پرش به محتوا

زازاکی

ویکی‌پدیا، آزادِ دانشنومه، جه
(زازاکی زوون جه بموئه)
زازاکی
Zazaki
گنش‌کرون 1640000 [۲]  مقدار دچی‌ین (P1098) ویکی دیتا دله
کشور تورکیه[۳][۴]
آلمان  مقدار دچی‌ین (P17) ویکی دیتا دله
خط زازاکی الفبا، لاتین خط و عربی الفبا  [دیگر زوون‌ها]Q8196‏Check for unknown parameters  مقدار دچی‌ین (P282) ویکی دیتا دله
جمله‌دله‌یِ ترتیب فاعل-مفعول-فعل  مقدار دچی‌ین (P4132) ویکی دیتا دله
خانواده هندو-اروپایی زوونون ونه پارامتر ره Wikidata دله دچی‌ین
ایزو 639-2 zza[۵]  مقدار دچی‌ین (P219) ویکی دیتا دله
ایزو 639-3 zza[۵]  مقدار دچی‌ین (P220) ویکی دیتا دله
نقشه
زازاکیون نخشه، ترکیه دله

 این زوونِ ویکی‌پدیا

زازاکی یا دِمَلی (زازاکی جه :Zazaki, Dımli) اتا ایرانیج زوون هسه که زازاستون دله گنش بونه. اینتا زوون خله مازرونی و گیلکی و تالشی ره مونه. زازاکی اتا ایرانیج غربی‌شمالی زوون هسه. زازکی زوون دیگه نوم دیملی هسه که دیلمی واژه دگر بئی هسه. زازائون اول گیلون و مازرون جنوب‌ور دَیینه و بعدن کوچ هکردنه بوردنه آناتولی سامون (اسا ترکیه کشور) دله. زازستون که زازئون زیست جا هسه ترکیه دله، شمالی کوردستون و اینتا کشور ره ترک‌نشین منطقه میون دره. زازکی زوون ره لاتین ِخط جا نویسنّه. زازاکیه زوون در حال نابودی با کردی هسته و کورد ها خله سعی کننه وره کوردی نوم بزنن و وره کوردی بکنن، زازاکی و گورانی دو تا زوون هستنه که کوردی نیستنه و خله سعی کننه کوردون وره کوردی هاکنن ، این دو زوون با کوردی درحال نابودی سریعی هستنه.

زازاکی یا دیملی اتا از زوونون ایرانی شومال غربی هسته که شرق ترکیه گپ بزه ونه. شومار مردمون زازاکی ره حدود ۳ تا ۴ میلیون نفر حدس زنّه. زازاکی ره اورامانی و باجلانی زوونون واری هم دونه و اینتا وسّه زوونشناسون این ۳ تا زوون ره درون خونواده‌ئی به ایسم زازا-گورانی جا دنّه و زازا-گورانی ره شاخه‌ئی سِوا از دسته‌زوون‌ئون ایرانی شومال غربی اشمارنّه.

ترکیه کوردئون و بخشی از زازاکی‌ئون و زوون‌شناسون فکر کانّه که زازائون اتا مستقل چلّه هستنه که وشون نوم دیملی عوض بیی دیلمی هسته و وشون جا اول جه دیلمستون بی‌یه. جالبه که بدونین مردمونی که مازرونی یا گِلکی یا دیلمی بلد بائن راحت تونّه وشون زوون جه گپ بزنن.

جائی دیلمیون ونه گت شهرون نوم درسیم، الازیغ، ارزنجان و دیاربکر هسته که البته خله کرمانج‌ئون مناطق جه مشترکی هسته (دیاربکر واری). ویشته ره دیملی‌ئون ره کرمونجی ونگ کانّه.

زازاکی زوون ِمعاصر شاعرون جه بنشنه روشان لزگین جه اسم بَوِردِن.

مازرونی و زازاکی و چنتا هیندو-اروپایی زوون ِمقایسه هاکردن (Mazeruni o Zazaki çenta Hind-Orupai zivun moghayese hakerden)

[دچی‌ین]

عددون(Adedun)

[دچی‌ین]
تبری/مازرونی زازاکی فارسی روسی یونانی ایتالیایی ایسپانیولی آلمانی فرانسوی انگلیسی
yak
یک
ju/yew yek odin ena uno uno eins un one
du
دِ
do dva dyo due dos zwei deux two
se
سه
hirê se tri tria tre tres drei trois three
çahar
چار
çehar çahar çetyre tesera quattro cuatro vier quatre four
panc
پنج
panc penc pyatʹ pende cinque cinco fünf cinq five
şiş
شیش
şeş şiş shestʹ eksi sei seis sechs six six
haft
هف
hewt heft semʹ epta sette siete sieben sept seven
haşt
هش
heşt heşt vosemʹ okto otto ocho acht huit eight
nah
نه
new noh devyat ennia nove nuevo neun neuf nine
dah
دَ
des deh desyatʹ dheka dieci diez zehn dix ten
bis
بیس
vist bis dvadtsatʹ eíkosi venti veinte zwanzig vingt twenty

کلمات (Kalemat)

