زازاکی

زازاکی‌ئون نخشه ی ترکیه دله

زازاکی یا دِمَلی (زازاکی جه :Zazaki, Dımli) اتا ایرانیج زوون هسه که زازاستون دله گنش بونه. اینتا زوون خله مازرونی و گیلکی و تالشی ره مونه. زازاکی اتا ایرانیج غربی‌شمالی زوون هسه. زازکی زوون دیگه نوم دیملی هسه که دیلمی واژه دگر بئی هسه. زازائون اول گیلون و مازرون جنوب‌ور دَیینه و بعدن کوچ هکردنه بوردنه آناتولی سامون (اسا ترکیه کشور) دله. زازستون که زازئون زیست جا هسه ترکیه دله، شمالی کوردستون و اینتا کشور ره ترک‌نشین منطقه میون دره. زازکی زوون ره لاتین ِخط جا نویسنّه.

زازاکی یا دیملی اتا از زوونون ایرانی شومال غربی هسته که شرق ترکیه گپ بزه وانه. شومار مردمون زازاکی ره حدود ۳ تا ۴ میلیون نفر حدس زنّه. زازاکی ره اورامانی و باجلانی زوونون واری هم دونه و اینتا وسّه زوونشناسون این ۳ تا زوون ره درون خونواده‌ئی به ایسم زازا-گورانی جا دنّه و زازا-گورانی ره شاخه‌ئی سِوا از دسته‌زوون‌ئون ایرانی شومال غربی اشمارنّه.

زوون زازاکی ره قدیم تاسا بعضیون کوردی چلّه‌ئون جه اشمارینّه . ترکیه کوردئون و بخشی از زازاکی‌ئون و بعضی زوون‌شناسون گانّه که دیملی‌ئون کوردنه ولی بعضی زازاکی‌ئون و زوون‌شناسون فکر کانّه که زازائون اتا مستقل چلّه هستنه که وشون نوم دیملی عوض بیی دیلمی هسته و وشون جا اول جه دیلمستون بی‌یه. جالبه که بدونین مردمونی که مازرونی یا گِلکی یا دیلمی بلد بائن راحت تونّه وشون زوون جه گپ بزنن.

جائی دیلمیون ونه گت شهرون نوم درسیم، الازیغ، ارزنجان و دیاربکر هسته که البته خله کرمانج‌ئون مناطق جه مشترکی هسته (دیاربکر واری). ویشته ره دیملی‌ئون ره کرمونجی ونگ کانّه.

زازاکی زوون ِمعاصر شاعرون جه بنشنه روشان لزگین جه اسم بَوِردِن.

مازرونی و زازاکی و چنتا هیندو-اروپایی زوون ِمقایسه هاکردن (Mazeruni o Zazaki çenta Hind-Orupai zivun moghayese hakerden)

عددون(Adedun)

تبری/مازرونی	زازاکی	فارسی	روسی	یونانی	ایتالیایی	ایسپانیولی	آلمانی	فرانسوی	انگلیسی
yak یک	ju/yew	yek	odin	ena	uno	uno	eins	un	one
du دِ	dı	do	dva	dyo	due	dos	zwei	deux	two
se سه	hiri	se	tri	tria	tre	tres	drei	trois	three
çahar چار	çor	çahar	çetyre	tesera	quattro	cuatro	vier	quatre	four
panc پنج	ponc	penc	pyatʹ	pende	cinque	cinco	fünf	cinq	five
şiş شیش	şeş	şiş	shestʹ	eksi	sei	seis	sechs	six	six
haft هف	hewt	heft	semʹ	epta	sette	siete	sieben	sept	seven
haşt هش	eyşt	heşt	vosemʹ	okto	otto	ocho	acht	huit	eight
nah نه	new	noh	devyat	ennia	nove	nuevo	neun	neuf	nine
dah دَ	des	deh	desyatʹ	dheka	dieci	diez	zehn	dix	ten
bis بیس	vist	bis	dvadtsatʹ	eíkosi	venti	veinte	zwanzig	vingt	twenty

کلمات (Kalemat)

