad vi.146

اتی دیگر کیجا ۷ مارس ۱۵۰ دنیا بمو که ونه نوم ره بشتنه «آنیا اورلیا گالریا لوسیا». زمونی بین ۱۵۵ تا ۱۶۱، احتمالاً همون ۱۵۵ سال وَری، مارکوس مار (دومیتیا لوسیا) دکته-بمرده. فائوستینا حدود ۱۵۱ اتا کیجا دیگر هاکرده که ندومبی ونه نوم ره «آنا گالریا اورلیا فائوستینا» گتنه یا اونتا اتی دیگر هسته که سال ۱۵۳ دنیا بمو. اتا ریکا، تیبریوس آئلیوس آنتونیوس، هم سال ۱۵۲ کنارهکته. ونه بزا-سال هم اتا یادبود سکه بزونه که ونه سر دِتا کیجا و اتا چلیک‌ریکا ره سراق دِنه ولی این وچه هم باقی نموندسته و سال ۱۵۶ سکه سر ونه عکس نکته. وه احتمالاً سال ۱۵۲ بمرده که همین سال دله مارکوسِ خاخِر، کورنیفیسیا، هم بمرد بی‌یه. روز ۲۸ مارس ۱۵۸، مارکوس اتا نومه دله بنویشته که ونه اتی دیگر وچه هم دکته-بمرده. مارکوس سینودِ معبد ره شُکر گنه که هرچی مصلحت هسته پیش اِنه. این وچه نوم میّن نی‌یه. سال ۱۵۹ و ۱۶۰، فائوستینا دِتا کیجا دگالی بیارده: فادیا و کورنیفیسیا که وشون نوم ره مارکوس و فائوستینایِ بمرده خاخِرون سر جه بیتنه.

آنتونیوس پیوسِ حکومتِ اواخر

آنتونیوس پیوس موجستمه که بریتانیا موزه کته.

لوسیوس شه سیاسی فعالیت ره سال ۱۵۳ شروع هاکرده و کائستور لقب ره بیته. وه سال ۱۵۴ کنسول بیّه و سال ۱۶۱ ونه کنسولی ره مارکوس همراکِت تمدید هاکردنه. لوسیوس بجز «آگوستوسِ وچه» هیچ لقب دیگری نداشته. ونه رفتار خله مارکوس توم فرق کرده و ویشته ورزش کرده و کشتی گیته. وه ره خِش اِمو که بوره سیرک یا گلادیاتورون کا ره هارشه. وه تا سال ۱۶۴ زن نورده و عذب بی‌یه.

سال ۱۵۶, آنتونیوس دیگه هفتاد سال ره یور بورده. ونه تن انده جان دنی بی‌یه که شه هرسته و وسّه ونه تن ره توک هادن یا قائم لباس دکنن. وه خشک نون خِرده تا وه ره انده قِد هاده که صواحی مراسم وه ره خو نیره. همین‌جور که آنتونینوس سن بالا شی‌یه، مارکوس وظایف ره ویشته کردنه. تا اونجه که سال ۱۵۶ یا ۱۵۷، «praetorian prefect» مقوم ره بیته که هم اداری منشی بی‌یه، هم نظامی. سال ۱۶۰ باتنه که مارکوس و لوسیوس ره هم‌بازی سال بعد وسّه کنسول هاکنن چون یحتمل آنتونیوس ره مریضی سر دخت بی‌یه.

آنتونیوس دِ روز کار داشته بمیره، شه ارثی مِلک دله دیّه که حدود ۱۹ کیلومتر رم جه فاصله دارنه. وه شوم گدر حرص هاکرده آلپاینی پندیر ره بخرده و اون شو وسّه بالا بیارده و فردا وه ره تو بیته. فرداصوی وسّه، ۷ مارس ۱۶۱، وه امپراتوریِ شؤرا ره باته بئن و شه مملکت و شه کیجا ره مارکوس دست بسپارسته. آخرین کلمه‌ای که خاسته بمیره، باته «اعتدال» بی‌یه که ونه زندگی خلاصه ره جا یارنه. این واژه ره باته په، اتی که خال کندی خاسته بخسه، شه دیم ره دگاردنی‌یه و بمرده. ونه حکومت آگوستوس سلطنت تا اون گدر، ویشترین مدت ره داشته و وه تیبریوس جه چند ماه ویشته حکومت هاکرده.

امپراتوری

مارکوس اورلیوس و لوسیوس ورسوس ِتخت هنیشتن (۱۶۱)

مارکوس (چپ اتا) و لوسیوس ورسوس (راست اتا) که وشون موجستمه بریتانیا موزه دله کته.

وقتی سال ۱۶۱ آنتونیوس بمرده په، مارکوس عملاً امپراتوریِ مقوم ره بدست بیارده و ونه تشریفات ره بجا بیاردنه که سلطنت ره شروع هاکنه. سنا ونه سر آگوستوس ایسم ره بی‌یشته و ونه لقب ره «امپراتور» بی‌یشتنه تا رسماً بعنوان «pontifex maximus» برسه که وشون ِرسمی دین ِکاهن اعظم لقب بی‌یه. مارکوس ات‌که شه ره باقی امپراتورها جه متفاوت سراق دائه: ونه زندگی‌نومه‌نویس بنویشته که وه ره اکراه بی‌یه که امپراتوری ِقدرت ره شه دست بیره. این گپ تونده اینتی معنی بوو که وه امپراتوری جه ترسی‌یه یا امپراتوری ِقدرت ره ترس داشته. چون ظارا وه فلسفی جوون بی‌یه که امپراتور بیّن خله ونه دلوس نیّه. با اینچنین، رواقیون ِنظر این هسته که سرنوشت ره ونه گس هدائن و وه گته که مه وظیفه این هسته که امپراتور بووم.

اگرچه مارکوس هیچ علاقه شخصی به هادریان نشون ندائه (وه حتا شه کتاب دله، «مدیتیشن»، ونجه اتا خشک-خالی تشکر نکرده)، ولی احتمالاً شه وظیفه دونسته که هادریان ِجانشینی وصیت ره انجام هاده. یقن، سنایِ میلس خاسته مارکوس تیناری حکومت هاکنه ولی وه باته که لوسیوس ورسوس هم ونه مه هم‌باز بوئه و مه جه برابرِ اختیارات داره. سنا قبول هاکرده و لوسیوس ره هم تموم اون مقوم و القابی که مارکوس ره هدا بینه، هدانه. مارکوس نوم اینجه به بعد رسماً «امپراتور سزار مارکوس اورلیوس آنتونیوس آگوستوس» بیّه و لوسیوس هم شه نوم که کومودوس بی‌یه ره دکش هاکرده و بی‌یشته «امپراتور سزار لوسیوس اورلیوس وروس آگوستوس». این گدر اولین دوره‌ای هسته که روم دله دِتا امپراتور سلطنت ره هم‌باز بینه.

مارکوس و لوسیوس رسماً هم‌باز بینه و وشون اختیار اتا بی‌یه ولی عملاً مارکوس ویشته «اتوکراسی» یا «اقتدار» داشته و هم ونه سابقه بتتر بی‌یه، هم مذهبی دین ِگتِ کاهن مقوم ره تیناری داشته. مردم شه دونستنه که واقعاً مارکوس اصلی امپراتور هسته. ونه زندگی‌نومه‌نویس گته: «وروس هم مارکوس جه اطاعت کرده [...] همونتی که اتا سروان شه سرهنگ جه ونه اطاعت هاکنه.»

همون گدر که سنا وشون ره امپراتور اعلام هاکرده، ات‌دقستی بوردنه کاسترا پرایتوریا که محافظون ِگارد اونجه کمپ داشتنه. لوسیوس اونجه سربازون وسّه گپ بزو و گارد وشون ره «امپراتور» خطاب هاکردنه و طبق سنتی که وجود داشته، لوسیوس سربازها ره قول هدا وشون ره اتا مخصوص هدیه هاده. این هدیه (دوناتیو) ظارا خله زیاد بی‌یه و هر نفر پنج هزار دینار دانه که چند سال ِمزد قایده بی‌یه و درعوض گارد اینتی قسم خردنه که نو امپراتور جان ره بخرینن. از اونجه که وشون ِسلطنت تخت سر هنیشتن خله راحت و بی‌رقیب-رقبا بی‌یه، شاید خله لازم نیّه که اینتی سربازها ره باج هادن ولی ضمانتی بی‌یه که اگه بعداً نظامیون ره لازم داشتنه و مشکل ور بخردنه، وشون پشتی ره هاکنن. مارکوس که تخت سر هنیشته، رومِ پولِ ارزش ره کمته هاکرده. وه باته که سکه‌هایِ نقره‌یِ خالصی ره ۸۳٫۵٪ تا ۷۹٪ هاکنن – اینتی سکه‌ئون وزن ۲٫۶۸ گرم (۰٫۰۹۵ اونس) جه کم بیّه و ۲٫۵۷ گرم (۰٫۰۹۱ اونس) جه برسی‌یه.

