عاج ساحل

République de Côte d'Ivoire عاج ِساحل
ملی شعار: اتحاد، انضباط، کار
ملی سرود: آبیجانی
عاج ِساحل ِموقعیت
نیشتنگا		یاموسوکرو غربی′۱۸°۵ شمالی′۵۱°۶
گت‌ترین شهر		آبیجان
رسمی زوون		فرانسوی
حکومت ِنوع		جمهوری
حاکمون نوع  • رئیس جمهور • نخست‌وزیر		آلاسان واتارا دنیل کالان دونکان
موارد منجر به تشکیل فرانسه جه		۷ اوت ۱۹۶۰
گتی
-	گتی	۳۲۲٬۴۶۰کیلومتر مربع (۶۸ام)
-	‌ئو‌ (٪)	۱٫۴
جمعیت
-	سرشماری	۱۸٬۳۷۳٬۰۶۰  (نامعلوم)
-	جمعیت انبسی	۴۲‎/km۲‏ (۱۴۱ام)
پول یکا		غربی آفریقای ِفرانک (XOF)
زمونی منطقه		GMT (جهونی ساعت+۰)
-	تابستونی (DST)	DST (جهونی ساعت)
اینترنتی دامنه		.ci
تلفن پیش‌شماره		+۲۲۵

عاج ِساحل یا کوته د ایویره (Côte d'Ivoire) اتا کشور غربی‌آفریقا دله هسته. ونه نیشتنگا (=پایتخت) یاموسوکرو هسته؛ البته قبلاً آبیجان ونه نیشتنگا بی‌یه. این کشور غنا، گینه، لیبریا، مالی و بورکینا فاسو جه هم‌سامون هسته و جنوب‌وَری اطلس اوقیانوس جه وَر خانّه. اینتا کشور گتی ۳۲۲۴۶۳ کیلومترمترموربع هسه و ۵/۱۴ میلیون نفر جمعیت دارنه.

تاریخ و سیاست

قرن ۱۵ میلادی عاج ِساحل دله فرانسوی و پرتغالی تاجرون دَکلِستنه تا فیل عاج و برده پیدا هاکِنِن. پرتغال و فرانسه میون اتا استعماری رقابت ایجاد بیّه که فرانسه آخرسر سال ۱۸۴۲ موفق بیّه وه ره بَیره و سال ۱۸۹۳ عاج ِساحل اتا رسمی کولونی بیّه. عاج ِساحل جهونی جنگ دوم په شه‌گردون (=خودمختار) بیّه و ۷ آگوست ۱۹۶۰ فرانسه جه اعلام استقلال هاکرده و سیوا بیّه.

سال ۱۹۵۹ عاج ساحل سه‌تا کشور دیگه، داهومی (= بنین)، نیجر و بورکینا فاسو جه اتا اقتصادی اتحادیه بساتنه که بعداً دیگه کشورون هم وشون دله ایضافه بَیینه. استقلال زمون جه تا سال ۱۹۹۳، فلیکس هوفوئه عاج ِساحل ِرئیس جمهور بی‌یه و سال ۱۹۹۳ هوفوئه بمرده. سپتامبر ۱۹۹۸ هنری کنان بدیه که رییس‌جمهور بی‌یه، تصمیم بَییته شه ریاست ِدوره ره ویشته هاکنه که شـَر راس بیّه.

دسامبر ۱۹۹۹ کنان بدیه‌ی ِحکومِت ره اتا نظامی کودتا جه روبر گوی رقِدبدا. وه ره خارج و داخل جه مِزراب بی‌یشتنه و گوی قبول هاکرده سال ۲۰۰۰ اتا آزاد و دموکراتیک رفراندوم بی‌یله. ۲۶ اکتبر سال ۲۰۰۰، لورن گباگبو نزدیک ۶۰ ٪ آرا جه رئیس جمهور بیه و روبرت گوی فقط ۳۲ ٪ رای بیارده.

این انتخابات دله اتا اپوزیسیون ِحزب، آلاسان اوتارا نوم، ره اجازه نِدانه شرکِت هاکنه و این مسئله دله‌یی جنگ پیش بیارده. روبرت گوی خاسته کشور ِوزیر کومِک جه دِباره کودتا هاکنه که موفق نیّه. اتا صلح‌نومه ۲۵ ژانویهٔ ۲۰۰۳ فرانسه‌ی ِوساطت جه امضا بیه که دولت متعهد بیّه شورشیون ره قدرت دله سهیم هاکنه ولی رییس‌جمهور ِطرفدارون این نتیجه ره قبول نکاردنه و تظاهرات راه دِمبدانه. ژوئیه ۲۰۰۳ رسماً اعلام بیه که جنگ تموم بیه ولی سال ۲۰۰۴ اسلامی شورشیون شمالی مناطق ره شه وسّه بَییتنه.

نوامبر ۲۰۰۴ دله‌یی جنگ دِباره شروع بیّه و مه ۲۰۰۵ مذاکرات شروع بیینه و امنیت شورا گباگبو جه بخاسته قدرت سَر باقی بمونده و رأی‌گیری نی‌یله. مارس ۲۰۰۷ درگیری‌ها تموم بَیینه و دولت شورشیون جه توافق هاکرده. ۴ آوریل ۲۰۰۷ شورشیون ِرهبر، گیوم سورو نخست‌وزیر بیه و کشور آروم بیّه ولی هنتا شمال شورشیون دَس په کَته.

مردمون

این کشور جمعیت ۱۸٬۳۷۳٬۰۶۰ نفر هسته که ۳۵ تا ۴۰ درصد مسلمون و ۲۰ تا ۳۰ درصد مسیحیت په‌روو هستنه و بقیه بومی دین دارنه. این کشور رسمی زوون فرانسوی هسته و فرانکوفونی دله دره.

تقسیمات

عاج ِساحل ۱۹ استان دانه:

1. آگنبی (Agneby)
2. بافینگ (Bafing)
3. ساساندرای سفلی (Bas-Sassandra)
4. دنگوئله (Denguele)
5. دیکس هویت مونتانس (Dix-Huit Montagnes)
6. فروماگر (Fromager)
7. شمالی ساساندرای (Haut-Sassandra)
8. لاکز (Lacs)
9. لاگونز (Lagunes)
10. ماراهوئه (Marahoue)
11. شمالی کاوالی (Moyen-Cavally)
12. شمالی کوموئه (Moyen-Comoe)
13. انزی کوموئه (N'zi-Comoe)
14. ساوانز (Savanes)
15. جنوبی بانداما (Sud-Bandama)
16. جنوبی کوموئه (Sud-Comoe)
17. واله دو بانداما (Vallee du Bandama)
18. وورودوگو (Worodougou)
19. زانزان (Zanzan)

منابع

• همشری آنلاین
• - Wikipedia contributors، «Côte d'Ivoire،» Wikipedia, The Free Encyclopedia،