آذربایجون

Azərbaycan Respublikası
آذربایجون ِجمهوری
Azərbaycan Respublikası; آذربایجون ِجمهوری
	آذربایجون ِجمهوری ِموقعیت
نیشتنگا; (و گتترین شهر)	باکو; شرقی′۵۳°۴۹ شمالی′۲۲°۴۰ / ۴۹٫۸۸۳غرب ۴۰٫۳۶۷جنوب
رسمی زوون	آذری
حکومت ِنوع	جمهوری
حاکمون نوع ; • رئیس جمهور; • نخست‌وزیر	; الهام علیف; آرتور راسی‌زاده
موارد منجر به تشکیل; • استقلال اعلام ; • استقلال رسمیت	از شوروی; ۸ شهریور ۱۳۷۰; ۲۶ مهر ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)
گتی
جمعیت
جینی	۳۳٫۷
پول یکا	منات (AZN)
زمونی منطقه	EET (جهونی ساعت+۴)
تقویم	میلادی
اینترنتی دامنه	.az
تلفن پیش‌شماره	+۹۹۴
برق

مختصات: شرقی‌47°42′ شمالی‌40°18′ / ۴۷٫۷شرق ۴۰٫۳شومالی / ۴۷٫۷;۴۰٫۳

آذربایجون اتا کشور هسه قفقاز دله اوروپا و آسیا رادله میون. ونه رسمی نوم آذربایجون جوموری هسه. ونه همسایه‌نون شومال ور روسیه و گرجستون، جنوب ور ایران و غرب ور تورکیه و ارمنستون هسنه.وه مازرون دریا پلی دره و ونه دله تورکمنستون و قزاقستون جا سامون دارنه. نخجوون خد مختار جوموری ونه گت خاک جا سیوا بمونسه و ارمنستون وشون میون دره. ارمنستون قره باغ خد مختار اوستان ره که آذربایجون غربی جنوب دله دره ره بییت داشتنه که بعدا آذربایجون ارتش وشون دست جه پس بیتنه.

جوغرافی

اصلی بنویشته‌: آذربایجون جوغرافی

آذربایجون سه تا رشته کوه میون دره که وشون نوم قفقاز گت رشته کوه (شمال ور)، قفقاز کچیک رشته کوه (غرب ور) و تالش رشته کوه که جنوب ور دره هسه. اینتا کشور بلن‌ترین قوله نوم بازاردوزو هسه. ونه گت‌ترین رودون نوم کورا و ارس هسه. وه چندتا جزیره مازرون دریا دله دارنه که گت‌ترین وشون بوللا و گیل هسنه. ونه پایتخت باکو هسه که ونه گت‌ترین شهر هم هسه ونه چندتا دیگه گت شهرون نوم هم گنجه و نخجوون هسه. آذربایجون ۵۹ تا بخش و اتا خد مختار جمهوری ره قسمت بونه که ونه خد مختار جمهوری نوم نخجوون هسه که شه هفت تا بخش دیگه ره قسمت بونه.نخجوون خد مختار جوموری نیشته گاه، نخجوون شهر ( آذربایجون اتا گت شهر) هسه. نخجوون ایران و تورکیه و ارمنستون میون دره. ونه سامون با ایران ارس رود هسه.

فرهنگ

آذربایجون ویشتر مردمون شیعه مسلمون هسنه. ونه ۹۵٪ مردمون تُرک زبونون هسنه. ونه رسمی زبون آذربایجونی ترکی هسه که ونه پَلی کوردی، روسی، ارمنی، عبری، تالشی و لزگی هم گِنش بونه. وه اتا سکولار کشور هسه و رسمی دین نارنه. بعد از شیعه مسلمون پلی، باخی مسیحی و یهودی دین ره په‌روو هسنه.