ظارا آنتونیوس وسّه هم اتا تشریفاتی تشییع جنازه بیتنه و مفصل مراسم بی‌یشتنه. اون گدر باور داشتنه که اگه ونه لاش ره بَوِرن جای خاصی بستنن، ونه روح تش دله بریم انه و آسمون وَری شونه و بهشت جه رسنه. مارکوس و لوسیوس سنایِ میلس جه بخاستنه که آنتونیوس ره خدایی ِمقوم هادن و سنا قبول هاکرده و اتا ملّا که این کارِ مخصوص بی‌یه ره بیاردنه که وه ره تش هاده. ونه کلین ره هادریان و مارکوسِ بمرده وچون پلی چال هاکردنه. جایی که آنتونیوس پیش از این شه زنا، دیوا فاستینا، وسّه بسات بی‌یه ره آنتونیوس و فائوستینا معبد نوم هدانه و این معبد هنتا سن لورنزویِ کلیسا وَر، میراندا دله باقی هسته.

آنتونیوس وصیت هاکرده که ونه مال-منال فائوستینا جه برسه. (مارکوس هم شه زنایِ برسی ارث جه نیاز نداشته و حتا زمونی که امپراتور بیّه په، شه پول ات‌که ره هدا شه مارِ برارزا ره؛ Ummius Quadratus.) فائوستینا سه‌ماهه باردار بی‌یه که ونه شی امپراتور بیّه. وه این گدر خو دله بدی‌یه که دِتا مَر دنیا یارنه که اتا، اتی دیگر جه بیزدارته هسته. روز ۳۱ آگوست، ونه دِگالی وچون لانوویوم دله دنیا بمونه: ت. اورلیوس فولووس آنتونیوس و لوسیوس اورلیوس کومودوس. این دِ تا وچه همون روز دنیا بمونه که کالیگولا هم دنیا بمو ولی طالع‌بین‌ها و ستاره‌شناسون دِگالیِ فال ره مساعد دینه. این دِتا شازده‌یِ نقش ره هم سکه سر بکشینه و وشون‌سه جشن بیتنه.

حکومت اوائل

مارکوس که حکومت برسی‌یه، همون اول شه یازّه ساله کیجا، آنیا لوسیا، ره برسنی‌یه لوسیوس شی‌خانه (درحالیکه بصتینکلا وشون دِتا رسماً برار بینه!). وشون عاروسی دله اتا جدیدِ شیوه پیش هایتنه که فقیر و صغیر وچون ره ویشته حکومت کومِک هاکنه. مارکوس و لوسیوس ره مردم تحویل بیتنه و وشونِ مردمی بی‌ین و این که شه فینگلی ره هوا ندانه، ره خِش داشتنه. این دوره آزادی بیان وجود داشته؛ اینتی که مارولوس، کمدی‌نویس، تونسته امپراتور ره کَتره باوه و ونجه انتقاد هاکنه. تاریخ‌نویسون باتنه: «هچکی پیوس ِنرم‌نرم سیاست ره کنار نینگو.»

مارکوس چنتا مهم مقوم ره امپراتوری دله جابجا هاکرده: «ab epistulis» سکستوس کایسیلوس کرسنس ولوسیانوس (مسئول مکاتبات امپراتوری) ره بجای تیتوس واریوس کلمنس جایگزین هاکرده. کلمنس اهل استان مرزی پانونیا بی‌یه و اتا جنگ دله مورتانیا جه بجنگست بی‌یه. وه تازگی پنج‌تا ولایتِ دادستان بئی بی‌یه. وه آدمی بی‌یه که اگه مملکت ره نظامی بحران دکت بی‌بو، تونسته امپراتور ره تن بئه. لوسیوس وولوسیوس مائسیانوس، مارکوسِ قدیمی معلم‌سرخنه، که اون گدر مصر دله فرماندار بی‌یه، وردگرسته رم تا سناتور بووشه و ات‌شرِ خزانه‌دار (aerarium Saturni) بوو. وه ات‌که پئی‌ته کنسول هم بیّه. فرونتویِ دوماد، گایوس آئوفیدیوس ویکتورینوس، هم فرماندار بیّه و ژرمانیا سوپریور منطقه‌یِ والی بیّه.

فرونتو روز ۲۸ مارس، صبحِ جمندر، وردگرسته شه سِره، رم دله. وه تا بشنوسته که ونه شاگردون مقوم عوض بیّه، راه هکته. وه مارکوس وسّه پغوم-پسغوم هدا ولی مستقیم جرأت نکارده ونه وسّه نومه برسنه. فرونتو خله شه جه افتخار کرده که ونه شاگرد امپراتوری جه برسی بی‌یه. وه زمونی که سال ۱۴۳ میلادی خاسته کنسول بوو، شه سخنرانی دله باته: «[مارکوس] اون گدر اتا طبیعی استعداد داشته که إسا قشنگ شه خِد ره سِراق دِنه. إسا ونه محصول ره وینّی و تونّی وه ره بچینین.» فرونتو اینجه فقط مارکوس خَوِری گنه، هچکی دکّل لوسیوس ره اشاره نکنده.

فرونتو اونتی که مارکوس ره دوست داشته، لوسیوس جه علاقه نداشته چون ونه سطح ره پایین‌ته دونسته. لوسیوس ات‌کش ونجه بخاسته وه و ونه رفخ میون داوری هاکنه که کمین کاکَرون که وشون دِتا گنّه، بتتر هستنه. مارکوس هم فرونتو وسّه نومه بنویشته و باته که چچی کتاب خوندنه – کوئلیوس و ات‌که سیسرو – و شه خانواده خَوِری گپ بزو. وه فرونتو ره باته که مه کیجا مریض-مبتلا هسته و رمِ هوا ون‌سه خار نی‌یه، ات‌که مه وسّه خار-خار چی بنویس که بخوندم و مه تَش‌وَشه دخاسه. مارکوسِ حکومت اوائل خله آرام بی‌یه و وه تونسته شه وقت ره فلسفه بخوندستن و مردمِ اوضاعِ په‌گیری جه بگذرنه. ولی زود وضع وردگرسته و ونه آرامش دوره سر بیّه؛ اتا سکه که سال ۱۶۱ ضرب هاکرده، این موضوع ره سِراق دِنه.

اتا نقاشی که مارکوس اورلیوس ره سِراق دِنه که مردم دست نون دِنه. وه ره سال ۱٬۷۶۵ جوزف-ماری وین بکشی‌یه.

سال ۱۶۱ پئیز ما یا ۱۶۲ بهار ما بی‌یه که تایبر روخنه لاهیز هاکرده و ونه ئو رم ِشهر ره سرهایته. مردمِ مال ره ئو وَرده و قحطی دکته. مارکوس و لوسیوس شخصاً اخبار ره دمبال کردنه. اون گدر رسم بی‌یه که امپراتورها زمونی که ایتالیا وَری شهرون ره قحطی کَته، شه کیوونی‌گیریِ امبار سر ره وا کردنه و مردم خِراک جه رسینه.

فرونتو این سال‌ها پشت-به-پشت مارکوس وسّه نومه رسندی‌یه. وه شه پلی خال کرده که چون مارکوس وظایف و مقوم ویشته بیّه، اسا ونه درس هدائن همیشه جه مهم‌ته هسته. وه حس کرده که مارکوس که پیش از این فصاحتِ درس ره کنار بی‌یشت بی‌یه، اسا ات‌کش دیگه خانه این درس په ره بیره. فرونتو وه ره گته که ونه مقوم چتی فلسفه جه وَرا نی‌یه و این دِ میون فرق-فصل دره: «سزار، فرض هاکن توندی کلینتس و زنون عقل جه برسی، ولی ته شه اراده ره دارنی، نا وشون دسوری فلاسفه‌یِ کال‌چرم جمه ره».

مارکوسِ حکومتِ اوایل، فرونتویِ زندگیِ بتترین روزها بی‌یه: «مارکوس رمِ مردم وَر بخاستی هسته، رَزِم امپراتور، شاگردی که مه دلوس هسته و شاید همه توم مهم‌ته، هم‌اتنچی که ممکن بی‌یه، فصاحت دارنه» مارکوس زمونی که اتا شهر ره زلزله دکته، بورده سنایِ میلس دله گپ بزو که شه مهارت ره بلاغتِ درس دله نشون هدا. وه فاجعه‌یِ جولی ره گپ جه دیار هاکرده و سناتورها نظر ره جلب هاکرده. فرونتو این سخنرانی جه خله تعریف هاکرده.

ایران جه جنگ هکتن (۱۶۱–۱۶۶)

اتا سکه که ولاش چاروم حکومت شنه.
ونه جلو یونانی خط جه بنویشته: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΒΑΣΙΛΕΩΝ ΔΟΥ, ΑΡΣΑΚΟΥ ΒΟΛΑΓΑΣΟΥ, ΕΠΙΦΑΝΟΥΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΟΣ و ونه پشت ΔΙΟΥ کلمه دره که یعنن شاهونشاه. سال ΔΟΥ = ΥΟΔ΄ = 474 = 162–163.