[دچی‌ین]
مازرونی فارسی زازاکی فارسی روسی یونانی ایتالیایی ایسپانیولی آلمانی فرانسوی انگلیسی
پییر/پـِر پدر Pi/Pêr Pidar Otets Pateras Padro Padre Pére Vater Father
مار مادر May/Mae Mader Mat Mitera Madre Madre Mére Mutter Mother
برار/گگ برادر Bra Brader Brat Adelfos Fratello Hermano Frére Bruder Brother
نوم نام Nome Nam İmya Onoma Nome Nombre Non Name Name
لو لب Lew Leb Guba Cheíli Labbro Labio Lévre Lippe Lip
مِن مَن Ez Men Ya Ego Io Estoy Je Ich I
ته تو Ti/To/Tu To Ti Eseis Ti/Te Te/Ti/Tu Tu/Toi Du You
اِما ما Ma Ma My Emais Nois Nosotros Nous Wir We
مه مال من Men Moĭ Mou Mio Mi Mon Mein My
اَره آری Ya Beli Da Nai Si Si Vui Ja Yes
نا نه Ne Ne Ochi No No Non Nein No
دله در Der - - Di De De At Bei
شوکا غزال/آهو Ğezale Gazal Gazel Kazélla Gazzella Gacela Gazelle Gazelle Gazelle
لوش در Der Der Dvar Pórta Porta Puerta Portre Tor Door
لینگ/چَک پا Pa/Lıng Pa Podnozhie Pódi Piede Pata Pied Fuß Foot/Leg
بِنه زمین Erd Eradi - - - - - Erde Earth
اساره ستاره Astare Sitare - Astéri Astro Estrella Astre Stern Star
ترنه/نو نو/جدید Newe Nev Novyi Néos Nuovo Nuevo Nouveau Neu New
پُر پُر Pır/Pur Pur Polnyi Pliri Pieno Pleno Plein Prall Full
گَت بزرگ Gırd Bozorg Gromnyi Megálos Grande Gran Grande Groß Great
نوقره نقره Sêm Sim Serebro Asimi Argento Suelto Argent Silber Silver
بامشی گربه Kitik Gerbe Kot Gata Gatto Gato Cat Kitty Kätzchen
وِرگ گرگ Verg - Volk - - - - Wolf Wolf
کِرگ مرغ Kerge - Kuritsa Kotópoulo - - - Küken Chicken
ملیجه مورچه Murcele Meverçe Muravyei - - - Amerse -
شادی میمون Meymun Meymun Maimou - Scimmia Mono - Monkey
سِره/خِنه خانه Bon Bina - - - - Bâtiment Baun Build
ونگ آوا Veng Ava - - Voce Vaz Voix - Voice
بمردِن مرگ Merd Mord Mertvyi - Morto Muerto Mort Mord Murder
گَل موش Mere Mosh Mysh - Mouse - - Maus Mouse
تنِک پراکنده Tenik Tenek Tonki - - - - Dünn Thin
لمون لیمو Limon Limun Limon Lemoni Limone Limón - - Lemon
باکّله باقالا Bagile Baghla Bob - - Haba - Bohne Bean
ئو آب Aw Ab - - Acqua Agua Aqua/Eau Aqua/Water -
وَر پیش Ver Ber Vront/Pered Pro Fronte Frente Ventral/Avant Vor Front/Pre
صفحه صفحه Pel/Pelga Safiha Pazh - Pagino Página Page Page/Seite Page
خار خوب Weş Aveh Vpolne - - - - Wohl Well

زازاکی الفبا (Zazaki Alefba)

[دچی‌ین]

زازاکی خط لاتین جه بییته بیّه و همینسه 30تا حرف دانّه:

A, B, C, Ç, D, E, Ê, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Ş, T, U, Ü, V, W, X, Y, Z.

زازاکی و تبری ِفرق (Zazaki u Taberi fargh)

[دچی‌ین]
مازنی/تبری زازاکی
چی/چچی çıçi, çı
چتی Senên, senê, çıtur
ته نوم چچی‌یه؟ ?Namê to çıçiyo
شمه نوم چچی‌یه؟ ?Namê şıma çıçiyo
ته چن سالویی؟ Tı çend serriyi/serriya
ته حال چتی‌ئه؟ ?خاری؟(زنان سه) ?Senina?,weşa / Tı senina? hewla
ته حال چتی‌ئه؟ ?خاری؟(مردون سه) ?Seninê?,weşê / Tı seninê? hewlê
خنابدون Tı weş be
شمجه تشکر کمبه Berxudar be/Teşekur keno
خِدابیامرزه Homa to ra razi bo
اینتا چچی‌یه؟ ?Eno çınawo/No çıçıyo
چی کار کانّی؟ (زنان سه) Tı se kena
چی کار کانّی؟ (مردون سه) Tı se kenê
خِش بمونی Şıma xeyr amey
دَره (مردون سه) Esto
دَره (زنان سه) Esta
کَته(بی‌جونون سه) Estê
دنی‌یه/نَکَته Çıniyo/niesto
اَره Ya
نا
بوردِن !Şo
اِنّه
شِما ره چچی باتنه؟ ?Tı se vat
شما ره چچی گانّه؟ Tı se vana/Tı se vanê
سِره/خِنه Key/Bon
مه رفخ/ مه همباز(مردون سه) Embazê mı
مه رفخ/ مه همباز(زنان سه) Embaza mı
مه ریکا ونه ریکا ره گانه Lacê mı lacê to rê vano

منابع

[دچی‌ین]
Wikipedia
Wikipedia
ویکی‌پدیا نسخه، زازاکی جه
  1. https://www.ethnologue.com/
  2. عنوان : Ethnologue — ناشر: SIL International — چاپ 25[۱]https://www.ethnologue.com/
  3. شناسۀ اطلس زبان‌های در خطر جهان یونسکو: https://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-1985.html
  4. ScriptSource - Turkey — هارشی‌ین تاریخ: ۲۱ آگوست ۲۰۲۳
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ https://op.europa.eu/web/eu-vocabularies/at-dataset/-/resource/dataset/language
  • فارسی ویکی‌پدیا
  • آلمانی ویکی‌پدیا
  • زازاکی ویکی‌پدیا