مازرونی	فارسی	زازاکی	فارسی	روسی	یونانی	ایتالیایی	ایسپانیولی	آلمانی	فرانسوی	انگلیسی
پییر/پـِر	پدر	Pi/Pêr	Pidar	Otets	Pateras	Padro	Padre	Pére	Vater	Father
مار	مادر	May/Mae	Mader	Mat	Mitera	Madre	Madre	Mére	Mutter	Mother
برار/گگ	برادر	Bra	Brader	Brat	Adelfos	Fratello	Hermano	Frére	Bruder	Brother
نوم	نام	Nome	Nam	İmya	Onoma	Nome	Nombre	Non	Name	Name
لو	لب	Lew	Leb	Guba	Cheíli	Labbro	Labio	Lévre	Lippe	Lip
مِن	مَن	Ez	Men	Ya	Ego	Io	Estoy	Je	Ich	I
ته	تو	Ti/To/Tu	To	Ti	Eseis	Ti/Te	Te/Ti/Tu	Tu/Toi	Du	You
اِما	ما	Ma	Ma	My	Emais	Nois	Nosotros	Nous	Wir	We
مه	مال من	Mı	Men	Moĭ	Mou	Mio	Mi	Mon	Mein	My
اَره	آری	Ya	Beli	Da	Nai	Si	Si	Vui	Ja	Yes
نا	نه	Nê	Ne	Ne	Ochi	No	No	Non	Nein	No
دله	در	Dı	Der	-	-	Di	De	De	At	Bei
شوکا	غزال/آهو	Ğezale	Gazal	Gazel	Kazélla	Gazzella	Gacela	Gazelle	Gazelle	Gazelle
لوش	در	Der	Der	Dvar	Pórta	Porta	Puerta	Portre	Tor	Door
لینگ/چَک	پا	Pa/Lıng	Pa	Podnozhie	Pódi	Piede	Pata	Pied	Fuß	Foot/Leg
بِنه	زمین	Erd	Eradi	-	-	-	-	-	Erde	Earth
اساره	ستاره	Astare	Sitare	-	Astéri	Astro	Estrella	Astre	Stern	Star
ترنه/نو	نو/جدید	Newe	Nev	Novyi	Néos	Nuovo	Nuevo	Nouveau	Neu	New
پُر	پُر	Pır/Pur	Pur	Polnyi	Pliri	Pieno	Pleno	Plein	Prall	Full
گَت	بزرگ	Gırd	Bozorg	Gromnyi	Megálos	Grande	Gran	Grande	Groß	Great
نوقره	نقره	Sêm	Sim	Serebro	Asimi	Argento	Suelto	Argent	Silber	Silver
بامشی	گربه	Kitik	Gerbe	Kot	Gata	Gatto	Gato	Cat	Kitty	Kätzchen
وِرگ	گرگ	Verg	-	Volk	-	-	-	-	Wolf	Wolf
کِرگ	مرغ	Kerge	-	Kuritsa	Kotópoulo	-	-	-	Küken	Chicken
ملیجه	مورچه	Murcele	Meverçe	Muravyei	-	-	-	Amerse	-
شادی	میمون	Meymun	Meymun	Maimou	-	Scimmia	Mono	-	Monkey
سِره/خِنه	خانه	Bon	Bina	-	-	-	-	Bâtiment	Baun	Build
ونگ	آوا	Vac	Ava	-	-	Voce	Vaz	Voix	-	Voice
بمردِن	مرگ	Merd	Mord	Mertvyi	-	Morto	Muerto	Mort	Mord	Murder
گَل	موش	Mere	Mosh	Mysh	-	Mouse	-	-	Maus	Mouse
تنِک	پراکنده	Tenik	Tenek	Tonki	-	-	-	-	Dünn	Thin
لمون	لیمو	Limon	Limun	Limon	Lemoni	Limone	Limón	-	-	Lemon
باکّله	باقالا	Bagile	Baghla	Bob	-	-	Haba	-	Bohne	Bean
ئو	آب	Aw	Ab	-	-	Acqua	Agua	Aqua/Eau	Aqua/Water	-
وَر	پیش	Ver	Ber	Vront/Pered	Pro	Fronte	Frente	Ventral/Avant	Vor	Front/Pre
صفحه	صفحه	Pel/Pelga	Safiha	Pazh	-	Pagino	Página	Page	Page/Seite	Page
خار	خوب	Weş	Aveh	Vpolne	-	-	-	-	Wohl	Well

زازاکی الفبا (Zazaki Alefba)

• زازاکی الفبا

زازاکی خط لاتین جه بییته بیّه و همینسه 30تا حرف دانّه:

A, B, C, Ç, D, E, Ê, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Ş, T, U, Ü, V, W, X, Y, Z.

زازاکی و تبری ِفرق (Zazaki u Taberi fargh)

مازنی/تبری	زازاکی
چی/چچی	Çı
چتی	Çitur) Senên)
ته نوم چچی‌یه؟	Namê to çıçiyo?
شمه نوم چچی‌یه؟	?Namê şıma çıçiyo?
ته چن سالویی؟	Tı çend serriyi/serriya
ته حال چتی‌ئه؟ ?خاری؟(زنان سه)	?Senina?,weşa / Tı senina? hewla
ته حال چتی‌ئه؟ ?خاری؟(مردون سه)	êSeninê?,weşê / Tı seninê? hewlo
خنابدون	Tı weş be
شمجه تشکر کمبه	Berxudar be/Teşekur keno
خِدابیامرزه	Homa to ra razi bo
اینتا چچی‌یه؟	?Eno çınawo/No çıçıyo
چی کار کانّی؟ (زنان سه)	Tı se kena
چی کار کانّی؟ (مردون سه)	Tı se kenê
خِش بمونی	Şıma xeyr amey
دَره (مردون سه)	Esto
دَره (زنان سه)	Esta
کَته(بی‌جونون سه)	Estê
دنی‌یه/نَکَته	çiniyo/niesto
اَره	Ya
نا	Nê
بوردِن	!Şo
اِنّه	Bê
شِما ره چچی باتنه؟	Tı se vat
شما ره چچی گانّه؟	Tı se vana/Tı se vanê
سِره/خِنه	Key/Bon
مه رفخ/ مه همباز(مردون سه)	Embazê mı
مه رفخ/ مه همباز(زنان سه)	Embaza mı
مه ریکا ونه ریکا ره گانه	Lacê mı lacê to ra vano

منابع

ویکی‌پدیا نسخه، زازاکی جه

• فارسی ویکی‌پدیا (Farsi Vikipidiya)
• آلمانی ویکی‌پدیا (Almani Vikipidiya)
• زازاکی ویکی‌پدیا (Zazaki Vikipidiya)