آنتونیوس شه وصیت‌نومه دله فقط خارجی کشورون و دولتون جا بنالست بی‌یه. اتا وشون دله ولاش چاروم بی‌یه که اواخر تابستون یا اوائل پئیز ماه ۱۶۱ میلادی روم وَری لشکر بکشی‌یه. ولاش شه لشکر ره بَوِرده ارمنستون منطقه ره اشغال هاکرده و شاهی که رومیونِ وَر دیّه و وشونِ رسن‌دوست بی‌یه ره درهاکرده و پاکوروس که اشکانیون خاندان جه بی‌یه ره ارمنستون ِشاه هاکرده. مارکوس سداتیوس سوریانوس که کاپادوکیه‌یِ فرموندار بی‌یه و اتا قِد-دار نظامی آدم بی‌یه، این گدر ایران-رومِ سامون‌سری ولایت ره داشته و ارمنستون درگیری ره دمبال کرده.

ات مردی که ونه نوم ره الکساندر آبونوتیخوس گتنه، بورده سوریانوس پَلی و وه ره قول هدا که ته راحت توندی ارمنستون ره اشکانیون دست جه بیری، سروانیوس هم اتا لژیون گروه داشته که وه ره بیته و راهی بیّه ولی اتا اشکانی سردار، خسرو نوم، ونه دم ره همون اول راه بیته و فرات روخنه وَر، وه ره تله دینگو. سه روز نگذشته که سروانیوس شکست ره قبول هاکرده و شه ره سم هدا-بکوشته و ونه لژیون ره اشکانیون کور-کاشم هاکردنه.

روم ِامپراتوری ره چن جا دیگر جه هم تهدید کاردنه؛ بریتانیا، رائتیا و آلمانِ بالادست جه وحشی ژرمنی قبائل خاستنه سامون جه بگذرن و ات‌دسته تائونوس کوهستون جه رد بینه و لایمز ِدیفار جه بگذشتنه. مارکوس حلا آماده نیّه. وه اون گدر تازه امپراتور بئی بی‌یه و آنتونیوس دوره هم هچّی نظامی تجربه نداشته و ونه دوره فقط وه ره دفتری کار دانه.

أی نخش خَوِر هم إمو: سوریه‌یِ رومی فرموندار هم اشکانیون جه جنگ دکته و فرار-هاکرد عقب هنیشته. کمکی نیرو راهی هاکردنه که اشکانیون دم ره بیرن. «پ. جولیوس جمینیوس مارکیانوس» که اتا آفریخایی سناتور بی‌یه و لژیون دهم ره شه دست داشته، ویندوبونا (وین) وَری جه، راه دکته که بوره کاپادوکیه و هارشه اونجه چه خَوِر هسه. سه تا لژیون هم برسنینه شرق طرفی: مینرویایِ لژیون اول، بـِن شهر جه راه دکته، آدیوتریکس لژیون دوم، آکینسوم جه راه دکته، و مقدونیه‌یِ لژیون پنجم، تروئسیمس جه راهی بیه.

شمال سامون خله استراتژیکی، ضعف و نخص داشته و ونه فرماندارون ره بائوت بینه که تا تونّه جنگ نکفن. مارکوس آنیوس لیبو، مارکوسِ اولین عامی‌پسر، سوریه‌یِ نو فرموندار انتخاب بیّه. ونه اولین کنسولی دوره سال ۱۶۱ جه بی‌یه، پس وه این گدر حدود سی سال سن داشته، و بعنوان اتا پاتریسین، خله نظامی تجربه نداشته و بی‌تجربه آدم بی‌یه. مارکوس اینجه نشون هدا که اتا قابل اعتماد آدم ره، اتا با استعداد آدم جه ویشته ترجیح دِنه.

مارکوس اورلیوس ِسکه که ونه سر اتا الاهه نقش ره بکشینه و ونه دست سپر دره که ونه سر بنویشتنه 'VIC(toria) PAR(thica)' که إشاره دارنه که پارتی‌ئون (اشکانیون) ره جنگ دله شکست هدانه.
ونه دیگه بنویشته‌ئون: M. ANTONINVS AVG. / TR. P. XX, IMP. IIII, CO[N]S. III.

جنگ که سر بیّه، مارکوس چار روز بورده مرخصی. وه خله اضطراب داشته و خاسته آروم بوو و همینسه این چار روزی ره آلسیوم ِساحل‌کنار تفریح هاکرده. وه فرونتو نومه دله گنه که ونه دل نَوِنه شه تعطیلات خَوِری بنویسه. فرونتو جواب باته: «چچی؟ یعنن ته بوردی آلسیوم که چار روز ره دِرِستی بازی و شوخی هاکنی؟» وه مارکوس ره تشویق هاکرده که استراحت هاکنه و شه پیش‌ته امپراتورون دسوری بوئه (آنتونیوس ورزش کرده، ماهی گیته و کؤمدی إشائه) وه حتا اتا آسنی مارکوس وسّه تعریف کنده که خدائون چتی روز ره دِ قسمت رَسِد هاکردنه و نصف ره صواحی بشتنه، نصف دیگه ره شو هاکردنه؛ ظارا مارکوس اون گدر شو-شو نخاته و قضایی پغومون ره خوندسته. مارکوس نتونسته فرونتویِ نصیحت ره عمل هاکنه و گته که أنده ونه سر وظیفه دره که وقت ندارنه شه سر ره بَرِکه. مارکوس، فرونتوی نصیحت ره باعث کنده که شه ره دیم‌لیس هاده: '«شه پلی گنی «خار هسته که وه ره سفارش-نصیحت هاکنم! وه ونه استراحت هاکنه و راحت بوو» این وظیفه ره جان بسپارستن! هچکی ته قایده ندونده که وه لامصّب چتی‌ئه!»

سوریه‌یِ هرزه سربازون ویشته گدر انطاکیه‌یِ کاواره‌ئون دله ول بینه

فرات ِروخنه، رقه، سوریه

فرونتو اتا کشه بخوندستنی مطلب مارکوس وسه راهی هاکرده، و چون خاسته ونه تشه-وشه ره ایرانیون جنگ خَوِری دخاسنه، اتا بلند و منبع‌دار متن که تاریخ جه ارجاع دائه، ونه وسه برسنی‌یه. إسا اینتا فرونتویِ بنویشتی ره De bello Parthico (پارتی‌ئونِ جنگ خَوری) نوم جه چاپ کنّه. فرونتو این رساله خَوِری گنه که رومِ تاریخ دله اینتی‌چی بنویشت هسته، ولی همیشک روم پیروز وونه: «همیشه و هرکجه [مارس] أمه مشکل ره گیرنه و گِردِننده و أمه وحشت ره پیروزی جا عوض کنده.»

سال ۱۶۱–۱۶۲ زمسون دله، خَوِر بمو که سوریه وَری مردم هِرستانه و شورش بیّه و روم دله تصمیم بهیتنه که لوسیوس ره شخصاً برسنن که پارتی‌ها جه جنگ دکفه. لوسیوس تا مارکوس، لوسیوس قوی‌ته و ذیل مردی بی‌یه و همین‌سه نظامی عملیات وسه مناسب‌ته بی‌یه. لوسیوسِ بیوگرافی‌نویس جالب دلیل یارنه که چه وه ره انتخاب هاکردنه: [سناتورها] خاستنه ونه نقطه ضعف ره دگاردنن تا ونه نقطه قدرت بوه، تا جنگِ وحشت باعث بوو که شه اخلاق ره تغییر هاده و سرصاب بوو که بصتینکلا امپراتور هسته.بهرحال، سنا رضایت هدا و ۱۶۲ تابستون‌دله، لوسیوس بورده جنگ. مارکوس هم رم دله بموندسته، چون شهر دله وسه اتا امپراتور دووشه.

لوسیوس ره که برسنینه جنگ، ویشته انطاکیه شهر دله دیّه؛ زمستون وسّه اتا خنه لائودیسئا و تابستون وسّه اتا یلاق، دافنه (انطاکیه نزدیکی) داشته. ونه مخالفون گتنه که وه لاکچری زندگی کرده، و شو-شو شی‌یه تا صوی قمار کا کرده، و بازیگرون همراهی شه‌خد ره خِش داشته. لیبو همون جنگِ اوایل دکته-بمرده؛ شاید هم لوسیوس وه ره بکوشت بوئه.

لوسیایِ مرمری موجستمه، ۱۵۰–۲۰۰ میلادی، که باردو موزه تونس دله کته.