تاریخچه

آذربایجون واژه آتروپاتکان جا انه که ونه معنی پاک تش هسه و اتا واژه هسه مادی زبون دله که وره پهلوی زبون دله آذرآبادگان خونسنه. اینتا نوم ره ویشتر ایران غربی شمال وسر کار ورنه.تا ۱۴۳۰ مازرونی سال دله اینتا نوم ره اونجه سر کار نوردنه تا اینکه اون سال تزاری روسیه سرنگون بیه و اونجه اتا دولت که ونه نوم آذربایجون دموکراتیک جوموری بیه درست بیه. از اون زمون تا اسا اینتا منطقه اینتا نوم ره شه وسر بیته. ونه نوم پیش از ایسلام دوره قفقاز آلبانیا بیه که بعد اینکه آلبانیاییون اونجه جا کوچ هکردنه بوردنه اوروپا اتا دسته از ایرانیون اونجه هنیشتنه و ونه نوم اران بیه که بعد ایسلام هم بمونسه.تا پیش از ۱۴۳۰ مازرونی سال خله کم آذربایجون نوم ره ونه سر گتنه.تا اینکه اونجه با تورکیه دولت پشتیبونی اتا دولت که ونه نوم آذربایجون دموکراتیک جوموری بیه درست بیه و اونا که خواسنه ایران آذربایجون ره هم شه دولت جمع هکنن (اینتا سر که اونجه مردمون هم تورک زبون هسنه) شه دولت نوم ره آذربایجون دموکراتیک جوموری بشتنه. اینتا منطقه اتا کمه بعد شوروی جمع بیه.

ایقتصاد

آذربایجون اتا نفت خیز کشور هسه که سعی کنه شه کشاورزی ره هم گت تر و پیشرفته تر هکنه. بعد اینکه اینتا کشور شوروی جا سیوا بیه و شه اتا کشور بیه ونه دولت شخصی هکردن ایقتصاد ره شروع هکرده که باعث بیه ونه دله گرونی بوو ولی اتا کمه توم که بوگذشته آذربایجون دولت، ملل سازمان پشتیبونی جا بتونسه که گرونی ره کمتر هکنه. اینتا کشور شه اول سیوا بین دوره اینتا سر که ارمنستون جا قره باغ سر جنگ داشته اتا سخت ایقتصادی دوره ره بوگذرونیه. وه بعد بتونسه با شه نفت بروتن جا و بیرونی کومکون جا شه خد ره دباره بیره.اسا ونه دله بیرونی سرمایه اشت خله رونق بیته.ونه گت‌ترین صادرات نفت و گاز هسه. ونه گت ایقتصادی موشکل ونه دولتی شرکتون رئیسون، فساد هسه که ونه ایقتصادی پیشرفت ره عقب النه. ونه گت‌ترین کشاورزی محصول غلات،سیب زمینی و پمبه هسه.

سیاست

آذربایجون جوموری حوکومت، چند حزبی پارلمانی جوموری هسه. وه ۱۵۰۳مازرونی سال دله شوروی جوموریون ایتحاد جا سیوا بیه شه اتا کشور بایه. ونه اولی رئیس جه مور نوم ابولفضل ایلچی بیگ بیه که اتا تورک ملی گرایون جه بیه وه و ونه دولت خواسنه که ایران آذربایجون ره هم شه کشور جمع هکنن. جالب هسه که ایران با اینکه وه این حرفون ره زوئه ونه جا ارمنستون جنگ دله پشتیبونی هکردنه.بعد اینکه آذربایجون ارتش اینتا جنگ دله شکست بخرده حیدر علی اف که آذربایجون مجلس رئیس بیه وره برکنار هکرده و شورشونی ره که درست بیه ره سرکوب هکرده و ایلچی بیگ هم تبعید بیه. علی اف دوره آذربایجون و ایران میون خله خار بیه و ایران خله نخجوون خد مختار جوموری ره کومک هکرده واسا ونه برق ره ایران وره دنه. اسا علی اف ریکا که ونه نوم الهام علی اف هسه شه پر جانشین بیه و آذربایجون جوموری رئیس جه مور هسه.

قره باغ جنگ

قره باغ اتا منطقه هسه آذربایجون غربی جنوب دله که ونه ویشتر مردمون ارمنیون هسنه. وشون بعد اینکه آذربایجون شوروی جا سیوا بیه شورش هکردنه و با ارمنستون ارتش کومک بتونسه که قره باغ و ونه هفت تا بخش همسایه ره بیرن. ارمنیون بعد اینکه اونجه ره بیتنه جوموری اعلام هکردنه ولی تا اسا دنیا دله هیچ کشور وه شون ره به رسمیت نشناسیه.وشون ۲۰٪ آذربایجون جوموری خاک ره دارنه.