سودان

جمهوریة السودان سودان
ملی شعار: «پیروزی اَمه شِنه»
ملی سرود: اما خدا و وطن ِسربازِمی
سودان ِموقعیت
نیشتنگا		خرطوم شرقی′۳۵°۳۲ شمالی′۳۱°۱۵
گت‌ترین شهر		ام دورمان
رسمی زوون		عربی و انگلیسی
حکومت ِنوع		جمهوری
حاکمون نوع  رئیس جمهور معاون اول		عمر حسن البشیر سالوا کیر
موارد منجر به تشکیل مصر و بریتانیا جه		۱ ژانویه ۱۹۵۶؛ ۱۰ دی ۱۳۳۴
گتی
-	گتی	۱۸۸۶۰۶۸کیلومتر مربع (۱۶ام)
-	‌ئو‌ (٪)	۶
جمعیت
-	سرشماری	۳۰٬۸۹۴٬۰۰۰  (۳۱ام)
-	جمعیت انبسی	۱۴‎/km۲‏ (۱۹۴ام)
پول یکا		پوند (SDG)
زمونی منطقه		EAT (جهونی ساعت+۳)
-	تابستونی (DST)	DST (جهونی ساعت)
اینترنتی دامنه		sd.
تلفن پیش‌شماره		+۲۴۹

سودان اتا کشور هسته که آفریقای ِشمال‌شرقی دله دَره و ونه نیشتنگا خرطوم هسته. سودان ۳۰ میلیون و ۸۹۴ میلیون نفر جمعیت دانه، ونه پول ِیکا پوند هسته. بیش از ۹۷ درصد این کشور دله مسلمون هستنه. پیش از سال ۲۰۰۵ عربیسودان ِتنها رسمی زوون بی‌یه و اسا انگلیسی هم این مقوم ره دانّه.

تا سال ۲۰۱۱ این کشور آفریقا و عربی کشورون ِمیون، گت‌ترین کشور بی‌یه ولی این سال گادِر جنوبی سودان اتا سِوا کشور بَیی‌یه و این دِتا مقوم ره سودان از دس هِدائه.

تاریخ

توپوگرافیک نقشه

سودان نوم عربی زوون جه انه که وه ره گتنه «بلاد السودان» یعنن «سیو آدمونِ مِلک». سودانِ گتِ شهر و نیشتگا، «خارطوم» هسته که کهو نیل و اسپه نیل اینجه هئی جه رسنه و سودانِ تجارت و دولتِ مرکز اینجه بنه هایته. قدیم‌تاسا سودانِ منطقه جایی بی‌یه که آفریقایی و مدیترانه‌ای فرهنگون هئی جه رسینه. سودانِ شمال عربی و اسلامی فرهنگ غالب بیّه ولی ونه جنوب وَری آفریقایی فرهنگ باقی بمونسته.

سودان عربی دله سیوئون ِسرزمین معنی ره دِنه. سودان سال ۱۹۵۶ شه استقلال ره بریتانیا جه اعلام هاکرده. این کشوور دله همیشه دله‌یی جنگ (= جنگ داخلی) وجود داشته. خله حکومتون سعی هاکردنه اسلام ره سفت-سخت بیرن که سودان دله اتحاد بساجن و اینتی وحدت بووشه ولی جنوبی مردم مخالفت کردنه و ات‌که سکولاریسم طرفدارون هم وشون پشت درإمونه. میون ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۲ میلادی اینتا مملکت جنگ داشتنه و ویشته جنوب جنگ بی‌یه و شمال ره هم چک گیته. ۱۹۷۲ سال دله آدیس آبابا دله اتا پیمون بنویشتنه که جنگ ره درست هاکنن و تا ۱۹۸۳ صلح بی‌یه ولی اَی جنوب مردم که وَشنی دئینه، شورش هاکردنه. تا ۲۰۰۵ جنگ دمباله داشته و شمالِ اسلامی دولتون دست برنمو که جنوب ره یک‌دست هاکنن و این سال اتا پیمون بنویشتنه که قرار بیّه جنوب اتا شه‌گردون حکومت دارن و شیش سال دیگر، اتا رفراندوم بلن که سیوا کشور بوون یا نا. این‌طرزی بیّه که ۲۰۱۱ سال دله جنوبی سودان کشور رسماً سیوا بیّه. سودان دِ تیکه بیّن هم جنگ ره درست نکرده. حسن عمرالبشیر حکومت که دِپاته، ونه فرماندهون هئی سر-تِک ره جونه که کمین گروه حکومت ره شه میس بَیرن.

مردمون

مسلمانان ۹۷ درصد، و ۳ درصد باقی ره آنیمیست و مسیحیون و قبطی‌ئون تشکیل دنّه. سودان مسلمون‌ها اکثراً مالکی‌مذهب و هستنه و این کشور دله تشیع و تصوف هم په‌روونی دانّه.

سودان مردم ویشته مسلمون هستنه و اکثراً اهل تسنن هستنه ولی وشون طریقت هئی جه فرق-فصل دارنه. قادریه طریقت دره که قرن شونزهم میلادی جه اونجه تنک بیّه و خاورمیونه جه ریشه گیرنه. خاتمیه یا میرغانیه هم دره که قرن نوزهم همون سودان دله محمد عثمان المیرغانی وه ره بنا هاکرده و ویشترین طرفدار ره دارنه. مهدیه هم اتی طریقت هسته که گنّه وشون رهبر مصر و عثمانی جه جنگ دکت بی‌یه و ۱۸۸۴ تا ۱۸۹۸ سودان ره اتا مستقل مملکت دسوری اداره کرده و شه‌خِد ره مهدی معرفی کرده. زمونی که بریتانیا بمو و سودان ره بیته و حتا زمونی که سودان اَی دِباره سیوا کشور بیّه، مهدیه طرفدارون سیاست دله مهم و اساسی نقش داشتنه و تا ۱۹۹۸ سال حکومت ره گاردنینه.

تقسیمات

     شمالی و مرکزی ایالات      دارفور      شرقی سودان      ابیه      جنوبی کردفان و کئو نیل

سرخ دریا - بورتسودان جزیره - ود مدنی جنوبی دارفور - نیالا جنوبی کردفان - کادوقلی خرطوم - خارطوم سِنار - سنجه شمالی دارفور - فاشر شمالی کردفان - ابیض

شمالیه - دنقلا غربی دارفور - جنینه قضارف - قضارف کسلا - کسلا نیل - دامر اسپه نیل - ربک کئو نیل - دمازین