جنگِ اواسط، یحتمل ۱۶۳ یا ۱۶۴ پئیزماه، لوسیوس اتا سفر بورده إفسوس که مارکوسِ خاخِر، لوسیا، ره بَوِره. مارکوس عاروسیِ تاریخ ره عقب دمبدا؛ شاید ونه گوش برسی بی‌بو که لوسیوس دیر-شر زن‌بازی کنده. لوسیایِ سیزه‌سالگی تولد، ۱۶۳ ِمارس دله بی‌یه و هر تی حٮساب هاکنی، پونزه سال جه نرسی بی‌یه لوسیایِ همرکت ونه مار فائوستینا و لوسیوسِ عامی (که ونه پییرِ خورد-برار بی‌یه) م. واتلنوس سیویکا بربروس دئینه. مارکوس این مردی، سیویکا، جه بخاسته که هارشه لوسیوس اونجه چی کار کنده چون لیبو که نظارت ره بعهده داشته، همون اول دکته-بمرده. مارکوس احتمالاً برنومه دچی بی‌یه که وشون‌ها ره تا سمیرنا پیشی هاده ولی این کار ره نکرده. وه فقط تا بندر بورده و وشون ره لوتکا سوار هاکرده و شه پئی هاکرده. وه سریع دگرسته رم تا شه پروکنسول‌ها ره دستور هاده که مُخبر بوئن که این گروه ره کار ندارن.

ارمنستونِ نیشتگا (=پایتخت) آرتاشاتا ۱۶۳ سال دله إشغال بیّه. تا خاسته سال سر بوه، لوسیوس که دکّل شه لینگ ره جنگِ میدون نی‌یشت بی‌یه، شه لقب ره «ارمنیاکوس» بی‌یشته ولی مارکوس تا تونسته، اینتا لقب ره تأیید نکرده. با این چنین، زمونی که لوسیوس باته امپراتور لقب ره خانه، مارکوس رد نکرده و باته دومین امپراتوری لقب ره ونجه هم‌باز وونه.

إشغال‌بئی ارمنستون ره رومی معماری جه نو بساتنه. ۱۶۴ سال، اتا نو نیشتگا، کاینه‌پولیس (یعنن «نو شهر»), ارمنی‌ها وسّه بساتنه. و اتا جدیدِ شاه وشون وسّه بی‌یشتنه که اتا رومِ سناتور و کنسولِ رتبه‌دار بی‌یه و اشکانی تبار داشته: گایوس جولیوس سوهائموس. حتی ونه تاج‌گذاری ره ارمنستون دله نکردنه و همون انطاکیه یا إفِسوس دله ونه سر تاج دینگونه. سوهائموس نوم اتا سکه سر بنویشت هسته که ۱۶۴ سال شٮنه و ونه لقب اونجه Rex armeniis Datus هسته. اینتا سکه‌یِ سر نقش دکشی بینه که لوسیوس تخت سر نیشته و سوهائموس ونه پلی إستا و سلام دِنه.

همون ۱۶۳ سال دله، پارتی‌ها اتا شهر دیئر اسروئن که ادسا وَری دیّه، ره بیتنه و شه بخاستی شاه ره اونجه بی‌یشتنه که حکومت هاکنه. تلافی وسّه، روم ارتش فرات پایین‌دست بمو و جواب هدا. سال تا خاسته سر بوو، روم ارتش أی دگرسته شمال وَری و دائوسارا و نیکفوریوم شهرون ره پارتیون دست جه بیته. تا وشون‌ها فراتِ شمالی چله ره بیتنه، اتی دیئر ارتش که ارمنستون دئینه ره راهی هاکردنه جنوب تا آنتیموس (اتی شهر همون ادسا وَری) ره بَیرن.

بگذشته تا ۱۶۵ سال بیه؛ این گدر روم نیرو برسنی‌یه بین النهرین وَری. ادسا شهر ره أی بیتنه و مانوس شهر دله حاکمی که اشکانیون فراری هدا بینه ره دِباره شه جاسر دینگونه. اشکانیون کینگ هنیشتنه و پئی-پئی بوردنه تا نصیبین شهر ولی رومی‌ها وشون ره تنگه گیر دمبدانه و محاصره و اسیر هاکردنه و بعضی‌شون دیم به ئو بزونه و دکتنه دجله درون. اتا ارتش دیگه هم فرات وَری شی‌یه و دورا شهر ره جنگ پشتی بیته.

سال که سر بیّه، کاسیوسِ ارتش برسی بینه بین‌النهرینِ دِتا اصلی شهرِ لوش پلی: سلوکیه که دجله‌یِ راست‌وَر کب بی‌یه و تیسفون که درکایِ چپ‌وَر دیّه. رومی‌ها تیسفون ره إشغال هاکردنه و ونه سلطنتی کاخ ره تش هدانه. سلوکیه، که ونه اهالی هنتا یونانی بینه و قبلاً سلوکیون ِنیشتگا بی‌یه و اسکندر جانشین‌ها اونجه ره بسات بینه، تسلیم بَینه و شه شهرِ دروازه ره وا دینگونه که رومی‌شون دله بئن. ولی لوسیوس رحم نکرده و شهر ره غارت هاکردنه. تاریخ‌نویس‌ها خله توجیه و دلیل یارنه که چه وه اینتی دستور هدا؛ رسمی گزارش گنه که سلوکیه‌یِ مردم شه ایمان ره بشکنی بینه و وسته تنبیه بئی بوشِن.

کاسیوسِ ارتش ات‌که نداری و وشنایی بکشینه و تلاف هم هدانه ولی درعوض سلوکیه شهر ره بهیتنه. لوسیوس شه ره «پارتیکوس ماکسیموس» لقب هدا و مارکوس همرکت وشون ره أی «امپراتورِس» نوم هدانه و «سومین امپراتوری» نوم ره شه سر بشتنه. کاسیوس ارتش أی این‌صوه ۱۶۶ سال، میدون دکته و دجله جه یور بورده که دکفه ماد منطقه دله. لوسیوس أی شه ره «مادیکوس» لقب هدا، امپراتوری هم «چارومین امپراتوری» لقب ره بیته. مارکوس هم ات‌که بگذشته په، «پارتیکوس ماکسیموس» لقب جه اٮستٮفاده هاکرده. همون سال، اکتبر دوازهم، مارکوس اعلام هاکرده که ونه دِتا ریکائون آنیوس و کومودوس، ونه ولیعهد و جانشین هستنه.

ژرمنی قبایل جه جنگ دکتن (۱۶۶–۱۸۰)

اتا صحنه که مارکومانیک جنگون ره بصتینکلا سٮراق دِنه؛ ۱۷۶–۱۸۰ شٮنه و یحتمل مارکوس اورلیوسِ طاق نصرت په کپ‌بی‌یه.

اوائل دهه ۱۶۰ میلادی، فرونتویِ ناتنی ریکا، ویکتورینوس، ره راهی هاکردنه آلمان وَری. وه شه زن-وچه ره هم پیش دینگو و شه همراه بَوِرده (ونه اتا ریکا هم فرونتو پلی، رُم دله، بموندست بی‌یه). شمالی سامونِ وضعیت خله بدجور-به‌چم بنظر رسی‌یه. اتا سامون‌سرِ پُست ره قبائل رِقِد بدا بینه و خال‌کردی که مرکزی و شمالی اروپای مردم ره تشه-وشه دکت بی‌یه. رومی افسرون میون فساد دکت بی‌یه؛ ویکتورینوس مجبور بیی بی‌یه که اتا لژیون که رشوه گیته، عذر ره بخائه.

تجربه‌دار فرماندارون ره بجای اشرافی و سلطنتی خانواده‌ئون و نزدیکان رسندینه اونجه. لوسیوس داسومیوس تولیوس توسکوس، که هادریانِ اتا دیرِ فامیل بی‌یه، ره راهی هاکردنه بالادست پانونیا که مارکوس نونیوس ماکرینوس جاسر فرمانداری هاکنه. پایین‌دست پانونیا ره اتا گمنام فرماندار که وه ره تیبریوس هاتریوس ساتورنیوس گتنه، شه دس داشته. زمونی که مارکوس ایالیوس باسوس بورده انطاکیه که اشکانیون جنگ دله شرکت هاکنه، مارکوس سرویلیوس فابیانوس ماکسیموس ره پایین‌دست موئسیا جه برسنینه بالادست موئسیا. پایین‌دست موئسیا ره پونتیوس لائلیانوسِ ریکا اشغال هاکرده. داکی‌ئون اینجه هنتا سه دسته دئینه و وشون ره اتا پرائتورینِ سناتور و دِتا پروکوراتور فرمون دانه. صلحِ وضعیت پایدار نیّه؛ پایین‌دست پانونیا دله لژیون دنی بی‌یه.

۱۶۰ دهه جه شروع بیه؛ ژرمنی قبایل و باقیِ نورمنی مردمون که شمالی سامون په دئینه، دکلستنه رومِ سامون دله و خصوصاً گول (إسایِ فرانسه) ره بئیتنه و دانوب جه بگذشتنه. وشون یحتمل این‌سه رع بیتنه که شرق جه اتی دیئر قبایل وشون ره پلغ هدا بینه و مزراب بی‌یشت بینه که غرب وَری بئن. اولین حملات ره چاتی سال ۱۶۲ هاکرده که بالادست آلمانیا ره خاسته بیره ولی وه شکست بخرده.

مارکوس اورلیوسِ برنزی مدالیون (۱۶۸ م). ونه پشت ژوپیتر عکس کته و ونه وَر مارکوس و لوسیوس ورسوس درنه.
متن: M. ANTONINVS AVG. ARM. PARTH. MAX. / TR. P. XXII, IMP. IIII, COS III.

سال ۱۶۶ اتا نخش‌تر حمله تدارک بدینه و بوهمیا جه مارکومانی که رومِ هم‌باز بی‌یه، شورش هاکرده و لومباردون و چنتا دیگر ژرمنی قبیله همراکِت نهب بکرده و دانوب ِدرکا جه رد بیّه. ات‌که بگذشته په، سرمتیون که اتا ایرانی‌تبار قبیله بینه، دانوب و تئیس روخنه‌ئون میونه ره بیتنه.

کوستوبکی قبیله هم کارپاتیان کوهستون جه بمونه و موئسیا و یونان ره دله دکتنه. مارکوس اتا طولانی جنگ په، موفق بیّه گردِ این مهاجمون ره عقب دگاردنه. ات‌خله ژرمنی قبیله هم دئینه که داکیا، پانونیا، آلمان و حتا ایتالیا دله هنیشتنه و ساکن بینه. این اتفاق جدید نیّه و پیش از این هم قبائل إمونه و شهر ساتنه، ولی این صوه وشون تعداد أنده زیاد بی‌یه که رومی‌ها مجبور بینه دِتا نو اوستان دانوب کناره بساجن، سارماتیا و مارکومانیا (که إسا چک، اسلواکی و مجارستون وَری وونه). بعضی ژرمنون راونا شهر ره بئیتنه و همینسه مارکوس تصمیم بیته که چنتا قبیله ره جابجا هاکنه و اپار ره بیاره ایتالیا وَری.

حقوقی و اداری اقدامات

قبلی امپراتورون دسوری، مارکوس هم شه وقت ویشتر ره یشته که قانونی و حقوقی مسائل و مردمِ بخاستی و اختلافات ره حل-فصل هاکنه. ولی ونه فرق این بی‌یه که مارکوس پیش از امپراتوری بووشه، اینان کارهایِ مدیریت ره دونسته و بلد بی‌یه. وه قانون بساتن و کلماتِ بنویشتن سر خله مواظب بی‌یه و حرفه‌ای قانون‌گذارون وه ره «حقوق سَره ماهرترین امپراتور» گتنه و «محتاط‌ترین و با وجدان‌ترین امپراتور» إشناسینه. وه سه‌تا موضوع ره ویشته‌ته توجه کرده: برده‌ئونِ حراست، یتیم چلیک و پچیک وچونِ سرپرستی و شهرِ خارِ مشاور انتخاب هاکردن.

مارکوس خله سنایِ مِیلس ره احترام یشته و با این که لازم نیّه سنا جه مشورت بَیره که چتی پول ره خرج هاکنه، همشک وشون جه اجازه خاسته. ات‌کش، مارکوس شه سخنرانی دله سنا ره گنه که سلطنتی کاخ که ونه دله زندگی کنده، ونه نی‌یه و کاخِ مالک وشون هستنه. 168 سال دله، وه دینار وزن ره تغییر هدا و باته که ونه نقره‌ی خالصی ره ۷۹٪ جه تا ۸۲٪ ویشته هاکنن و نقره وزن این گدر ۲٫۵۷–۲٫۶۷ گرم (۰٫۰۹۱–۰٫۰۹۴ اونس) جه برسی‌یه. هرحال، دِ سال بگذشته په، وه بدی‌یه نظامی مشکلات مملکت حق ره دماسته، أی دستور هدا که قدیم واری سکه بزنن.

چین ِهان جه تجارت هاکردن و طاعون دکتن

اتا روایت گنه که ۱۶۶ سال دله، ات دسته رومی بوردنه هان امپراتوری و اونجه دربار ره بدینه. وشون مدعی بینه که اتا «آندون» (چینی جه: 安 敦), داکین حاکم، نماینده هستنه که تونده مارکوس یا ونه جانشین، آنتونیوس، بی‌بوئن. علایده برین روایت، روم جمهوری-دوره جه اتا رومی شیشه دئیل پیدا بیّه که گوانگژو، یعنن چین جنوبی دریا نزدیکی، کب‌بی‌یه. رومی طلایی مدالیون هم پیدا هاکردنه که آنتونیوس یا مارکوس دوره شٮنه و ویتنام دله کشف بیّه که اون گدر فونان پادشاهی جزء بی‌یه و هانِ جیائوژی اوستان ره نزدیک بی‌یه. اینجه یحتمل بندری بی‌یه که وه ره کاتیگارا گتنه و ونه نوم ره پتولمی (c. 150) شه کٮتاب دله بیارده و تعریف هاکرده که اونجه اتا یونانی ملوان ره بدی‌یه که ونه نوم ره الکساندر گتنه و اتا طلایی گهره سر بخته بی‌یه. رومی سکه هم کشف هاکردنه که تیبریوس تا آئورلین شٮنه ولی شی‌ئان دله کب‌بی‌یه. ولی هندستون دله ویشته‌ته رومی سکه دیّه که سٮراق دِنه وشونِ تجاری مرکز هند دله بی‌یه؛ نا چین و ابریشم جاده و حتا ایران.

آنتونی طاعون ره گنّه که اول میون‌رودون دله ۱۶۵ یا ۱۶۶ شروع بیّه و همون‌گدرها که لوسیوس دیّه اشکانیون بنا ره گیته، طاعون هکته. این ناخِشی تا کومودوس حکومت گدر دمباله داشته. گلن، اتا نویسنده که ۱۶۶ سال دله، وقتی تازه طاعون دکته، روم دیّه، شه کٮتاب دله گنه: «توو، اسهال، لامیزه‌یِ درد، خشکِ کالش همراه یا پوستی پزغوله همراه، نُه روز په» ونه علائم بینه.إسا گنّه که احتمالاً اینتا مریضی نوم آفله هسته. تاریخ‌نویس، رافه د کرسپینی اونتی که گته، طاعون هان امپراتوری جه پیش بمو و هوآن (ح. ۱۴۶–۱۶۸) و لینگ (ح. ۱۶۸–۱۸۹) فرمونروایی دوره، حدود ۱۵۱, ۱۶۱, ۱۷۱, ۱۷۳, ۱۷۹, ۱۸۲, و ۱۸۵ چین مردم ره کورکاشم هاکرده و یحتمل ونه ناخِشی روم جه هم برسی‌یه. رائول مک لوگلین نویسنه که رومیون سفر که ۱۶۶ میلادی بورد بینه چینِ دربار، ممکن هسته که اتا تجاری مسیر ره وا هکرد بوئه. با این چنین، اینتا مسیر جه طاعون هم روم جه ویشته رسی‌یه. مک لوگلین گنه اینتا ناخِشیِ خسارت هند اوقیانوس وَری، روم دریایی تجارت وسّه «جبران ناپذیر» بی‌یه. باستان‌شناسیِ شواهد هم گنه که تجارت مسیر ویشته مصر جه هند وری بورده و رومی تاجرون لینگ آسیایِ جنوب جه قطع بگردسته.

بمردن و جانشینی (۱۸۰)

امپراتور مارکوس اورلیوس آخرین گپ نقاشی (۱۸۴۴) که اوژن دولاکروا بکشی‌یه.

مارکوس اورلیوس ۵۸ سالگی گدر، ۱۷ مارس ۱۸۰ میلادی بمرده. ونه بمردن دلیل میّن نی‌یه و احتمالاً اتا نظامی کمپ، سیرمیوم یا ویندوبونا دله، بمرده. ونه نعش ره درجا بستنینه و ونه کلین ره بیاردنه رم و اونجه هادریان قَور پلی (إسایِ سنت انجلو قلعه) چال هاکردنه تا زمونی که خارختئیج گوت‌ئون سال ۴۱۰ رم شهر ره غارت کردنه، همونجه کب‌بی‌یه. ونه جنگاوری صحنه‌ئون ره دِتا ستون سر نقش بزونه که چتی ژرمنون و سرمتیون ره سرکوتِن زوئه. بعضی محققون ونه بمردن ره پاکس رومانا (رومی صلح) آخِر دونّه.

روم امپراتوری سامون، اون گدر که ۱۸۰ میلادی، مارکوس اورلیوس دکته-بمرده.

مارکوس جاسر، ونه ریکا کومودوس، هنیشته که سزار لقب ره ۱۶۶ میلادی بدست بیارد بی‌یه و ۱۷۷ جه شه پی‌یرِ حکومت ره هم‌باز بی‌یه. اتا قانون دیّه که گته اگه امپراتورِ تنه ریکا زنده بوئه، ونه جانشین بووشه. با اینچنین، وه اولین بار بی‌یه که بعد از وسپاسیان که تیتوس جا ره بهیت بی‌یه، این قانون اجرا بی‌یه. تاریخ‌نویسون گنّه که کومودوس اتا ضعیف امپراتور بی‌یه که جنگ و سیاست دله خار-خار شرکت نکرده. کاسیوس دی، که اتا بنویشته مارکوس اورلیوسِ زندگیِ اواخر-عُمر جه دارنه، گنه که وه منکز کرده و وه ره رضا نیّه که کومودوس ره شه جانشین هاکنه.

دیو گنه که مارکوس روز اول جه بَی تا این اواخر که زنده بی‌یه، شه شخصیت و زندگیِ شیوه ره تغییر ندا. میشائیل گرانت، شه کلایمکس آف روم کتاب دله، کومودس خَوِری نویسنه:

میّن بیّه که جوون خله نامنظم بی‌یه، یا حداقل اتند-چی ضد سنتی که فاجعه دَم ره ننشسته بَیرن. ولی این که خِدی مارکوس چتی ونه اینتا مشکل ره حل هاکنه یا نا ره ندومبی. وه نتونسته شه ریکایِ ارث ره کس دیگه وسّه قطع هاکنه چون جنگ پیش إمو و مملکت ره گیته یا اقلاً أی دمبال‌ته ونه جانشینون وسّه مشکلات پیش یارده.

زن و وچه

مارکوس و ونه زنا فائوستینا اقلاً چارده‌تا وَچه داشتنه. وشون سی سال زن-شی بینه. فقط دِ جفت دِگالی داشتنه. مارکوسِ اتا ریکا و چارتا کیجا همون وچگی دکتنه-بمردنه. ونه وچون نوم اینان بی‌یه:

• دومیتیا فائوستینا (۱۴۷–۱۵۱)
• تیتوس آئلیوس آنتونیوس (۱۴۹)
• تیتوس آئلیوس اورلیوس (۱۴۹)
• آنیا اورلیا گالریا لوسیلا (150) که اول، لوسیوس ورسوسِ زن بیّه. أی دمبال‌ته کلودیوس پمپه جه ازدواج هاکرده.
• آنیا گالریا اورلیا فائوستینا (۱۵۱) که جنئوس کلادیوس سروروس خانه بورده و ونه وسه اتا ریکا دنیا بیارده.
• تیبریوس آئلیوس آنتونیوس (۱۵۲-۱۵۶)
• بی‌نوم وَچه (پیش از ۱۵۸ بمرده)
• آنیا اورلیا فادیلا (۱۵۹) که مارکوس پادوکائوس پلاتیوس کینتیلوس خانه بورده.
• آنیا کورنیفیسیا فائوستینا مینور (۱۶۰) که مارکوس پترونیوس سورا مامرتینوس وسه اتا ریکا بزا.
• تیتوس اورلیوس فولووس آنتونیوس (۱۶۱–۱۶۵) وه کومودوسِ دِگالی برار بی‌یه.
• لوسیوس اورلیوس کومودوس آنتونیوس (کومودوس) (۱۶۱–۱۹۲), وه بعداً شه پییر جانشین بیّه. وه بروتیا کریسپینا ره بَوِرده.
• مارکوس آنیوس وروس کائسار (۱۶۲–۱۶۹)
• هادریانوس
• ویبیا اورلیا سابینا (۱۷۰-۲۱۷) وه لوسیوس آنتیستیوس بوروس خانه بورده.

نروا-آنتونی شجره‌نومه

Nerva–Antonine family tree
Q. Marcius Barea Soranus Q. Marcius Barea Sura Antonia Furnilla M. Cocceius Nerva Sergia Plautilla P. Aelius Hadrianus تیتوس (r. 79–81) Marcia Furnilla Marcia Trajanus Pater نروا (r. 96–98) Ulpia Aelius Hadrianus Marullinus Flavia Marciana C. Salonius Matidius تراژان (r. 98–117) Plotina P. Acilius Attianus P. Aelius Afer Paulina Major Lucius Mindius (2) Libo Rupilius Frugi (3) سالونینا ماتیدیا L. Vibius Sabinus (1) Paulina Minor L. Julius Ursus Servianus Matidia Minor Sabina هادریان (r. 117–138) آنتینوس C. Fuscus Salinator I Julia Serviana Paulina M. Annius Verus Rupilia Faustina Boionia Procilla Cn. Arrius Antoninus L. Ceionius Commodus Appia Severa C. Fuscus Salinator II L. Caesennius Paetus Arria Antonina Arria Fadilla T. Aurelius Fulvus L. Caesennius Antoninus L. Commodus Plautia unknown C. Avidius Nigrinus M. Annius Verus Calvisia Domitia Lucilla Fundania M. Annius Libo Faustina آنتونینوس پیوس (r. 138–161) L. Aelius Caesar Avidia Cornificia مارکوس آئورلیوس (r. 161–180) Faustina Minor C. Avidius Cassius Aurelia Fadilla لوسیوس وروس (r. 161–169) (1) Ceionia Fabia Plautius Quintillus Q. Servilius Pudens Ceionia Plautia Cornificia Minor M. Petronius Sura کومودوس (r. 177–192) Fadilla M. Annius Verus Caesar Ti. Claudius Pompeianus (2) Lucilla M. Plautius Quintillus Junius Licinius Balbus Servilia Ceionia Petronius Antoninus L. Aurelius Agaclytus (2) Aurelia Sabina L. Antistius Burrus (1) Plautius Quintillus Plautia Servilla C. Furius Sabinus Timesitheus Antonia Gordiana Junius Licinius Balbus? Furia Sabina Tranquillina گوردیان سوم (r. 238–244)
(1) = 1st spouse (2) = 2nd spouse (3) = 3rd spouse      Reddish-purple indicates emperor of the Nerva–Antonine dynasty     lighter purple indicates designated imperial heir of said dynasty who never reigned     grey indicates unsuccessful imperial aspirants     bluish-purple indicates emperors of other dynasties dashed lines indicate adoption; dotted lines indicate love affairs/unmarried relationships Small Caps = posthumously deified (Augusti, Augustae, or other)
Notes: Except where otherwise noted, the notes below indicate that an individual's parentage is as shown in the above family tree.
References: DIR contributors (2000). "De Imperatoribus Romanis: An Online Encyclopedia of Roman Rulers and Their Families". Retrieved 2015-04-14.

بنویشته‌ئون

ونه گت بنویشته ره بخوندین: مدیتیشن (کتاب)

کٮتابِ انگلیسی دگارستِ جلد

میون سال‌های ۱۷۰ و ۱۸۰ که مارکوس اورلیوس جنگ دیّه، شه مدیتیشن ره یونانی زوون جه بنویشته تا وه ره کومِک هاکنه که بتتر عمل هاکنه. کٮتاب نوم ندارنه یا ونه نوم ره إسا ندومبی چی بی‌یه. «مدیتیشن»، «مراقبه» و «به خود» نوم ره دمبال‌ته این کٮتاب سر دینگونه. وه منطقی ذهنیت داشته و ونه بنویشته‌ئون فلسفی و سقراطی معنویت ره سٮراق دِنّه. مدیتیشن هنتا که هنتائه، اتا ادبی اثر بشناسی وونه که حکومت و ونه وظایف ره خار-خار نشون هدا. اینتا کٮتاب خله نویسندگون دیگه سر تأثیر دینگو؛ کریستینا، سوئد شاه، فردریک کبیر، جان استوارت میل، متئو آرنولد، گوته، ون جیابائو و بیل کلینتون واری. اینتا کٮتاب ره بعضی نویسندگون، گت‌ترین فلسفی کٮتابی که بنویشته بیّه، إشناسنّه. مدیتیشن نسخه‌ئون جه ۱۶٬۰۰۰ کپی فقط ۲۰۱۲ سال دله، بروتنه ۲۰۱۹ دله، ۱۰۰٬۰۰۰ کپی ونجه فروش بورده.

ندومبی چتی بیّه که مارکوسِ بنویشته‌ئون ره بمرده په، تنک هاکردنه. قدیمی بنویشته‌ئون دله هم دَره که مارکوس اورلیوس ره اتا فیلسوفِ امپراتور دونستنه. ژولیان مرتد هم اینتی وه ره شناسا دِنه ولی ونه کتاب نوم ره نیارنه. شرقی کلیسایِ بنویشته‌ئون دله هم ونه نقل‌قول و نوم بمو. آرتاس سزارین قرن دهم «مارکوس اورلیوس بنویشته‌ئون به خودش» نوم ره یارنه و بیزانس دله سودایِ کتاب دله هم ونه نوم إنه. مدیتیشن ره اولین‌بار سال ۱۵۵۸ زوریخ دله اتا خطی نسخه سر جه چاپ هاکردنه که إسا ونه سر گوم هسته. قدیمی‌ترین نسخه که إسا کته قرن چاردهوم شٮنه.

میراث و بی‌یشتی

این موجستمه که قرن دوم میلادی گدر بساتنه، إسا کاپیتولین موزه دله کَته.

مارکوس تا زنده بی‌یه، فیلسوف شهرت ره داشته و بمرده په، اینتا لقب ونه سر بموندسته؛ هم دیو و هم ونه زندگی‌نومه‌نویس مارکوس ره «فیلسوف» ونگ کنّه. مسیحیون هم همینتی وه ره صدا کردنه؛ ژوستین شهید، آتناگوراس و یوسبیوس واری. یوسیبیوس تا اونجه پیش شونه که گته مارکوس تا آنتونینوس و هادریان، وه خله «انسان‌دوست‌ته و فلسفی‌ته» بی‌یه و وه ره روم دیگر شاهون جه إندا-ور-إندا کنده و گنه مارکوس تا نرون و این اواخرِ امپراتورون، بنه-تا-آسمون فرق هسته.

هرودین، اتا تاریخنویس، اینتی گته:

امپراتورون دله، وه تنها کسی بی‌یه که شه یادگیری و دونش ره سٮراق هدا؛ فقط هم گپ بزوئن و فلسفی بنویشتن جه اینتی نکرده، بلکه شه بی‌همتا شخصیت و زندگیِ معتدلِ شیوه جه این ره نشون هادا.

مارکوس اورلیوس جه اتا سوارکارِ موجستمه کَته که حلا سالم باقی بموندسته و تنها نمونه‌ای هسته که رومِ موجستمه‌ساجونِ هنر جا دَره و جان سالم در بَوِرده. ونه دِتا یادگارِ ستون هم دره که ونه جنگ ره بربری اقوام جه نشون دِنه. ظارا اینان سر هم مارکوسِ موجستمه کب‌بی‌یه که بعداً مسیحی شخصیتون موجستمه ره ونه جا سر دینگونه.

دپیته چرخه‌تو

• روم امپراتورون فهرست

منابع

باستانی

• Aristides, Aelius. Orationes (in Latin).

Trapp, Michael B. Orations. 1: Orationes 1–2. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2017. شابک ‎۹۷۸−۰۶۷۴۹۹۶۴۶۵.

• Victor, Aurelius. De Caesaribus (in Latin).

Bird, H.W. De Caesaribus. Liverpool: Liverpool University Press, 1994. شابک ‎۹۷۸−۰۸۵۳۲۳۲۱۸۶.

• Dio, Cassius. Roman History (in Greek).

Cary, Earnest, trans. Roman History. 9 vols. Loeb ed. London: Heinemann, 1914–27. اُسی‌ال‌سی ۵۰۰۵۲۳۶۱۵. Online at LacusCurtius.

• Digest (in Latin).

Scott, S.P. , trans. The Digest or Pandects in The Civil Law. 17 vols. Cincinnati: Central Trust Company, 1932. اُسی‌ال‌سی ۲۳۷۵۹۴۸۰. Online at the Constitution Society.

• Epiphanius of Salamis. On Weights and Measures (in Latin).

Dean, James Elmer, ed. Epiphanius' Treatise on Weights and Measures – The Syriac Version. Chicago: University of Chicago Press, 1935. اُسی‌ال‌سی ۱۲۳۳۱۴۳۳۸.

• Fronto, Marcus Cornelius. The Correspondence of Marcus Cornelius Fronto: With Marcus Aurelius Antoninus, Lucius Verus, Antoninus Pius, and Various Friends (in Latin).

Haines, Charles Reginald, trans. The Correspondence of Marcus Cornelius Fronto: With Marcus Aurelius Antoninus, Lucius Verus, Antoninus Pius, and Various Friends. 2 vols. Loeb ed. London: Heinemann, 1920. اُسی‌ال‌سی ۴۷۶۹۲۱۴۳۸. Online at the Internet Archive: Vol. 1, 2.

• Gellius, Aulus. Noctes Atticae (Attic Nights).

Rolfe, J.C. , trans. The Attic nights of Aulus Gellius. 3 vols. Loeb ed. London: Heinemann, 1927–28. اُسی‌ال‌سی ۵۹۲۲۹۷۵۰ (Vol. 1), اُسی‌ال‌سی ۱۰۷۲۴۰۵۸۷۰ (Vol. 2), اُسی‌ال‌سی ۱۰۲۱۳۶۳۴۳۰ (Vol. 3). Vols. 1 and 2 online at LacusCurtius.

• Herodian. Ab Excessu Divi Marci (History of the Roman Empire from the Death of Marcus Aurelius, in Latin).

Echols, Edward C. , trans. Herodian of Antioch's History of the Roman empire: From the death of Marcus Aurelius to the accession of Gordian III. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1961. اُسی‌ال‌سی ۴۶۳۲۰۲۴۸۶. Online at Tertullian and Livius.

• Lucian.

Fowler, F.G. ; Fowler, H.W. , trans. The works of Lucian of Samosata. Oxford: Clarendon P. , 1949. اُسی‌ال‌سی ۵۰۳۲۴۲۲۱۰.

Alexander (in Latin). Translation online at Tertullian.

Translations (from Latin) of Historia Quomodo Conscribenda (The Way to Write History), Imagines (A Portrait–Study), and Pro Imaginibus (Defence of the 'Portrait–Study') online at Sacred Texts, based on the Gutenberg e-text.

• Marcus Aurelius Antoninus. Meditations.

Farquharson, A.S.L. , trans. Meditations. New York: Knopf, 1946, rept. 1992. اُسی‌ال‌سی ۸۹۷۴۹۵۹۵۲.

• Scriptores Historiae Augustae (Authors of the Historia Augusta). Historia Augusta (Augustan History).

Magie, David, trans. Historia Augusta. 3 vols. Loeb ed. London: Heinemann, 1921–32. Online at LacusCurtius.

Magie, David; Birley, Anthony R. Lives of the later Caesars. London: The Folio Society, 2005. شابک ‎۰۱۴۱۹۳۵۹۹۵.

• Themistius. Orationes (in Latin).

Penella, Robert J. The private orations of Themistius. Berkeley: University of California Press, 2000. شابک ‎۹۷۸−۰۵۲۰۲۱۸۲۱۵.

مۏدرن

• Ackermann, Marsha E. ; Schroeder, Michael J. ; Terry, Jancie J. ; Lo Upshur, Jiu-Hwa; Whitters, Mark F. Encyclopedia of World History, Ackerman-Schroeder-Terry-Hwa Lo, 2008: Encyclopedia of World Historyشابلون:Dead link. New York: Facts on File, 2008. شابک ‎۹۷۸−۰۸۱۶۰۶۳۸۶۴.
• Adams, Geoff W. Marcus Aurelius in the Historia Augusta and Beyond. Lanham, MD: Lexington Books, 2013. شابک ‎۹۷۸−۰۷۳۹۱۷۶۳۸۲.
• An, Jiayao. 'When Glass Was Treasured in China'. Annette L. Juliano and Judith A. Lerner (eds), Nomads, Traders, and Holy Men Along China's Silk Road, 79–94. Turnhout, Belgium: Brepols Publishers, 2002. شابک ‎۹۷۸−۲۵۰۳۵۲۱۷۸۷.
• Astarita, Maria L. Avidio Cassio (in Italian). Rome: Edizione di Storia e Letteratura, 1983. اُسی‌ال‌سی ۴۶۱۸۶۷۱۸۳.
• Ball, Warwick. Rome in the East: The Transformation of an Empire, 2nd edition. London: Routledge, 2016. شابک ‎۹۷۸−۰۴۱۵۷۲۰۷۸۶.
• Barnes, Timothy D. 'Hadrian and Lucius Verus'. Journal of Roman Studies 57:1–2 (1967): 65–79. doi:10.2307/299345. JSTOR 299345.
• Barnes, Timothy D. 'Legislation against the Christians'. Journal of Roman Studies, Vol. 58 (1968): 32–50. doi:10.2307/299693. JSTOR 299693.
• Barnes, Timothy D. 'Some Persons in the Historia Augusta', Phoenix 26:2 (1972): 140–182. doi:10.2307/1087714. JSTOR 1087714.
• Birley, Anthony R. Marcus Aurelius: a biography. London: Routledge, 1966, rev. 1987. شابک ‎۹۷۸−۱۱۳۴۶۹۵۶۹۰.
• Birley, Anthony R. 'Hadrian to the Antonines'. In The Cambridge Ancient History Volume 11, The High Empire, AD 70–192, edited by Alan Bowman, Peter Garnsey, and Dominic Rathbone, 132–194. Cambridge: Cambridge University Press, 2000. شابک ‎۹۷۸−۰۵۲۱۲۶۳۳۵۱.
• Bowman, John L. A Reference Guide to Stoicism. Bloomington, IN: Author House, 2014. شابک ‎۹۷۸−۱۴۹۶۹۰۰۱۷۳.
• Bury, John Bagnell. The Student's Roman Empire: A History of the Roman Empire from Its Foundation to the Death of Marcus Aurelius (27 B.C.–180 A.D.). New York: Harper, 1893. اُسی‌ال‌سی ۱۰۶۷۰۶۴۶۴۷.
• Champlin, Edward. 'The Chronology of Fronto'. Journal of Roman Studies 64 (1974): 136–159. doi:10.2307/299265. JSTOR 299265.
• Champlin, Edward. Fronto and Antonine Rome. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1980. شابک ‎۹۷۸−۰۶۷۴۳۳۱۷۷۸.
• Collins, Desmond. Background to Archaeology: Britain in its European Setting. Cambridge: Cambridge University Press Archive, 1973. اُسی‌ال‌سی ۸۷۹۸۹۹۷۴۴.
• De Crespigny, Rafe. A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23–220 AD). Boston: Brill, 2007. شابک ‎۹۷۸−۹۰۴۷۴۱۱۸۴۰.
• Duncan-Jones, Richard. Structure and Scale in the Roman Economy. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. شابک ‎۹۷۸−۰۵۲۱۸۹۲۸۹۶.
• 'Equestrian Statue of Marcus Aurelius'. Musei Capitolini.
• Gagarin, Michael. The Oxford encyclopedia of ancient Greece and Rome. Volume 7, Temples – Zoology. Oxford: Oxford University Press, 2010. شابک ‎۹۷۸−۰۱۹۵۱۷۰۷۲۶.
• Giacosa, Giorgio. Women of the Caesars: their lives and portraits on coins. Translated from Italian by R. Ross Holloway. Milan: Edizioni Arte e Moneta, 1977. شابک ‎۰۸۳۹۰۰۱۹۳۲.
• Gilliam, J. F. 'The Plague under Marcus Aurelius'. American Journal of Philology 82.3 (1961): 225–251. doi:10.2307/292367. JSTOR 292367.
• Gnecchi, Francesco. I medaglioni Romani, 3 Vols, Milan, 1912. اُسی‌ال‌سی ۶۵۲۹۸۱۶.
• Grant, Michael. The Antonines: the Roman Empire in transition. London: Routledge, 2016. شابک ‎۹۷۸−۱۳۱۷۹۷۲۱۰۵.
• Grant, Michael. The Climax Of Rome. London: Orion, 2011. شابک ‎۹۷۸−۱۷۸۰۲۲۲۷۶۹.
• Haas, Charles. The Antonine plague (in French). Bulletin de l'Académie Nationale de Médecine. Académie nationale de médecine. 190 (2006): 1093–1098. اُسی‌ال‌سی ۹۵۸۴۷۰۷۵۳.
• Hadot, Pierre. The inner citadel: the Meditations of Marcus Aurelius. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1998. شابک ‎۹۷۸−۰۶۷۴۴۶۱۷۱۰.
• Hays, Gregory. Meditations. London: Weidenfeld & Nicolson, 2003. شابک ‎۹۷۸−۱۸۴۲۱۲۶۷۵۲.
• Irvine, William B. A Guide to the Good Life: The Ancient Art of Stoic Joy. Oxford University Press, 2009. شابک ‎۹۷۸−۱۵۲۲۶۳۲۷۳۳.
• Kemezis, Adam M. Greek Narratives of the Roman Empire under the Severans: Cassius Dio, Philostratus and Herodian. Cambridge University Press, 2014. شابک ‎۹۷۸−۱۱۰۷۰۶۲۷۲۶.
• Kleiner, Fred S. Gardner's art through the ages. Volume II: the western perspective. Mason, OH: Cengage Learning, 2008. شابک ‎۹۷۸−۰۴۹۵۵۷۳۵۵۵.
• Le Bohec, Yann. The Imperial Roman Army. Routledge, 2013. شابک ‎۹۷۸−۱۱۳۵۹۵۵۱۳۷.
• Levick, Barbara M. Faustina I and II: Imperial Women of the Golden Age. New York: Oxford University Press, 2014. شابک ‎۹۷۸−۰۱۹۹۷۰۲۱۷۶.
• Magill, Frank N. Dictionary of World Biography. London: Routledge, 2003. شابک ‎۹۷۸−۱۵۷۹۵۸۰۴۰۷.
• Mattingly, Harold; Sydenham, Edward A. The Roman imperial coinage. Vol. III, Antoninus Pius to Commodus. London: Spink & Son, 1930. اُسی‌ال‌سی ۷۶۸۹۲۹۵۲۳.
• Mellor, Ronald, review of Edward Champlin's Fronto and Antonine Rome, American Journal of Philology 103:4 (1982).
• Merrony, Mark. The Plight of Rome in the Fifth Century AD. London: Routledge, 2017. شابک ‎۹۷۸−۱۳۵۱۷۰۲۷۸۲.
• McLaughlin, Raoul. Rome and the Distant East: Trade Routes to the Ancient Lands of Arabia, India, and China. London & New York: Continuum, 2010. شابک ‎۹۷۸−۱۸۴۷۲۵۲۳۵۷.
• McLynn, Frank. Marcus Aurelius: A Life. New York: Da Capo Press, 2009. شابک ‎۹۷۸−۰۳۰۶۸۱۹۱۶۲.
• McLynn, Frank. Marcus Aurelius: Warrior, Philosopher, Emperor. London: Bodley Head, 2009. شابک ‎۹۷۸−۰۲۲۴۰۷۲۹۲۲.
• Millar, Fergus. The Roman Near East, 31 B.C.–A.D. 337. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993. شابک ‎۹۷۸−۰۶۷۴۷۷۸۸۶۳.
• Pulleyblank, Edwin G. ; Leslie, D. D. ; Gardiner, K. H. J. 'The Roman Empire as Known to Han China'. Journal of the American Oriental Society, 1999. 119 (1). doi:10.2307/605541. JSTOR 605541.
• Reed, J. Eugene. The Lives of the Roman Emperors and Their Associates from Julius Cæsar (B.C. 100) to Agustulus (A.D. 476). Philadelphia, PA: Gebbie & Company, 1883.
• Robertson, D. How to Think Like a Roman Emperor: The Stoic Philosophy of Marcus Aurelius بایگانی‌شده در ۴ آگوست ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine. New York: St. Martin's Press, 2019.
• Rohrbacher, David. The Play of Allusion in the Historia Augusta. Wisconsin: University of Wisconsin Press, 2016. شابک ‎۹۷۸−۰۲۹۹۳۰۶۰۴۵.
• Sánchez, Jorge Pisa. Breve historia de Hispania: La fascinante historia de Hispania, desde Viriato hasta el esplendor con los emperadores Trajano y Adriano. Los protagonistas, la cultura, la religión y el desarrollo económico y social de una de las provincias más ricas del Imperio romano [Brief history of Hispania: the fascinating history of Hispania, from Viriato to the splendor with the Emperors Trajan and Hadrian. The protagonists, culture, religion, and the economic and social development of one of the richest provinces of the Roman Empire]شابلون:Dead link شابلون:In lang. Ediciones Nowtilus S.L. , 2010. شابک ‎۹۷۸−۸۴۹۷۶۳۷۶۹۵.
• Stephens, William O. Marcus Aurelius: A Guide for the Perplexed. London: Continuum, 2012. شابک ‎۹۷۸−۱۴۴۱۱۲۵۶۱۳.
• Stertz, Stephen A. 'Marcus Aurelius as Ideal Emperor in Late-Antique Greek Thought'. The Classical World 70:7 (1977): 433–439. doi:10.2307/4348712. JSTOR 4348712.
• Syme, Ronald. 'The Ummidii'. Historia 17:1 (1968): 72–105. JSTOR 4435015.
• Van Ackeren, Marcel. A Companion to Marcus Aurelius. New York: Malden, MA: Wiley-Blackwell, 2012. شابک ‎۹۷۸−۱۴۰۵۱۹۲۸۵۹. اُسی‌ال‌سی ۷۸۴۱۲۴۲۱۰.
• Young, Gary K. Rome's Eastern Trade: International Commerce and Imperial Policy 31 BC – AD 305. London: Routledge, 2003. شابک ‎۹۷۸−۱۱۳۴۵۴۷۹۳۷.
• Yü, Ying-shih. 'Han Foreign Relations', in Denis Twitchett and Michael Loewe (eds), The Cambridge History of China: Volume 1, The Ch'in and Han Empires, 221 BC–AD 220, 377–462. Cambridge: Cambridge University Press, 1986. شابک ‎۹۷۸−۰۵۲۱۲۴۳۲۷۸.

بِریم بگردستن

• Marcus Aurelius at the Internet Encyclopedia of Philosophy

شابلون:S-end

مارکوس اورلیوس آنتونی سلسله زائه‌ی: ۲۶ آوریل ۱۲۱ بمرده‌ی: ۱۷ مارس ۱۸۰
قبلی: آنتونیوس پیوس	روم امپراتور ۱۶۱–۱۸۰	بعدی: کومودوس